Fréttir - Eyjafréttir - 23.11.2000, Síða 14

14
Fréttir
Fimmtudagur 23. nóvember 2000
Vestmannaeyjar:
Sveitarfélag án verðmiða
Ráðstefnan Eyjar 2010 opnaði augu
margra fyrir því að ýmsir mögu-
lcikar eru fyrir hendi til að auka
fjölbreytni atvinnulífs og um leið
fjölga störfum í Vestmannaeyjum.
Þetta virðist fyrst og fremst vera
spurning um að ýta úr vör og
marka sér stefnu. Auðvitað er þetta
ekki svona einfalt og það kostar
bæði skipulagningu og mikla vinnu
ætli Vestmannaeyingar að ná sér á
strik á ný. Takmark ráðstefnunnar
var að íhúar í Eyjum verði 5200
árið 2010 en til þess þarf þeim að
fjölga um a.m.k. 700 manns á næstu
tíu árum. Ráðstefnan sem slík
markar ákveðin þáttaskil og verið
er að vinna úr þeim hugmyndum
sem þar komu fram. Orð eru til alls
fyrst en nú verður að bregðast hart
við ef ekki á illa að fara.
Duglausir þingmenn?
Erfitt hefur verið að átta sig á afstöðu
stjómmálamanna til málefna lands-
byggðarinnar og virðist þar ráða hvort
þeir hafi áhuga eða ekki og eða hvort
þeir nenna ylirleitt að sinna kjör-
dæminu. Duglegastir eru þingmenn og
ráðherrar Framsóknar sem hafa
óhræddir tekið slaginn um flutning
ríkisstofnana út á land. Þar má nefna
Landmælingar upp á Akranes,
Byggðastofnun til Sauðárkróks, hesta-
miðstöð í sama bæ og bankamál
Byggðastofnunar til Bolungarvíkur.
Og síðast en ekki síst þá er sá ágæti
samgönguráðherra sem reyndar til-
heyrir Sjálfstæðisflokknum og tók af
okkur Herjólf, að koma verkefnum á
vegum Flugmálastjómar til Akur-
eyrar. Þá voru fréttir af því að hann
ætlaði sjóslysanefnd stað í eigin kjör-
dæmi.
Auðvitað vantar skipulag og mark-
aða stefnu í llutningi ríkisstofnana út á
land en þetta er þó viðleitni í að láta
sveitarfélög úti á landi njóta útþenslu
ríkisins sem enginn virðist koma
böndum yfir og allir borga.
Með og án verðmiða
Það athyglisverða við þessar aðgerðir
er að um leið og flutningur á
opinberum stofnunum og verkefnum
ríkisins er ákveðinn em stjómmála-
menn að setja verðmiða á viðkomandi
byggðarlag. Ekki er alltaf um mörg
störf að ræða en í sjávarplássum þar
sem atvinna hefur dregist saman bæði
með tilfærslu á kvóta, sammna
fyrirtækja og eða hagræðingu munar
um alla viðbót í atvinnumálum. En
það sem skiptir ekki minna máli er
þegar hið opinbera á hlut því þá fylgir
um leið viðurkenning á að þessu
bæjarfélagi sé ætlað líf, m.ö.o. það er
komið með verðmiða sem tekið er
mark á. Þessi verðmiði var endanlega
tekinn af Vestmannaeyjum þegareina
ríkisstofnunin, Heijólfur hf., var boðin
út. ^
Astæðumar fyrir því hvemig komið
er á landsbyggðinni em af ýmsum
toga en í mörgum tilfellum má benda
á stefnu og stundum stefnuleysi
stjómvalda. En það er til lítils að vera
að etja saman Reykjavík annars vegar
og landsbyggðinni hins vegar því það
hlýtur að vera Reykvíkingum jafn
mikið kappsmál að öflugt mannlíf
þrífist úti um land eins og það er
nauðsynlegt fyrir okkur hin að eiga
öfluga höfuðborg.
