Fréttir - Eyjafréttir - 04.05.2000, Blaðsíða 11

Fimmtudagur 4. maí 2000
Fréttir
11
skrið hvannar og því nauðsynlegt að
hemja hana. Er hvönn í Eyjum
yfirleitt vandrœðagróður?
„Mér finnst þetta nokkuð sér-
kennilegt að hafa það sem rök í
málinu. Hvönnin er merkileg planta
og hefur verið nýtt hér í þúsund ár og
það sem mér finnst vanta héma er að
bæjarbúar haft aðgang að hvönn sem
er óbitin og í náttúrulegu gróðurfari.
Sauðfé sækir mikið í hana, en hér á
eyjunni er hún alls staðar nöguð nema
helst hátt uppi í klettum. Hún er
hvergi eins aðgengileg og undir
Molda, þess vegna finnst mér eðlilegt
að halda þessu áfram ifiðuðu og menn
haldi sig við þær girðingar sem þeir
hafa, en vera ekki að stækka beitilönd
sín. Hvönnin drepur allan undir-
gróður, vegna þess hversu kröftug og
há hún getur orðið og því skuggi
undir, þannig að á vetuma blasir bara
moldin við, en mold í sjálfu sér er ekki
hættuleg og ekki ljót að mínu áliti og
alls ekkert samasemmerki milli þess
að sjá mold og að landið sé að blása
burt, það er einhver misskilningur.
Hvönnin hefur öflugt rótarkerfi og er
hin merkilegasta planta í flóm landins
og á heima hér eins og mosinn og
baldursbráin. Það hefur verið sagt að
hvönnin valdi því að land skríður fram
ef ekki er beitt á hana. Það skilst mér
að gerist í úteyjum og mikJum bratta
eins og í Miðkletti; þar sem gróður-
þekjan er alltaf að þykkna ofan á
móberginu kemur að því að hún
hrynur niður og það líka þótt engin
beit sé fyrir hendi. Ég tel það hins
vegar ekki eiga við inni í Dal vegna
þess að þar er mikill raki og þykkur
jarðvegur og brattinn ekki mikill. Þar
sem girt hefur verið undir Molda var
áður skógræktargirðing en ekki
beitiland, a.m.k. ekki í hálfa öld. Aðal
málið í þessu er og ég segi það hreint
út að menn em að stækka sitt beitiland
og það án leyfis bæjaryfirvalda um
sem nemur tveimur, þremur hekturum
í þessu tilfelli. Þess vegna mætti
spyrja fyrir hvem er landið?"
Við höfum takmarkað land
Og jyrir hvem er landið ?
„Það er ekki bara fyrir tóm-
stundabændur og ekki em þeir
meirihluti bæjarbúa. Við höfum tak-
markað land héma og ég tel mig vera
talsmann þess að fá að ganga nokkuð
fijálst um landið og eiga kost á því að
njóta þess án þess að vera mikið að
klofa yfir girðingar og að einhvers
staðar fái eðlilegur gróður að njóta sín
óbeittur. Forfeður okkar, Heijólfúr og
félagar em taldir hafa ofbeitt hér
skelfilega strax eftir landnám og orðið
þess valdandi að gróður á Helga-
fellshrauni blés upp. Það er komið
nóg hefði ég haldið.“
Kristján segir að þrátt fyrir snjó-
þungan vetur og rysjótta tíð komi
eyjan ekki illa undan vetri nú. Snjór-
inn er oft kostur vegna þess að hann
hlífir gróðrinum, þannig að það er
ekki stóra málið, hins vegar em
þurrkamir undanfamar vikur til
óþurftar, enda gróður ekki eins fljótur
af stað núna og í fyrravor. Núna
vantar duglega rigningu þá yrði allt
grænt að morgni.“
Er til einhver stefna hjá bœnum varð-
andi gróðurvemd, skógrækt og
umhverfisvemd?
