Fréttir - Eyjafréttir - 30.10.2003, Qupperneq 11

Fréttir / Fimmtudagur 30. október 2003
11
Hanna María. „Ég vann um tíma í
Jónshúsi, sá um veitingarnar og þar
var ég líka í stjórn og um tíma var ég
formaður Félags íslenskra námsmanna
í Danmörku. Ég hef alltaf verið mikil
félagsmálakerling og því var ekkert
eðlilegra fyrir mig en að hella mér út í
félagsmálin í Danmörku."
Það hel'ur ýmislegt breyst í högum
námsmanna frá því Hanna María var í
námi í Danmörku. „Það fyrsta sem ég
gerði var að kaupa mér hjól þegar ég
kom til Danmerkur því maður hafði
ekki efni á að ferðast með strætó. Þá
var ekki sama frjálsræðið í gjaldeyris-
viðskiptum og við þekkjum í dag. Við
námsmenn fengum gjaldeyrisyfir-
færslu þriðja hvern mánuð sem varð
að duga. Það gat dregist en oftast var
það þannig að önnur hvor okkar, ég
eða Olla, fengum pening á réttum
tíma. En einu sinni vorum við báðar
staurblankar og þá var ekki um annað
að ræða en lifa á vatni og rúgbrauði.
Svona var þetta í einar tvær vikur sem
okkur fannst lengi að líða. Þegar svo
önnur fékk pening var haldin veisla,
bara af því að við áttum pening fyrir
mat.“
Alger dreifbýlistútta
Þegar lyíjafræðingurinn Hanna María
Siggeirsdóttir kom heim byrjaði hún
að vinna í Norðurbæjarapóteki f Hafn-
arfirði. „Ég vann líka í Holtsapóteki
og í fimm ár vann ég svo við töflu-
framleiðslu hjá Lyfjaverslun ríkisins,
seinna Lyfjaverslun Islands og síðar
LIF. Ég var líka í kennslu, kenndi
nokkur ár í Lyfjatæknaskólanum,
ennfremur nokkur ár í gamla Hjúkrun-
arskólanum og eina önn lyfja-
gerðarfræði við Háskóla Islands. Þá
var apótekið í Stykkishólmi auglýst,
ég sótti um og fékk og þar með hóf ég
sjálfstæðan atvinnurekstur.
Við fórum vestur um áramótin
1986. ég þá kasólétt að Guðbergi sem
fæddist í mars. Þessa rúma tvo mánuði
nýtti ég vel til þess að setja mig inn í
rekstur fyrirtækisins, því ég vissi að
það yrði lítill tími þegar bamið yrði
fætt. Guðbergur var svo almennilegur
að hann kom í heiminn daginn fyrir
pálmasunnudag og ég þurfti því ekki
afleysara nema í þrjá daga fyrir
páskana. Sjálfa páskana nýtti ég svo til
að vera með barninu og hellti mér svo
í vinnuslaginn á ný.“
Fjölskyldan var níu ár í Hólminum
og þar var Hanna María á fullu í
félagslífinu og hóf m.a. blaðaútgáfu.
„Ég stofnaði Stykkishólmspóstinn
sem ennþá kemur út og það var mjög
gefandi og skemmtileg vinna. Þótt
vinnuálagið á mér hafi verið mikið
fannst mér þetta þess virði. þar sem
vettvang vantaði fyrir auglýsingar og
skoðanaskipli í bænum. Framtakinu
var það vel tekið að þetta hugarfóstur
mitt lifir enn þann dag í dag.“
Jafnréttisbaráttan
Þarna kemur fram sjálfstæði Hönnu
Maríu sem líka segist alla tíð hafa
verið mikil rauðsokka. „Og ég hef
staðið mig í að lifa samkvæmt því en
konur þurftu að hafa meira fyrir lífinu
þegar ég var að koma út á vinnu-
markaðinn en í dag. Þá fékk maður
það framan í sig að hin og þessi staðan
væri ekki fyrir kvenfólk. Þar sem
apótekarinn í Stykkishólmi hafði alltaf
verið í Rotaryklúbbnum taldi ég
eðlilegt að ég fengi líka inngöngu og
sóttist því eftir því, en alltaf án
árangurs. A þessum tíma voru allir
Rotaryklúbbar á landinu hreinir
karlaklúbbar, og ég var reyndar fyrsta
konan sem sóttist eftir því að ganga í
Rotary.