Minna vægi sjávarútvegs
Sú þróun sem átt hefur sér stað í sjáv-
arútvegi á liðnum ámm og enn sér
ekki fyrir endann á, er samþjöppun í
Reyndar hefur minnihluti Vestmannaeyjalistans verið
með viðleitni til að stinga niður fæti en á meðan fulltrúar
hans lýsa yfir vantrausti á bæjarstjóra og fara fram á að
gerð verði úttekt á greiðslubyrði bæjarsjóðs, samþykkja
þeir, án þess að blikna, framkvæmdir upp á hundruð
milljóna. Það verður að segjast eins og er að svona
vinnubrögð eru ekki sannfærandi. Það er heldur ekki að
sjá að hroll setti að meirihluta sjálfstæðismanna þegar
eftirlitsnefnd með fjármálum sveitarfélaga minnti á sig í
upphafi árs og vildi fá að vita hvemig bæjarstjóm hygðist
standa við fjárhagsskuldbindingar sínar á næstu ámm.
rekstri og að alltaf þarf færri hendur til
að koma með aflann að landi og vinna
hann. Við þessu er í sjálfu sér ekkert
að segja því hér verða menn að fylgja
þróuninni til að standa sig í sam-
keppninni en þessi þróun kemur niður
á sveitarfélögum sem byggja allt sitt á
fiskveiðum og vinnslu sjávarafla. Hafa
Vestmannaeyjarekki farið varhluta af
þessu undanfarin ár eins og tölur um
mannljölda sýna.
Meta þarf stöðuna
Það er meira en tími til kominn að
Vestmannaeyingar fari að velta þessu
alvarlega fyrir sér og meti stöðuna eins
og hún er. Það sent blasir við í Vest-
mannaeyjum eins og flestum öðrum
stöðum á landsbyggðinni er fækkun
íbúa með meiri hraða síðustu ár en sést
hefur frá því fólk af landsbyggðinni
byrjaði að flykkjast til Reykjavíkur
um og eftir 1940.
Alla tíð hefur sjávarútvegur verið
upphaf og endir alls í Vestmanna-
eyjum og gengi hans hefur verið upp
og niður og mun verða svo á meðan
fiskur er dreginn úr sjó. Nú lítur út
fyrir að eftir Ijögur til fimm góð ár
liggi leiðin niður á við sem ætti ekki
að koma neinum á óvart en það eitt
segir að áfram muni fækka í Eyjum.
Allt sem hér að framan er talið upp
eru staðreyndir sem blasa við þeim
sem vilja sjá en því miður eru þeir allt
of margir sem stinga haus í sand og
neita að horfast í augu við staðreyndir.
Fækkun útgerða um og eftir 1990
var álitin liður í hagræðingu í
sjávarútvegi og það sama gilti um
sameiningu fyrirtækja í greininni. í
þessari sameiningarbylgju urðu til tvö
sjávarútvegsfyrirtæki í Eyjum í stað
fjögurra þannig að í ársbyrjun 1992
stóðu eftir Isfélag og Vinnslustöð en
Fiskiðjan og Hraðfrystistöðin heyrðu
sögunni til.
Þama er unt sömu þróun að ræða og á
flestum öðrum stöðum á landinu og
því miður hefur ekki alls staðar tekist
vel til.
Núna eru að gerast hlutir í Vest-
mannaeyjum sem verður að líta mjög
alvarlegum augum, en það er fækkun
útgerða í eigu einstaklinga. Öflug
einkaútgerð hefur frá byrjun vél-
bátaaldar verið undirstaða velferðar í
Vestmannaeyjum og verður svo
vonandi áfram en nú eru blikur á lofti.
Á síðstu mánuðum hafa þijár útgerðir
sem höfðu yfir að ráða samtals fjórum
bátum sameinast öðrum fyrirtækjum í
bænum. Auk þess var átta manna
áhöfn Álseyjar VE, sem er í eigu
ísfélagsins, sagt upp frá og með lokum
yfirstandandi veiðiferðar. Á sama tíma
liggja fiskiskip vegna deilna útgerða
og áhafna um kaup og kjör. Fljótt á
litið hafa allt að 70 til 80 sjómenn í
Vestmannaeyjum misst störf sín
síðustu misserin og sér ekki enn fyrir
endann á þessari þróun.
Framfæri mörg hundruð
manns í hættu
Ýmsum er tamt að grípa til orðsins,
margfeldisáhrif þegar eitthvað jákvætt
gerist í atvinnumálum en það getur
líka verið hollt að hafa í huga að
andstæðan er deiling sem er neikvætt
hugtak í stærðfræðinni. Sé farið ofan í
saumana á því sem sem er að gerast
hér, lítur dæmið þannig út: Vægt
áætlað má reikna með að hver sjó-
maður gefi af sér a.m.k. tvö störf í
landi og því hafa tapast samtals á
bilinu 200 til 300 störf í Vest-
mannaeyjum undanfarið og ef
hverjum sjómanni fylgir þriggja
manna fjölskylda hafa a.m.k. 600
manns, sem er nokkuð hátt hlutfall í
4500 ntanna bæjarfélagi, misst fram-
færi sitt. Nú myndu sumir segja að
fækkun í flotanum væri ekki meiri en
svo að nemur „útlendingahersveitinni"
og eiga þar við aðkomusjómennina á
Eyjaflotanum. Það má satt vera en það
fegrar ekki myndina neitt óskaplega
mikið.
