Morgunblaðið - Sunnudagur - 10.08.2014, Síða 46

Á
bílastæðinu fyrir utan Roy
Thomson-tónlistarhöllina í To-
ronto er glaumur og gleði. And-
rúmsloftið þetta júníkvöld
minnir á gleðskap fyrir kapp-
leik í amerískum fótbolta, en unga fólkið fyrir
utan tónlistarhöllina er að hita upp fyrir tón-
leika með Sinfóníuhljómsveit Toronto. Að tón-
leikunum loknum heldur gleðskapurinn áfram
í anddyri hússins þar sem blásarasveitin The
Lemon Bucket Orkestra fer um í balkanskri
sveiflu.
Tónleikarnir eru þáttur í viðleitni sinfóníu-
hljómsveitarinnar til að laða að ungt fólk. Þótt
það sé gert með gleðskap eru tónleikarnir
sjálfir ekkert léttmeti. Fyrst er frumflutn-
ingur á nýju verki eftir bandaríska tónskáldið
Mason Bates og síðan tekur við 5. sinfónía
Sjostakovitsj. „Við erum með frábæra vöru,“
segir Andrew McCandless, trompetleikari í
hljómsveitinni. „Við þurfum bara að finna nýj-
ar leiðir til að koma henni á framfæri.“
Sinfóníuhljómsveitin leggur í tónleikaferð til
Hollands, Austurríkis, Þýskalands, Finnlands
og Íslands í ágúst. Hljómsveitin kemur fram í
Hörpu 24. ágúst, daginn eftir menningarnótt.
„Það ríkir mikil eftirvænting,“ segir Peter
Oundjian, stjórnandi hljómsveitarinnar, þegar
blaðamaður hittir hann á skrifstofu sinni.
„Þetta er í fyrsta skipti síðan 2000 sem hljóm-
sveitin hefur farið til Evrópu. Ég er nú að
ljúka mínu tíunda ári sem stjórnandi. Við höf-
um spilað nokkrum sinnum í Carnegie Hall í
New York og víðar, en þetta er í fyrsta skipti,
sem við förum út fyrir álfuna í langan tíma og
það ríkir mikil spenna.“
Þegar Oundjian var ráðinn til hljómsveitar-
innar stóð hún illa. Í frásögnum af ástandinu
kemur fram að allt útlit hafi verið fyrir að
hljómsveitin, sem var stofnuð 1922, yrði lögð
niður. Miðasala hafði hrunið, hljómsveitin var
eins og rekald og hljóðfæraleikarar farnir að
yfirgefa hana. Var ástandið jafn slæmt og
sagt er?
„Ég kom fyrst 1997 sem gestastjórnandi,
Jukka-Pekka Saraste var hér enn stjórnandi
og allt var í fínu lagi,“ segir hann. „Ég kom
aftur í janúar 2002 og staðan var svo ömurleg
að þú getur varla ímyndað þér það. Andrúms-
loftið á æfingu með hljómsveitinni var svo
drungalegt, það var ekki bara að félagar í
hljómsveitinni vildu ekki vera þarna, þeir
vissu einfaldlega ekki hvort þeir hefðu vinnu
næsta dag, svo óvíst var ástandið. Það vantaði
framkvæmdastjóra, tónlistarstjóra, fjárhags-
legan stuðning vantaði, stjórnin var annað-
hvort hætt eða hafði misst alla trú á sveitina,
hljómsveitin hafði tapað peningum smátt og
smátt og svo var komið að hún var á leiðinni í
þrot.“
Hendurnar á mér hættu að virka
Oundjian hóf tónlistarferil sinn sem fiðluleik-
ari og gat sér orð fyrir leik sinn með Tókíó-
strengjakvartettinum á árunum 1981 til 1996.
Álagssjúkdómur varð hins vegar til þess að
hann varð að gefa fiðluleikinn upp á bátinn og
fór að reyna fyrir sér sem stjórnandi.