Sýslumanninum, Jóni Magnússyni,
þótti þetta ekki við hæfi og ákvað að
storka klúbbnum með því að bjóða
mér á hvem einasta fund í heilan vetur
og enda hverja ræðu á fundum með
orðunum, „auk þess legg ég til að við
bjóðum Hönnu Maríu í klúbbinn!“ En
aldrei varð ég Rotaryfélagi þar."
Þrátt fyrir þetta líkaði Hönnu Maríu
vel í Hólminum sem hún segir yndis-
legan bæ. „Þar er líka gott fólk en það
er mikil hreyfing á því eins og hér í
Eyjum.“
Voru ekki viðbrigði að koma úr
Reykjavík á lítinn stað eins og
Stykkishólm? „Við fórum þangað
með opnum hug og jákvæðu hugar-
fari. Ég ætlaði líka að taka þátt í
samfélaginu því ég á alltaf erfitt með
að sitja hjá aðgerðarlaus. Meðal minna
bestu minninga úr Hólminum er
staifið með Emblunum, kvennaklúbbi
sem spratt út úr málfreyjum. Þar
eignaðist ég margar af mínum bestu
vinkonum."
Vel tekið á móti okkur í
Eyjum
Umáramótin 1995 tók Hanna María
við Apótcki Vestmannaeyja sem er 90
ára á þessu ári eins og áður greinir, og
því eitt af elstu fyrirtækjum bæjarins.
Hún segir að Eyjamenn hafi tekið vel
á móti Ijölskyldunni. ,Jón Helgi, eldri
sonur okkar. var svo tregur til að flytja
til Eyja í upphafi að hann sagðist ætla
að tjóðra sig við gangstéttina í Hólm-
inum. En eftir að hann kom hingað var
hann eins og fiskurinn í sjónum,
eignaðist mjög góða félaga, lék með
Lúðrasveitinni og hefur alltaf liðið
mjög vel hér. Af mér er það að segja
að ég var varla komin til Vest-
mannaeyja þegar mér var boðið í
Rotaryklúbbinn héma. Rotaryklúbb-
amir eru starfsgreinaklúbbar og ég hef
aldrei séð ástæðu til að aðeins annað
kynið hafi aðgang að þeim eins og
áður sagði. Við erum nokkrar
stelpurnar í klúbbnum héma og
kunnum vel við okkur í sambúðinni
við Braga Olafs og hina strákana. Það
segir kannski sína sögu að klúbburinn
hér lifir góðu lífi en fyrir nokkrum
árum leið Rotaryklúbbur Stykkis-
hólms undir lok.“
Hanna María tók við Apóteki Vest-
mannaeyja af Sigurjóni Jónssyni en
hann tók aftur við af Sigurjóni Guð-
jónssyni. „Ég hafði leyst Sigurjón fyrri
af hérna í Eyjum á árum áður þannig
að ég vissi að nokkru leyti að hverju
ég gekk. I flutningunum hingað
vorum við svo óheppin að gámurinn
féll á hliðina og eitt fyrsta verk okkar
var að láta laga margt af búslóð okkar
sem hafði skemmst. Vorum við því
mjög lengi að koma okkur fyrir.
Fyrsta kvöldið okkar var líka raf-
magnslaust og við urðum að gista úti á
Hertoga og fengum mat þar um
kvöldið sem var eldaður á gasi. Sagt er
að fall sé fararheill og það á kannski
við um okkur því mér og fjölskyld-
unni hefur alltaf líkað vel í Eyjum.“
Yestmannaeyingar og
Hólmarar
Hver linnst þér munurinn á Stykkis-
hólnii og Vestmannaeyjum?