„Bærinn hefur unnið mikið með
Landgræðslunni og gaman að segja
ffá því að nú er verið að vinna að stórri
áætlun með landgræðslumönnum
varðandi mikið átak austast á Haug-
unum eftir að tókst með harmkvælum
að koma búfénaði af svæðinu. Þetta er
yfirlýst landgræðslusvæði og ætlunin
er að keyra jarðvegi þangað, sá í og
reyna að loka þeim rofabörðum sem
hafa myndast. Einnig gerðist það í
fýrra að bærinn gerði samning við
Skógræktarfélag Islands um land-
græðsluskóg, þar sem þegar hefur
verið plantað tijám uppi á hrauninu
austan við bæinn. Þetta em um 29
hektarar lands sem stefnt er að græða
upp með öllum ráðum, þar með talið
lúpínu sem reynst hefur vel til land-
AUSTUR á Haugum á gróður í vök að verjast vegna veðurálags.
Myndin fyrir ofan er tekin vestur á Hamri og sýnir vel afleiðingar
oflieitar. Báðar eru myndirnar teknar í fyrrasumar.
græðslu. Mikið af þessu svæði er
vikur og mun vinnuskólinn taka þátt í
þeirri vinnu, en verkefnið er gríðarlega
stórt.“
Svöðusár í Helgafelli
Eitt svöðusárið á eyjunni eru austur-
hlíðar Helgafells hversu lengi á þetta
að vera svona, eru lagfœringar á
þessu svœði einhvers staðar á fram-
kvœmdaáœtlun?
„Það er mikið mál að laga þetta og
þarf ófá tonn af jarðvegi til þess. Það
hefur verið keyrt í þetta eftir hendinni
og hvað til fellur af jarðvegi sem er
hentugur á svæðið. Ég verð bara að
vísa framkvæmdinni til bæjarstjómar
því þetta kostar pening og þeir eru
takmörkuð auðhnd! En auðvitað er ég
hlynntur því sjálfur sem áhugamaður
um þessi mál að settur veði peningur í
þetta, eins og fleiri svæði á eyjunni og
nefni ég þá Kinnina, svæðið upp af
Brimurðarloftum, Lyngfellsdalinn og
ströndina vestur á eyju, sem reyndar er
vemdað svæði, 200 metra upp af
Ofanleitishamri. Þar hefur viðgengist
ofbeit og jarðvegsrof en vonandi fer
nú að rætast úr þeim málum á
næstunni. Þá er auðvitað alveg ófært
að tómstundabændur beiti hrossum
sínum á garðlönd bæjarbúa og
stórskemmi þar garða hjá fólki eins og
gerðist í fyrra.“
Nú virðist mörgum að í þessum
málumfari einstaklingar sínufram og
leiti síðan eftir leyfum til fram-
kvœmdanna, eru allarþessar nefndir
og umsagnaraðilar hjómið eitt?
„Slíkt gengur að sjálfsögðu ekki.
Fyrst verður að sækja um leyfi og
fjalla um það á réttum stöðum og
síðan framkvæma ekki fyrr en leyfi er
fengið. Þetta er að sjálfsögðu gmnd-
vallaratriði í stjómsýslunni."
En hefur garðyrkjustjórinn eitthvað
yfir úteyjum að segja?
„Nei, ekki hefur það nú verið, en
Vestmannaeyjabær á úteyjamar og
leigir nyt af þeim. Hins vegar veit ég
ekki annað en vel sé farið með landið
í úteyjum og Náttúmstofa Suðurlands
kemur að veiðieftirliti. Ég vil gjaman
sjá allshetjar gróðurfarsúttekt á öllum
eyjunum sem sátt yrði um og yrði
notuð í sambandi við ákvörðun um
beitarþol og landgræðslu. Og ég vil
taka það fram til að koma í veg fyrir
misskilning að ég er enginn andstæð-
ingur búfjárhalds í Eyjum og þekki
marga tómstundabændur af góðu einu,
ég bendi bara á að landnýting getur
verið margt annað en bara beit.“
Heilmikið í gangi
Kristján segir að í Eyjum eins og víða
í sveitarfélögum hafi menn nóg að
gera við hvers kyns framkvæmdir er
lúta að uppgræðslu og útivistar-
svæðum. Nú er til dæmis heilmikið í
gangi vegna stafkirkjunnar og Skans-
svæðisins. Það er mikil vinna fyrir
tæknideildina auk þess sem Ahalda-
húsið og garðyrkjudeild koma að þvj
vegna jarðvegsvinnu og frágangs. I
garðyrkjudeild era að jafnaði tveir
aðrir starfsmenn og svo snarfjölgar
þeim á sumrin. Sá alkunni Sigurður
Jónsson frá Húsavík lætur af störfum
um næstu áramót og Sigurður Páll
Asmundsson mun leysa hann af hólmi
sem verkstjóri. Það eru kátir karlar í
Ahaldahúsinu þar sem ég hef aðstöðu
og aldrei nein lognmolla þar.“
Mikil samskipti við
almenning
Er mikið um að einstaklingar leiti til
garðyrkjustjóra um ráðgjöf vegna
rœktunaimála?
