Fréttir - Eyjafréttir - 27.07.2000, Side 12

12
Fréttir
Fimmtudagur 27. júlí 2000
Jón Kjartansson fráfarandi formaður Verkalýðsfélags Vesfmannai
Verka lýðsh reyf i ng i n
Jón Kjartansson lét
formlega af störfum
sem formaður Verka-
lýðsfélags Vest-
mannaeyja á
dögunum, en hann
hafði þá gegnt því
starfi í tuttugu og níu
ár og staðið í eldlínu
verkalýðsbaráttunnar í
Eyjum. Þó að hann
hafi látið formlega af
störfum þá mun hann
verða nýjum formanni
til aðstoðartil að byrja
með, enda eru mikil
tímamót hjá félaginu,
þar sem fyrir liggur að
Verkalýðsfélag
Vestmannaeyja og
Verkakvennafélagið
Snót sameinast um
næstu áramót. JÓN Kjartansson: Þá byrjuðu stundum ýfingar og fiokkadrættir og af því að ég var eitthvað að skipta mér af þessu hafa menn kannski séð
mig sem vænlegt formannsefni í félaginu. Það má þó enginn skilja það svo að verkalýðsbarátta hér hefjist vegna baráttu um vinnuaflið við
aðkomumenn. Þegar nóg varð að gera gleymdu menn þessum ýfingum.
Jón er fæddur 10. júlí 1930 á Odds-
stöðum í Vestmannaeyjum. Foreldra
hans voru Kjartan Olafsson yfir-
fiskmatsmaður sem kenndur var við
Miðhús í Vestmannaeyjum. Kjartan
var alinn upp af Hannesi Jónssyni lóðs
og konu hans Margréti Brynjólfs-
dóttur sem var móðursystir hans, en
móðir hans, Salvör Brynjólfsdóttir, dó
þegar hann var 5 ára gamall. Ólafur
Sigurðsson, faðir hans, lést í
Reykjavík nokkmm árum síðar. Hann
var steinhöggvari og fleira, en eftir
hann stendur eitt mannvirki, sem vitað
er um með vissu, veggurinnn í
kringum Alþingishúsgarðinn Þá voru
einnig öll götuskilti og umferðarskilti
handmáluð, en hann vann einnig við
það, en ekkert skilti mun þó vera til
sem hann málaði Móðir Jóns var
Helga Jónsdóttir, fædd á Siglufirði,
dóttir Jóns Jóhannessonar, fræði-
manns, sem kallaður var og eiginkonu
hans Guðlaugar Gísladóttur.
Eiginkona Jóns var Sigríður Angan-
týsdóttir og áttu þau 6 böm sem öll em
á lífi: Einar Gylfi, sálfræðingur,
Kjartan, búfræðingur, Helga hús-
móðir, Astþór stýrimaður, Heimir
tölvunarfræðingur og Jóhanna Ýr,
skrifstofumær. Sigríður lést á St.
Thomas sjúkrahúsinu í London 18.
desember 1993.
Kom víða við í atvinnulífinu
Jón gekk í Bamaskóla Vestmannaeyja
og hætti námi að loknu mið-
skólaprófi. Auk þess fór hann í
vélstjóranám og fór að vinna sem
vélstjóri. „Annars hef ég stundað
mörg störf og var meðal annars verka-
maður, verslunarmaður og vélstjóri á
bátum og togurum og var meðal
annars á báðum togumnum sem
bæjarútgerðingerðiúthéma. Inokkur
ár var ég einnig með Binna í Gröf og
fleiri skipstjómm héðan úr Eyjum, þar
til ég fór í land. Ég var löggiltur
vigtarmaður og vigtaði heilmikið af
loðnu fyrir Einar Sigurðsson sem bar
mér vel söguna. Arið 1971 verður
forystukreppa í Verkalýðsfélaginu.
Ég fór þar á fund og stungið var upp á
mér sem formanni. Nú, ég asnaðist
ekki til þess að neita því og saup
seyðið af því í tuttugu og níu ár.“
Hvaða forystukreppa var innan
félagsins?
„Þetta var ekki nein pólitísk barátta
heldur vildi formaðurinn, Engilbert
Jónasson, losna vegna heilsubrests, en
það gekk erfiðlega að fá mann í hans
stað.“
Þú sagðir áðan að þú hefðir ekki
asnast til þess að að segja nei, ber að
líta á það sem svo að þú hafir séð eftir
því að taka að þér formannsstarfið?
„Nei ég sé ekki eftir neinu. Hitt er
annað mál að það er einu sinni þannig
að ef maður tekur eitthvað að sér vill
maður gera vel, og auðvitað efaðist
maður oft um það sem maður var að
gera, því að það orkar allt tvímælis
sem gert er. Þegar ég tók við félaginu
var það bæði eignalaust og var ekki
með neina starfsmenn. Skrifstofan
var bara í rassvasanum á verkamanni
hjá Isfélaginu. Það er ekki fyrr en eftir
gos að félagið kaupir húsnæðið þar
sem það er enn í Miðstrætinu. Ein-
hverja skrifstolunefnu hafði ég verið
með heima, sem rekin var eftir vinnu
áður en félagið flutti í Miðstrætið."
Jón segir að stéttarleg og pólitísk
meðvitund hafi ekki verið mikil á
æskuheimili hans. „Ég held að ég geti
fúllyrt að foreldrar mínir hafi báðir
verið sjálfstæðisfólk. Ég öðlaðist enga
pólitíska meðvitund fyrr en ég fór að
vinna í síldarverksmiðju á Siglufirði.