Bæjarstjóm ekki öfundsverð
Það er lítið öfundsvert við það að vera
í stjóm sveitarfélags þar sem íbúum
fækkar ár frá ári. Fækkun íbúa þýðir
bara eitt, minni tekjur sem á endanum
fer að bima á þjónustu í bæjarfélaginu.
Þetta hefur bæjarstjóm Vestmanna-
eyja upplifað síðustu árin án sýnilegra
viðbragða. Reyndar het'ur minnihluti
Vestmannaeyjalistans verið með við-
leitni til að stinga niður fæti en á
meðan fulltrúar hans lýsa yfir van-
trausti á bæjarstjóra og fara fram á að
gerð verði úttekt á greiðslubyrði
bæjarsjóðs, samþykkja jxir, án þess að
blikna, framkvæmdir upp á hundmð
milljóna. Það verður að segjast eins og
er að svona vinnubrögð em ekki
sannfærandi. Það er heldur ekki að sjá
að hroll setti að meirihluta sjálf-
stæðismanna þegar eftirlitsnefnd með
fjármálum sveitarfélaga minnti á sig í
upphafi árs og vildi fá að vita hvemig
bæjarstjóm hygðist standa við fjár-
hagsskuldbindingar sínar á næstu
ámm. Viðbrögð minnihlutans vom að
lýsa yfir vantrausti á bæjarstjóra sem
talaði um vont fólk með vélaþras.
í framhaldi af því komu reikningar
bæjarsjóðs fyrir árið 1999 sem ekki
urðu til að hressa upp á myndina því í
ljós kom að 97 krónur af hveijum 100
fóru beint í reksturinn. Það er því að
koma í ljós að fækkun íbúa er farin að
segja til sín í rekstri bæjarins og
ekkert sem bendir til annars en að
þessi þróun haldi áfram. í fljótu bragði
er ekki margt að sjá sem bæjarstjóm
getur gert til að bregðast við og hún
ræður ekki yfir atvinnutækjunum.
Megum ekki einangrast
Fyrsta skrefið gæti verið að horfast í
augu við staðreyndir málsins, skil-
greina vandann og gera sér grein fyrir
því hvað framtíðin ber í skauti sér. Þá
gæti verið gott á þessari vegferð að
kanna hvort Vestmannaeyjabær eigi
möguleika á að ganga í Samtök
sunnlenskra sveitarfélaga. Meirihlut-
inn felldi tillögu minnihlutans um að
Vestmannaeyjabær gengi í samtökin
og bar fyrir sig miklum kostnaði.
Einnig vildi minnihlutinn að sótt yrði
um inngöngu í Atvinnuþróunarsjóð
Suðurlands. Hvort innganga í sjóðinn
yrði bænum til frambúðar getur orkað
tvimælis en hætt er við að Eyjamenn
verði einmana í sameinuðu kjördæmi
sem nær yfir allt Suðurland frá
Homafirði og Suðumesin.
Vestmannaeyjar hafa nú þegar
tapað forystunni í Suðurlandskjör-
dæmi í hendur Árborgar og einar og
sér utan allra samtaka í kjördæminu
verða Eyjamar útnári sem er eitthvað
sem enginn Eyjamaður vill sjá.
Þá er einnig nauðsynlegt að velta
fyrir sér framtíð útgerðar og fisk-
vinnslu og hvort ekki verði að sækja
inn á önnur svið í atvinnumálum.
Ráðstefnan Eyjar 2010 var merki-
legt skref í þessa átt en meira þarf til.
Unnið er að því að flokka þær hug-
myndir sem fram komu á ráð-
stefnunni. Eins er ýmislegt í deiglunni
sem á eftir að skila sér í nýjum
störfum en það gerist ekki nema að
gripið verði til róttækra aðgerða og
það pólitískra því ljóst er að fiskurinn
stendur ekki undir núverandi íbúa-
fjölda í Vestmannaeyjum.
Siguijón Óskarsson, útgerðarmaður
og aflakóngur, sagði í síðasta blaði að
þingmenn okkur hefðu ekki staðið sig,
kollegar þeirra á Vestljörðum stæðu
sig mun betur. Þetta em skilaboð sem
þingmenn Suðurlandskjördæmis ættu
að taka alvarlega og þá fá Vest-
mannaeyjar kannski verðamiða á
nýjan leik.
Omar Garðarsson ritstjóri.