„Ég hafði spilað árum saman með Tókíó-
strengjakvartettinum og þá hættu hendurnar
á mér að virka,“ sagði hann. „Síðustu tvö ár
ferilsins stóð ég á sviðinu og velti fyrir mér
hvenær fingurnir á mér myndu einfaldlega
renna af hálsi fiðlunnar og ég yrði mér til
skammar. Þetta var ömurlegt, sérstaklega síð-
asta misserið, sem ég spilaði. Við vorum enn
að spila verk Beethovens, en það var mjög
erfitt að spila vegna þess að ég hafði ekki
stjórn á vinstri hendinni. Þessi sjúkdómur
heitir focal dystopia og hefur hrjáð marga
tónlistarmenn. Það virðist ekki vera nein
lækning við þessu. En hvað um það, ég ákvað
að slá til með mína bjartsýni, þetta yrði nýtt
ferðalag.“
Oundjian lærði hljómsveitarstjórnun í tón-
listarnámi sínu. Þegar hann var við nám í Ju-
illiard-skólanum í New York hélt Herbert von
Karajan, sem um langt skeið stjórnaði Berl-
ínarfílharmóníunni, meistaranámskeið eða
Master Class í hljómsveitarstjórn, sem
Oundjian sat. „Gleymdu aldrei að þú hefur
hendurnar viljir þú stjórna síðar meir,“ sagði
Karajan þá við Oundjian og kannski hafa þau
orð verið veganesti.
„Ég elskaði að stjórna þegar ég var ungur
og nú sagði ég við sjálfan mig að það væri
næst á dagskrá að verða stjórnandi,“ segir
hann.
Verkefnið var ærið, en Oundjian segist hafa
verið undir það búinn. „Ég hafði vitaskuld
stjórnað áður, allt frá 1995, t.a.m. stjórnað
hljómsveit í Amsterdam og verið gestastjórn-
andi víða. Ég hafði reyndar aldrei verið tón-
listarstjóri meiriháttar hljómsveitar áður, en
ég held að ástæðan fyrir því að mér fannst
þetta rétt hafi verið sú að ég fæddist hér,
hafði mikla ástríðu fyrir borginni og mikil
tengsl við hana. Öllum í kringum hljómsveit-
ina þótti mikilvægt að fólk fengi aftur trú á
hana. Bjartsýni var nauðsynleg og áhugi á
fólki. Ég hef gaman af að umgangast fólk og
hafi einhverjir áhuga á að styrkja listir hef ég
áhuga á að verja tíma með þeim þannig að
reynsla þeirra verði eins jákvæð og hugsast
getur.“
Oundjian sagði að vissulega hefðu verið til
stjórnendur með meiri reynslu en hann sem
hægt hefði verið að ráða til hljómsveitarinnar.
„Það er engin spurning, en það var ákveðið að
fara í þessa átt,“ sagði hann. „Þetta hefur ver-
ið langt ferðalag, en mjög skemmtilegt. Mikl-
ar breytingar hafa átt sér stað. Á þessum
tíma hafa rúmlega þrjátíu nýir hljóðfæraleik-
arar komið til liðs við hljómsveitina.“
David Kent, pákuleikari og starfsmanna-
stjóri hljómsveitarinnar („Í því hlutverki er ég
bæði fanginn og fangavörðurinn,“ segir hann),
bendir á að þetta sé eins og með skipanir for-
seta Bandaríkjanna á hæstaréttardómurum:
„Þriðjungur hljóðfæraleikaranna hefur verið
ráðinn í tíð Peters þannig að hans áhrifa mun
gæta hér löngu eftir að hann verður farinn.“
Tími einræðisherrans er liðinn
Oundjian segir að afstaða manna í hljómsveit-
inni hafi tekið stakkaskiptum. „Ég verð að
viðurkenna að það tók mig nokkur ár að móta
hljómsveitina,“ segir hann. „Nú eru hljóðfæra-
leikararnir með sínu lagi og þeir móta mig
sennilega jafn mikið og ég móta þá. Sam-
vinnan er mikil og við erum komin með fjölda
verka, sem við getum leikið án mikillar æfing-
ar þegar mikið liggur við. Þetta er 21. öldin,
tími einræðisherrans er liðinn.“
Oundjian hlær og bætir við að hann voni að
sérlundaði hljómsveitarstjórinn, sem tekur
reiðiköst og sleppir sér, sé þó ekki alveg lið-
inn því að skemmtanagildi sé í slíku. „Ég veit
þó ekki hversu lengi slíkur stjórnandi endist í
pontu – hljómsveit gæti haft gott af að hafa
slíkan stjórnanda um hríð, en svo er komið
nóg eins og sést á því að þegar hljómsveitir
skipta um stjórnanda tekur oft gjörólíkur
stjórnandi við.“
Oundjian segir að það verði að vera skýr
forusta, en um leið sé hann tilbúinn að hlusta
á athugasemdir og hugmyndir. „Ég vil ekki
láta drekkja mér í hugmyndum, en þetta er
hæfileikaríkt fólk, ég er í skýjunum yfir því að
það skyldi koma hingað og auðvitað vil ég
leyfa því að njóta sín.“
Það er auðséð að í sinfóníuhljómsveit
Toronto er samhentur hópur og í samtölum
við tónlistarmenn í henni heyrist strax að fyr-
ir þeim er hljóðfæraleikurinn ekki bara at-
vinna heldur finnst þeim þeir eiga hlutdeild í
hljómsveitinni. Þeim er mikið í mun að efla
tengsl almennings við klassík og nútímatónlist
og vilja ganga lengra með því að leika í kvart-
ettum og kammersveitum og kenna.