„Vestmannaeyingareru hörkudug-
legir og taka sjálfa sig ekkert of
hátíðlega. Hólmarar eru rólegri í
tíðinni enda hefur Hólmurinn mótast
af því að hafa verið lengi fyrst og
fremst verslunarstaður. Vestmanna-
eyjar eru stærri bær og maður finnur
það. Mín skoðun er sú að 5000 íbúa
þurfi til að halda uppi góðri þjónustu
eins og framhaldsskóla, sjúkrahúsi og
heilbrigðisþjónustu, bíói og leikfélagi,
verslunum, iþróttaaðstöðu, sundlaug
og öðru sem nútímaþjóðfélag vill hafa
til staðar. Minni samfélög ná ekki að
halda öllu þessu úti.“
Meiri eða minni einangrun? „Við
kynntumst lækni í Hólminum. Guð-
brandi Þorkelssyni, sem hafði áður
starfað í Eyjum. Þegar við vorum á
leið til Vestmannaeyja spurðum við
hann auðvitað um lífið hér. Hann
nefndi einangrunina en líka jákvæðar
hliðar eins og að Eyjamenn væru
mjög hressir. Auðvitað er maður
einangraður í Eyjum en við ákváðum
fyrirfram að láta það ekki pirra okkur.
Það kemur þó fyrir að ég verð að
missa af fundum sem ég gat sótt á
meðan við bjuggum í Hólminum. Það
verður að viðurkennast að samgöngur
hamla og ég hlakka til þegar göngin
koma. Ég er sannfærð um að það
koma göng og ég vona að ekki sé
langt í þau.“
Verðum að vera jákvæð
Hvað finnst þér um samfélagið Vest-
mannaeyjar? „Það hefur tekið dýfur
sem mér finnst við vera að komast upp
úr. Þrjú reiðarslög hafa dunið yfir
Eyjamar á undanfömum árum. Fyrst
var það mikið áfall þegar Sigurður
Einarsson hvarf af sjónarsviðinu
haustið 2000. Þá var ísfélagsbruninn
hræðilegur fyrir atvinnulífið hjá okkur.
Loks var Árnamálið leiðinlegt fyrir
okkur öll. Samfélagið hér er gott og
allar forsendur eru fyrir hendi til að
láta sér líða vel. Við eigum framhalds-
skóla, sjúkrahús, leikfélag, tónlistar-
skóla og síðast en ekki síst Höllina. Þó
forsendur góðs mannlífs séu til staðar
þurfum við aðtaka okkur tak og temja
okkur meiri jákvæðni. Ég vil sjá
bæjarumræðuna á jákvæðari nótum.
Horfum til þess að hér er gott mannlíf,
mikið af fallegum gönguleiðum,
einstæð náttúra og fallegur bær sem
alltaf er að verða fallegri. Má í því
sambandi benda á Skanssvæðið sem
er einstakt. Auðvitað er hér atvinnu-
leysi en það er líka annars staðar og
hér er það undir landsmeðaltali," sagði
Hanna María.
Baráttan fyrir sjálfstæðu
APÓTEKI
En víkjum nú aftur að apóteksmálinu
hér í Eyjum. Það kom fyrir bæjarstjóm
þar sem í fyrstu atrennu var mælt gegn
því að annað apótek yrði opnað í
Eyjum. Þaðan fór málið fyrir ráðherra
sem úrskurðaði að miðað við
íbúafjölda væri ekki grundvöllur
samkvæmt lyfjalögum fyrir fleiri en
einu apóteki.
„í lyfjalögum er ákvæði er segir að
við veitingu nýs lyfsöluleyfis skuli
taka tillit til íbúafjölda að baki
apóteki," segir Hanna María um þessa
baráttu sína. „Það hefur gerst um allt
land að keðjumar tvær hafa verið að
leggja undir sig apótekin eitt af öðm.