,Já það er töluvert. Það er mikið
hringt og margir koma á skrifstofuna
til mín. Ráðgjöf er hluti af mínu starfi
og ég hef reynt að heimsækja fólk eftir
því sem beðið hefur verið um og
tækifæri gefast og spjalla við garð-
eigendur. Mér finnst það mjög til bóta
og eflir tengsl garðyrkjustjóra og
bæjarbúa. Ég reyni sfðan að miðla af
minni visku svo langt sem hún nær.
Mér virðist fólk almennt vera með-
vitað og jákvætt gagnvart ræktun og
uppgræðslu. Hins vegar er því ekki að
neita að í Eyjum era ákveðnir
erfiðleikar við trjárækt og alls ekki
sama hvemig að henni er staðið. Eitt
stórt atriði í því er og á ekki síst við
garðeigendur, en það era skjólveggir.
Ef menn setja upp skjólveggi í garði
sínum gjörbreyta þeir einfaldlega
loftslaginu inni í garðinum og stór-
bæta ræktunarmöguleikana. Enda
finnst mér að skjólveggir ættu að vera
hluti af húsbyggingum héma frá því
teikningar era lagðar fram.“
Allt. að fimm metra tré
Nú er eitt sem trjárœktendur fara ekki
varhluta af en það eru alls kyns
pöddur og sveppir, hvemig er það hér
í Eyjum og kannski íframhaldi afþví
erþetta skógarœði ekki innrás íflóru
landsins?
„Nei ég vil nú eklci samþykkja það.
Við getum sett þetta í sögulegt sam-
hengi, því að á Islandi var töluverður
trjágróður fyrir landnám, en aðalá-
stæða fyrir hnignun skóganna og
landeyðingu vora búskaparhættir,
enda vissu menn ekki betur, beittu
ótæpilega og hjuggu skóginn. Landið
er ekki nema svipur hjá sjón miðað
við það sem var. Menn hafa líka rætt
það við mig héma að með trjárækt
væri verið að loka fyrir allt útsýni í
Vestmannaeyjum og gárungamir telja
að hér verði ekki lendandi nema á
þyrlum! En ég get ábyrgst að það er
engin hætta á því miðað við þær
tegundir sem við erum að gróðursetja
og ég bendi á hvað lágvaxin tré og
rannar eru mikil prýði einsog dæmin
sanna í Heiðmörk og víða í kringum
Hafnarfjörð. Svo höfum við ánægju-
leg dæmi hér í bænum um hávaxin tré
sem geta vaxið í góðu skjóli og hafa
náð fjögurra, fimm metra hæð. Varð-
andi pöddumar þá fylgja þær allri
tijárækt. Þ>etta er eins og með mosann,
hann er bara eðlilegur hluti af
gróðurfari Vestmannaeyja og fráleitt
að ætla sér að eyða honum með öllu.
Lýs og lirfur era hluti lífkeðjunnar, í
hófi skaðar það ekki trén, en ef gengur
fram úr hófi þá er það oft vegna
einsleitrar ræktunar og skorts á áburði,
sem gerir tré veikari fyrir sjúkdómum.
Það hefur til dæmis verið talað um að
engir sjúkdæmar fylgi alaskaöspinni
hér á landi, en í Ameríku era um
hundrað tegundir af pöddum og
bakteríum sem fylgja henni og er
eðilegur hluti og hún dafnar vel. Hér
er öspin í eins konar sóttkví, en það
kemur að því að einhverjar pöddur
fara að sækja á hana og trén aðlagast
því yfirleitt á einhveijum árum. Menn
eru meðvitaðir um þetta og reynt er að
velja úr sterkustu einstaklingana og
leita jafnvel að nýjum harðgerðum
kvæmum, en það eru afbrigði frá
vissum landsvæðum. Islensku birki,
reyni og víði hafa alla tíð fylgt pöddur
og er eðlilegur hluti af lífríkinu."