„Það er rétt, þau spila næstum öll í
kammersveitum, kenna og leggja sitt af mörk-
um til samfélagsins,“ segir hann. „Þau rækta
einnig sambandið við þá, sem styrkja hljóm-
sveitina. Tónlistarmenn okkar hafa meira að
segja spilað á stjórnarfundum sinfóníunnar.“
Oundjian segir að ekki megi vanmeta slíkt
framlag. Í stjórninni sitji um 30 manns og á
stjórnarfundum sé þeim drekkt í skjölum með
sölu- og aðsóknartölum.
„Um daginn kom fyrsti víóluleikarinn okk-
ar, Teng Li, á stjórnarfund og hún sagði okk-
ur ótrúlega sögu sína,“ segir hann. „Hún er
frá Kína og foreldrar hennar uxu úr grasi í
menningarbyltingunni. Hún sagði frá því
hvernig hennar kynslóð hefði verið ætlað að
uppfylla óuppfyllta drauma foreldranna. Faðir
hennar hefði farið með hana til Sjanghaí, sem
tók sex tíma í lest. Það voru engin sæti þann-
ig að hann setti hana upp á farangursgrindina
og studdi við hana þar. Í Sjanghaí fór hún í
tónlistartíma og síðan tók við ferðin til baka.
Eftir að hafa sagt þessa sögu spilaði hún
yndislegt, kínverskt lag fyrir stjórnina, sem
heillaðist og allt í einu var ekkert mál að fara
í gegnum skjalabunkann.“
Klassískur
skemmtikraftur
SINFÓNÍUHLJÓMSVEIT TORONTO ER VÆNTANLEG TIL ÍSLANDS EFTIR
TVÆR VIKUR OG LEIKUR Í HÖRPU. HLJÓMSVEITIN ER UNDIR STJÓRN
PETERS OUNDJIANS, SEM TÓK VIÐ HENNI ÞEGAR ÚTLIT VAR FYRIR AÐ HÚN
YRÐI LÖGÐ NIÐUR OG REIF HANA UPP. OUNDJIAN SEGIST EKKI HAFA
VILJAÐ LÍTA Á SIG SEM SKEMMTIKRAFT, EN ÞÓ SÉ HANN ÞAÐ Í RAUN.
Karl Blöndal kbl@mbl.is
Peter Oundjian, stjórnandi Sinfóníuhljómsveitar Toronto, á æfingu. Oundjian hefur sett sitt mark á
hljómsveitina og mun halda á tónsprotanum á tónleikum hennar í Hörpu 24. ágúst.
Ljósmynd/Sian Richards
Fyrir síðkvöldstónleika Sinfóníuhljómsveitar Toronto safnaðist fólk saman á bílastæðinu fyrir utan
tónlistarhús hennar líkt og fyrir kappleik í amerískum fótbolta. Markmiðið er að laða að ungt fólk.
Ljósmynd/Dale Wilcox
Menning
46 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10.8. 2014