Við höfum séð þetta gerast á þessu ári
á Isafirði, Neskaupstað, Seyðisfirði,
Borgarnesi, Stykkishólmi, Kefiavík,
Dalvík og fleiri stöðum á landsbyggð-
inni. Hér byrjaði þetta með því að það
var hringt í mig frá Lyfjum og heilsu
og sagt: ef þú selur okkur ekki þá
opnum við við hliðina á þér“. Þeir
gáfú mér sólarhring til að hugsa málið.
Ég sá strax hvað verða vildi. þeir
kærðu sig ekkert um samkeppni, það
átti að drepa niður reksturinn hjá mér.
Þeir létu ekki sitja við orðin tóm og
sóttu um lyfsöluleyfi sem ráðherra
neitaði síðan að samþykkja."
Þegar Hanna María er spurð nánar
út í þennan slag segir hún: „Slagurinn
fólst aðallega í því að kynna fyrir fólki
hér í Vestmannaeyjum hvernig um
hnútana er búið í raun og vem. Lyf og
heilsa kom með þessa hótun eins og
þeir hafa gert svo víða. Lylja kom svo
á eftir með „mjúku leiðina", hafði
samband við mig og sagði að nú
skyldi ég selja þeim því þá kæmi Lyf
og heilsa ekki. Þá spurði ég: snýst
þetta ekki um samkeppni?"
VlNNUBRÖGÐ KEÐJANNA
Hanna María segist hafa sínar
heimildir um vinnubrögð lyfsölukeðj-
anna, sem m.a. felast í að hafa
mismunandi lyíjaverð eftir því hvort
lyf em keypt á morgnana eða síðdegis,
sbr. greinar eftir Sigurð Sigurðsson í
Morgunblaðinu. „Á morgnana, þegar
mestar líkur em á að eldra fólk sé að
versla, er lyfjaverðið lægra, en þegar
búast má við stressuðum foreldmm og
fólki á leið heim úr vinnu eftir hádegi
hækkar það. Keðjumar em líka með
samtengt tölvukerfi milli verslana sem
ég tel brjóta í bága við lögin um
persónuvemd,“ sagði Hanna María.
Hún segir að fólk verði að hafa
þessa hluti í huga þegar verið er að
gagnrýna lytjaverð f Apóteki Vest-
manneyja. „Það er ekki létt verk að
verjast á þessum vettvangi því sann-
gimi er engin. Þegar ég spurði annan
af forráðamönnum keðjanna hvað þeir
gætu gert fyrir Vestmannaeyinga sem
ég get ekki varð fátt um svör því þeir
ætluðu sér aldrei að fara í samkeppni.
Ég upplifði það líka þannig að að-
gerðir þessara tveggja keðja séu
samstilltar, sem kemur fram í því að
önnur keðjan kemui' fyrst inn með
hótunum og svo kemur hin keðjan á
eftir og reynir „mjúku leiðina" á
manni.“
Hanna María segir að það hafi verið
kominn tími til að einhver stæði uppi í
hárinu á þeim stóru og það er ekki á
henni að heyra að henni leiðist að vera
þarna sem Davíð á móti Golíat. „Það
má leiða líkur að því að keðjumar hafi
ákveðið að skipta landinu á milli sín
og þeir hafa náð góðum árangri í því.
Á skipulegan hátt reyna þeir að brjóta
niður einyrkjana og bregða fyrir þá
fæti. Einyrkjamireru beittir tvöfóldum
þrýstingi. Annars vegarer neikvæður
þrýstingur í formi hótunar um að opna
við hliðina á manni. Hins vegar
jákvæður þrýstingur í formi kaup-
tilboðs. Það þarf sterk bein til að
standast þennan þrýsting, enda hafa
næstum allir einyrkjar gefist upp. En
ég er ákveðin í að berjast gegn
ofurellinu og læt ekki vaða yfir mig á
skítugum skónum. Það hlýtur líka að
vera hagur neytandans að sem flestir
séu á þessum markaði og að spymt sé
fótum við fákeppni."