Þar var mjög öflugt og róttækt
stéttarfélag. Tvö haust var ég líka í
vinnu á Keflavíkurflugvelli eftir að ég
kom frá Siglufirði. Þar uppgötvaði ég
hvað það var að vera lítill kall í eigin
landi. Islendingamir sem unnu á
vellinum voru settir í mestu skíta-
djobbin og á margfalt lægri launum en
Kaninn. Við neituðum til dæmis eitt
sinn að vinna næturvinnu án þess að fá
greitt fyrir hana sérstaklega, en þá var
manni hótað brottrekstri. Það var hins
vegar engin skipulögð verlaýðsbarátta
á vellinum og hefur líklega aldrei
verið, svo ég viti.“
Spenna vegna aðkomufólks
Ur hvers konar umhverfi vex og
þróast Verkalýðsfélagið?
„Þetta var nú oft erfitt héma vegna
þess hve hér var mikið um aðkomu-
fólk á vertíðum. Jafnvel var það að
karlar sem komu að austan af Ijörðum
og úr Skagafirðinum, vom að færa
verkstjórunum og yfirmönnunum
slátur- og saltkjötstunnur. Framan af
vertíð var stundum lítið að gera, en þá
var oft að þessir karlar vom kallaðir af
verbúðinni í snattvinnu á meðan við
hinir vomm bara heima. Þetta olli
stundum nokkmm kurr. Þá var ekki
búið að innleiða í samninga að menn
fengju heil og hálf daglaun. Oft mætti
maður inn í Vinnslustöð klukkan átta
á morgnana og beið fram undir
klukkan tíu í von um vinnu. Kannski
fékk maður hálftíma við að gera að
nokkmm tittum og það var bara skrif-
aður hálftími. Stundum þegar við
komum á morgnana var búið að gera
að heilmiklum fiski fyrir frystinguna,
þá höfðu aðkomukarlamir fengið að
vinna þann fisk kvöldið áður. Þá
byrjuðu stundum ýfingar og flokka-
drættir og af því að ég var eitthvað að
skipta mér af þessu hafa menn kannski
séð ntig sem vænlegt formannsefni í
félaginu. Það má þó enginn skilja það
svo að verkalýðsbarátta hér hefjist
vegna baráttu unt vinnuaflið við
aðkomumenn. Þegar nóg varð að gera
gleymdu menn þessum ýfingum.“
Jón segir að verkalýðsbarátta í
Eyjum hafi alla tíð gengið upp og
ofan. „Árið 1916 eða 17 var var
stofnað hér mjög öflugt og róttækt
félag, Drífandi, sem var oft á tíðum lítt
þóknanlegt ASÍ-forystunni og voru
gerðar margar tilraunir til að kljúfa
það félag. Ut úr Drífanda var svo
smám saman verið að kjúfa ákveðna
hópa. Að þessu vann erindreki ASÍ.
Fyrst klufu sjómenn sig út úr félaginu.
Síðan verkakonur og Verkalýðsfélag
Vestmannaeyja er það félag sem
síðast klofnar út út Drífanda. Kannski
gaman að segja frá því að nafnalisti
stofnenda Verkalýðsfélagsins er
skrifaður upp á bréfsefni dansks
skipafélags sem Tómas í Höfn, afi
Edda Malla, var umboðsmaður fyrir.
Þannig að atvinnurekendur komu að
stofnun félagsins."
Baráttan um brauðið alltaf
efst á baugi
Hvað brennur mest á félagsmönnum
þegar þú tekur við formennsku í
félaginu?
, J>að var nú ákaflega margt sem var
að. Við urðum fyrsta félag á landinu
til að stækka sjúkrasjóðinn, en þeir
voru alltaf mjög veikir og okkar
sjúkrasjóður er reyndar ekki nógu
öflugur enn þann dag í dag. Einnig
var verið að reyna að koma upp
orlofsaðstöðu fyrir félagsmenn. Nú
höfum við eignast íbúð í Reykjavík
sem félagsmenn geta fengið, sér-
staklega sitja þeir fyrir sem þurfa að
leita sér lækninga þar. En auðvitað er
það sem alltaf ber hæst, slagurinn um
brauðið og grautinn og saltið í hvort
tveggja. Þessi barátta hefur gengið
upp og ofan í gegnum árin og ég man
eftir að oft var þetta mjög vonlítil
barátta, þegar verðbólga var 30
prósent og gengisfelling viku eftir að
við vorum búnir að semja um
einhverja kauphækkun. Manni fannst
þetta oft á tíðum eltingaleikur við
skottið á sjálfum sér og menn
vonlitlir."
Þjóðarsátt á kostnað þeirra
lægst launuðu
Jón segir að hin svo kallaða þjóðarsátt
1990 hafi vissulega átt rétt á sér þó að
hinir lægst launuðu hafi verið látnir
fóma sínu þar. „Þjóðarsáttín réttí þetta
þjóðfélag við, en þessu fólki, sem
axlaði mestu byrðamar, var lofað að
það fengi sitt til baka að tveimur árum
liðnum. Við það loforð hefur aldrei
verið staðið. Lægstu laun eru ennþá
rétt rúmar sjötíu þúsund krónur. Nú er
ASÍ-forystan að tala um að draga þurfi
úr neyslunni. Menn vita að það þýðir
að lagðir verða á einhvers konar
neysluskattar til þess að hækka vöm-
verða svo fólk neyðist til að draga úr
neyslunni. Þetta er auðvitað rothögg
fýrir þá sem lægst hafa launin,
ellilífeyrisþega, öryrkja og þá sem