Seinþreyttur til vandræða
En aðeins frá starfinu og að per-
sónunni Kristjáni Bjamasyni, hvemig
erhann?
„Ég er held ég seinþreyttur til
vandræða en auðvitað getur mér of-
boðið. Ég hef áhuga á mínu starfi því
þetta er bæði áhugamál og vinna. Ég
vona að ég sé svona þokkalegur
fjölskyldumaður og sæmilega skap-
góður, ég held við sleppum bara
neikvæðu hliðunum á sjálfum mér!
Ég er líka þolinmóður enda held ég að
það sé nauðsynlegt hveijum ræktunar-
manni, því ræktunarstarf tekur tíma.
Mér líður alveg ágætlega í Eyjum og
ef ég er lengi í burtu fer ég að sakna
útsýnisins og fuglanna. Það er sagt að
svartfuglinn verði vankaður ef hann
flýgur svo langt inn til landins að ekki
sér til sjávar, Svava konan mín hefur
fundið fyrir þessu líka og ég er farinn
að skilja hana betur. Hérna er mikil
fuglaparadís og alveg einstakt á
Islandi. Hins vegar er eitt sem ég hef
ekki skilið og það er hvers vegna
ferðamennska er ekki meiri og öflugri
en raun ber vitni og stærri þáttur í
atvinnulífmu. Hér blasa við miklir
möguleikar í ferðaþjónustu, svo ég
nefni nú bara að ekki skuli vera gert
meira úr gosinu en raun ber vitni,
gosið er það sem allir tengja við Eyjar.
Svo verður maður var við að gosið
hefur haft hér meiri áhrif en virðist við
fyrstu sýn, ekki bara á náttúruna
heldur líka mannlífið og sálarlíf
Eyjamanna."
Hver eru brýnustu verkefni garð-
yrkjustjóra á nœstu árum?
„Grannurinn í þessu er að láta ekki
landið blása upp og ofbeita það ekki,
það er alveg númer eitt að slíkt hendi
ekki. I annan stað er að hraða fram-
vindu gróðurs á nýja hrauninu. Það er
engin ástæða til að hafa hraunið héma
svart og mosavaxið í hundrað ár. Mér
finnst ástæða til að breyta ásýnd þess
næst bænum. Og ég vil opna það með
göngustígum og gera aðgengilegt
fólki. Kannski lít ég þetta öðram
augum en innfæddir, en fyrir mér er
þetta ákveðið landnám í nýju landi en
ekki kirkjugarður hlaðinn minningum.
Síðan er Páskahraunið sem við viljum
hafa friðað og Eldfellið. Auðvitað
vildi ég sjá miklu meira fé varið til
þessa málaflokks og annars sem snýr
að útivistarmálum og opnum svæðum
í bænum, en bæjarstjómin hefur í
mörg hom að líta sem kunnugt er. Ég
get líka nefnt göngustígamál, en það
er mjög brýnt að skipuleggja göngu-
stíga, taka niður eitthvað af þessum
girðingum og opna svæði meira utan
vega svo fólk geti gengið um. Einnig
göngustíga meðfram vegum, sem era
ekki síður nauðsynlegir. Þá get ég
nefnt jarðgerð sem er ofarlega á
mínum óskalista, ég vildi sjá fjár-
veitingu í þann málaflokk sem fyrst.
Svona gæti ég haldið lengi áfram, en
ég er bjartsýnn og hef trú á að þetta
geti orðið að veruleika á næstu áram.“
Grænir fingur
Ertu með grœna fimgur, eins og
stundum er sagt?
„Já ég vona það. Nú þegar komið
hefur verið saman hópi sem hefur
þennan ræktunaráhuga bæði í
skógrækt og landgræðslu, þá hef ég
ekki áhyggjur af framtíðinni í þessum
efnum. Endurreist skógræktarfélag
ætti að geta orðið góður bakstuðningur
og gaman að finna þann áhuga sem
þar er og ég vænti mikils af í fram-
tíðinni.
Benedikt Gestsson