ÁSAKANIR UM ÓSANNGIRNI
Þegar nefndar eru blaðagreinar þar
sem apótekið er sakað um ósanngimi
gagnvart viðskiplavinum segir hún:
„Ég tel að okkar verð séu sambærileg
við verð sem keðjumar bjóða í apótek-
um sínum á landsbyggðinni. Við
fylgjumst vel með verðum í öðrum
apótekum. Sem betur fer eigum við
fjölda viðskiptavina senr eru mjög
ánægðir með okkur, enda bjóðum við
upp á samkeppnishæf verð svo og
ýmsa þjónustu, t.d. heimsendingar-
þjónustu, skömmtun í lyfjaöskjur,
blóðþrýstingsmælingar og ýmislegt
fieira og þar sjáum við glatt fólk og
ánægt, jrótt ekki heyrist alltaf eins hátt
í því. Ég get líka fullyrt að ef önnur
hvor keðjan kemst hcr inn með kaup-
um á apótekinu hverfa a.m.k. þrjú
störf úr bænum. Það munar um minna
og við höfum verið svo heppin í
apótekinu að þar starfar frábært fólk
sem er alltaf reiðubúið til þjónustu.
Sumt af þessu starfsfólki hefur starfað
í apótekinu frá því löngu fyrir minn
tíma og án þess væri fyrirtækið ekki
það sem það er, enda er fyrirtæki
ekkert annað en það fólk sem þar
vinnur. Auk þess má benda á, að
apótekið er eina fyrirtækið í bænum
sem er opið alla daga ársins. En
víkjum aftur að verðinu. Ég hef það
fyrir satt að meðallyfjaverð hefur
hækkað á þeim stöðum á lands-
byggðinni þar sem keðjumar hafa
keypt af einstaklingum. Á mörgum
stöðum hefur þjónustustig líka lækkað
og starfsfólki fækkað. Það er líka
auðvelt fyrir keðjumar að bjóða við-
skiptavinum frá Vestmannaeyjum
lægra lyfjaverð til þess að brjóta mitt
fyrirtæki niður, vegna þess að þeir
geta séð hvaðan liringt er með núm-
erabirti og hvar lögheimili viðskipta-
vinar er ú frá kennitölum. Ef keðja
tekur við af mér með lyfsölu hér í
Eyjum getur viðskiptavinurinn ekki
snúið sér neitt annað. Þess vegna er ég
hissa á því ef fólk er vísvitandi að
reyna að níða niður fyrirtæki sem er
rekið hér frá Eyjum og er að keppa við
keðjurnar bæði í verði og þjónustu.
Það er auðvelt að koma með dylgjur
um hærra verð í einstökum tilfellum,
en það verður að skoða hlutina með
heildarhag neytandans hér í Eyjum að
leiðarljósi."
Skyldur til samfélagsins
Finnst þér þú ekki bera meiri skyldur
til samfélagsins eftir að hafa fengið
það staðfest af ráðherra að hann ætlar
ekki að gefa leyfi fyrir fleiri lyfja-
verslunum í Eyjum?
,,Að sjálfsögðu hef ég alltaf talið að
Apótek Vestmannaeyja beri skyldur til
samfélagsins, bæði í verðlagi og
þjónustu. Enda þjónustan aukist mikið
hér eftir að ég tók við apótekinu. En
það verður að gæta sanngimi. Apó-
tekið hér er í bullandi samkeppni við
önnur apótek á landinu. Og ég hef t.d.
aldrei lofað lægri verðum en í
keðjuapóteki í Reykjavík, heldur verð-
um sem ekki eru hærri en verð í
keðjuapóteki á landsbyggðinni. Ég gat
ekki og vildi ekki lofa lægra verði en í
keðjuapóteki í Reykjavik. Það er ekki
hægt því þetta er hálfgerður prútt-
markaður og erfitt að henda reiður á
lyfjaverði þar sem dagprísar eða
jafnvel klukkuprísar ríkja.
