Morgunblaðið - Sunnudagur - 10.08.2014, Síða 48

48 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10.8. 2014
Í tengslum við Hólahátíð les Steinunn Jó-
hannesdóttir rithöfundur á laugardag alla
bók sína „Heimanfylgju“, skáldsögu um upp-
vöxt sálmaskáldsins Hallgríms Péturssonar
byggða á heimildum um ættfólk hans og sam-
tíð á söguslóðum. Lesturinn hefst í gömlu
torfkirkjunni í Gröf á Höfðaströnd klukkan
14-18, en flyst síðan til Hóla í Hjaltadal. Þar
mun höfundur lesa í Auðunarstofu næstu
fimm síðdegi og kvöld fram að Hólahátíð.
Í ár er þess minnst víða um land að 400 ár
eru liðin frá fæðingu Hallgríms Péturssonar.
Hallgrímur, bernska hans og æskuár í
Skagafirði verða af því tilefni eitt meginþema
Hólahátíðar í ár. Aðgangur er ókeypis.
HALLGRÍMUR Á HEIMASLÓÐUM
HEIMANFYLGJA
Steinunn Jóhannesdóttir við torfkirkjuna í Gröf.
Þar fæddist Hallgrímur Pétursson.
Úkraínski listamaðurinn Serhiy Savchenko.
Hvítrússinn Alexandr Zabavchik sýnir einnig.
Myndlistarmennirnir Serhiy Savchenko frá
Úkraínu og Alexandr Zabavchik frá Hvíta-
Rússlandi opna sýningar á verkum sínum í
Anarkíu listsal, Hamraborg 3 í Kópavogi, á
laugardag klukkan 15.
Sýning Savchenko ber titilinn „Hið eró-
tíska í fígúru og landslagi“. Hann vinnur jöfn-
um höndum með fígúratíft málverk og lands-
lag. Verkin einkenna hröð pensilskrift og
tilraunakennd efnistök. Sýning Zabavchik er
af talsvert öðrum toga, yfir verkum hans er
stóísk ró en hann vísar í pragmatíska nálgun
Kaizimir Malewich í listinni í verkum sínum.
Báðir eru þeir listamennirnir vel þekktir í
heimalöndum sínum og hafa sýnt víða.
SÝNING Í ANARKÍU
ÚR AUSTRI
Lofsamlega er fjallað um
verk Sigríðar Soffíu Níels-
dóttur, „Eldar - dansverk
fyrir 3 tonn af flugeldum“,
í löngu viðtali í helsta
danstímariti Svíþjóðar
„Danstidningen“.
Í greininni er fjallað sér-
staklega um frumleg tök
höfundar á dansmiðlinum
og sögulega tengingu flug-
elda og dans. Karen María Jónsdóttir er höf-
undur greinarinnar.
Sigríður Soffía vinnur nú að nýju fluelda-
dansverki sem verður flutt um leið og flug-
eldasýningin á Menningarnótt í ár. Hún segir
þetta dansverk fyrir þrjú tonn af flugeldum
hafa vakið athygli hér sem erlendis og hafi
danshátíðir, til að mynda í Frakklandi og í
Bandaríkjunum, falast eftir því, en þegar á
reyni hafi hátíðirnar ekki ráð á svo viðamikilli
sýningu.
DANSVERK SIGRÍÐAR SOFFÍU
FRUMLEG TÖK
Sigríður Soffía
Níelsdóttir
Menning
E
ina óperutónskáldið sem hefur náð
því að byggja sitt eigið óperuhús
er þýska tónskáldið Richard Wag-
ner (1813-83). Hann valdi litla
fallega þorpið Bayreuth í Bæjara-
landi fyrir óperuhúsið sitt og þeir sem hafa
kynnst óperum Wagners í þessu hátíðahúsi
hans eru sannfærðir um að ekki sé neins stað-
ar í heiminum til betri hljómburður fyrir tón-
list. Það byggir á því að húsið er úr timbri
með mislöngum veggjum á hliðunum sem
brjóta upp hljóðin; síðan er hljómsveitin undir
sviðinu, kúptur skjaldveggur fyrir neðan og
framan við sviðið sem varpar hljóðinu upp á
svið til söngvaranna sem syngja fram í salinn
og hvert einasta smáhljóð nýtur sín til fulls.
Hringurinn og Wagner
Eins og Árni Björnssona hefur sýnt fram á í
bók sinni Wagner og Völsungar (2000) sótti
Wagner efni sitt í hinn 17 tíma langa Hring
að mestu leyti í verk sem varðveitt voru á Ís-
landi. Wagner var vandaður fræðimaður, átti
Íslensk-enska orðabók til að hann skildi betur
þær rætur sem hann var að sækja í. Og hvers
vegna valdi hann norræna goðafræði sem
grunn að verkinu? Vegna þess að fyrirmyndir
hans við textagerðina voru Grikkirnir sem
sömdu sín sígildu verk fyrir meira en 2000 ár-
um og byggðu þau á grískum goðsögum. Á
200 ára afmæli Wagners var settur af stað nýr
Hringur og fenginn til að setja hann á svið
umdeildur, vinstrisinnaður og róttækur fram-
úrstefnuleikstjóri, Frank Castorf (f. 1951). Að
vísu var hann ekki fyrsta val; danska kvik-
myndaleikstjóranum Lars von Trier hafði eitt
sinn verið boðið að setja verkið á svið en þeg-
ar stjórnendur í Bayreuth sáu hverjar hug-
myndir hans voru fékk hann ekki að koma að
verkinu. Gaman hefði verið ef hinn stólpagáf-
aði þýski kvikmyndaleikstjóri Wim Wenders
hefði þegið að setja verkið á svið, en hann af-
þakkaði í fyrra.
Rínargullið
Hringurinn samanstendur af þremur óperum
(eða músíkdrömum, eins og Wagner kallaði
verk sín á tímabili) í fullri lengd og forkvöldi
sem er styttra verk og heitir Rínargull. Þar er
hinn norræni guð Óðinn í aðalhlutverki, en í
sýningu Castorfs er þessi Óðinn og hans guða-
vinir staddir á aðalbrautinni í Bandaríkjunum
á 20. öld: Route 66.
Slíkar tilfæringar eru ekki öllum að skapi,
einna helst eru það þeir sem hafa gaman af
slíkri framúrstefnu sem eru orðnir leiðir á öllu
sem gæti hugsanlega kallast gamaldags. Ca-
storf gerir síðan eins mikið af því og hann get-
ur að draga athyglina frá Wagner, en beina
henni sem mest að sjálfum sér og sínum hug-
myndum, meðal annars með kvikmyndum sem
tengjast byltingasögum 20. aldar og persónu
sem segir aldrei orð og syngur ekki neitt. Hvað
Wagner hefði sagt við slíku skal ósagt látið, en
sumir hafa gaman af svona afkáraskap.
Valkyrjan
Eitt af vinsælustu verkum Wagners er ástar-
dramað mikla um Valkyrjuna Brynhildi og
tengdaforeldra hennar, sem verða ástfangin
upp fyrir haus þó þau séu systkini. Castorf
lætur svo lítið, eins og ýmsir leikstjórar sem
fylgja sjálfsréttlætingarstefnu hans, að leyfa
Wagner að komast talsvert mikið að í þessum
hluta verksins, og draga róttæknishugmyndir
sínar á sviðsetningu yfir í bakgrunninn. Þar af
leiðir að besti hluti þessa Hrings, sem kemur
til með að verða á sviðinu í ágústmánuðum í
Bayreuth næstu þrjú árin, er Valkyrjan. Að
sjálfsögðu þurfti Castorf að skrifa undir samn-
ing um að hann mætti ekki breyta einni ein-
ustu nótu í tónlist Wagners. Ef Lars von Trier
hefði haft vit á að búa til slíkan samning hefði
Björk ekki þurft að eyðileggja fyrir honum
rándýra kvikmyndavél, þegar þau bjuggu til
kvikmyndina Dancer in the Dark (2000). Lars
von Trier bætir sér upp útlegðina frá Bay-
reuth með því að nota tónlist Wagners í nýj-
ustu myndum sínum, ekki síst úr ástar-
óperunni Tristan og Ísold.
UPPFÆRSLA HINS RÓTTÆKA LEIKSTJÓRA FRANKS CASTORF Á HRINGNUM Í BAYREUTH HEFUR VAKIÐ MISJÖFN
VIÐBRÖGÐ ÁHORFENDA. HÉR ER FJALLAÐ UM KOSTI EN EKKI SÍST GALLA UPPFÆRSLU LEIKSTJÓRANS.
Árni Blandon arnibl@gmail.com
Nornirnar í Ragnarökum Wagners, Claudia Mahnke, Christiane Kohl og Okka von der Damerau, í hlutverkum sínum í borgarumhverfi á sviðinu.
WAGNER-HÁTÍÐIN STENDUR YFIR Í BAYREUTH Í ÞÝSKALANDI
Wagner og Bayreuth