Fólki finnst sjálfsagt skrýtið að ekki
skuli leyft annað apótek hér alveg eins
og hér eru nokkrar matvöruverslanir,
fatabúðir o.s.frv. En í fyrsta lagi tel ég
mig ekki vera með einokun, þar sem
fólk getur leitað annað finnist því það
ekki fá nógu góð verð eða þjónustu
hjá mér. Þannig virkar samkeppnin á
mitt fyrirtæki. Við verðum að muna
að Lyf og heilsa ætlaði sér ekki að
vera í samkeppni við mig hér í Eyjum
til langs tíma, heldur drepa mig niður
fyrst þeir gátu ekki keypt mig. Það
hefði verið auðvelt fyrir þá í krafti
fjármagns, en það kemur viðskipta-
vininum auðvitað ekki til góða nema í
skamman tíma, og er óhagstætt fyrir
hann þegar til lengri tíma er litið.
Auðvitað hefði það verið auðveldast
fyrir mig að selja apótekið strax, en
bæði er ég það mikil dreifbýlis-
manneskja að ég gat ekki hugsað mér
að fyrirtækið væri rekið af utanað-
komandi aðilum og að slörf töpuðust
úr bæjarfélaginu, og auk þess vildi ég
vinna gegn þeirri fákeppni sem virðist
blasa við í smásölu lyfja. En stundum
spyrég sjálfa mig: af hverju að standa
í þessu streði?"
Apótek hluti af
HEILBRIGÐISÞJÓNUSTU
I annan stað verður að hafa í huga að
apótek er hluti af heilbrigðis-
þjónustunni og að það verður að vera
tryggt að rekstrargrundvelli sé ekki
kippt undan því. Rekstur apóteks er
njörvaður niður af fióknu kerfi laga-
ákvæða og reglugerða og ekki hægt að
reka það eins og hverja aðra sjoppu.
Þetta var það sem löggjafinn hafði í
huga með lagaákvæðinu um fólks-
tjölda að baki lyfjabúð.
Auk þess má benda á, að jafnvel í
löndum þar sem mikið fijálsræði hefur
ríkt í verslunarrekstri, t.d. Bretlandi,
ríkir ekki algert frumskógarlögmál í
stofnun apóteka eins og hér hefur ríkt,
og þar stjómast fjöldi og staðsetning
lytjabúða af samningum við heilbrigð-
isyfirvöld. Ég hitti Indverja fyrir
nokkru sem rak lítið apótek í London,
sennilega með kúnnahóp svipaðan og
apótekið hér, og spurði hvort hann
væri ekki hræddur við að keðja setti
upp apótek í sömu götu. Nei, sagði
hann, þeir fá ekki leyfi til þess. I
nýlegri skýrslu heilbrigðisnefndar
breska þingsins segir: „nefndin taldi
efnahagsleg og samkeppnisleg rök
ekki sannfærandi og var þeirrar skoð-
unar að sé markaðurinn látinn ráða
fjölda og staðsetningu lytjabúða muni
það ekki leiða til bestu hugsanlegu
þjónustu fyrir sjúklinginn." Þá má
benda á, að í Danmörku og Finnlandi
er staðsetningu lyfjabúða stýrt af
stjómvöldum, og í Þýskalandi má hver
lyljafræðingur aðeins eiga eitt apótek.
I Nýja Sjálandi og Ástralíu, þar sem
ég sótti alþjóðlegt lytjafræðiþing fyrir
skömmu, er í gildi sú regla, að
lyfjafræðingur verði að eiga meiri-
hlutann í apóteki og má aðeins eiga í
takmörkuðum fjölda apóteka. Mér
finnst að við ættum að innleiða þetta í
lyíjalög hjá okkur lika, og í þeirri von
horfi ég björtum augum til framtíðar
og er ekkert að gefast upp,“ sagði
Hanna María að lokum.
omar@eyjafrettir.is