Reykjavík - 19.07.2014, Side 11

19. júlí 2014 11REYKJAVÍK VIKUBLA
Ð
Ætti að ganga frjáls
„Við erum í mikilli skuld við hann sökum
tegundar uppljóstrananna,“ sagði Navi
Pillay, fulltrúi mannréttindaskrifstofu
Sameinuðu þjóðanna, um stöðu Snowden
við breska blaðið Guardian. Hún segist
ekki teja að lögsækja skuli Snowden enda
séu upplýsingarnar sem hann birti al-
menningi gagnlegar og mikilvægar. Ben
Wizner, lögmaður hjá ACLU, banda-
rískum mannréttindasamtökum sem
berjast fyrir lagalegri vernd einstaklinga
í bandarísku samfélagi, hefur sagt ólíklegt
að Snowden snúi aftur til Bandaríkjanna
og treysti á sanngjarna málsmeðferð í
því landi. „Lög þau sem eru grundvöllur
ákæru gagnvart Snowden gera engan
greinarmun á því að deila upplýsingum
með fjölmiðlum í nafni almannaheilla
og því að selja óvinveittum erlendum
aðilum ríkisleyndarmál,“ sagði Wizner
við Guardian.
Gagnrýnir bresk lög
Snowden er afar gagnrýninn á tilraunir
breskra yfirvalda til að þröngva hratt í
gegnum breska þingið frumvarpi sem
felur í sér jafnvel víðtækari heimildir til
njósna en þegar eru til staðar í Bretlandi.
Uppljóstranir Snowden hafa einmitt
leitt í ljós afar víðtækar njósnir banda-
rískra sem og yfirvalda um allan heim.
Glöggt má sjá að Bretar eru langt frá því
að vera eftirbátar bandarískra yfirvalda
í þessum málum. „Bandaríska þjóðar-
öryggisstofnunin (NSA) hefði allt eins
getað skrifað drögin að þessu frumvarpi,“
segir Snowden. „Þeir samþykkja svo
þetta frumvarp undir yfirskyni neyðar.
Hér eigum við að vera undir yfirvofandi
hættu.“
Áður hefur Pillay lýst yfir að hún telji
óðelilegt að þröngva frumvarpi, sem veiti
svo víðtækar heimildir, i gegnum þingið
með hraði. „Ég á erfitt með að sjá hvernig
Bretar geta réttlætt að keyra í gegn víð-
tæk neyðarlög. Lög sem taka varla á þeim
áhyggjum sem Mannréttindadómstóll
Evrópu hefur þegar lýst yfir og á meðan
í gangi er ferli, af hálfu breskra yfirvalda,
þar sem farið er yfir nákvæmlega þessi
mál.“ Í lögunum má meðal annars finna
lagakvöð á fjarskiptafyrirtæki, í Bretlandi,
um að þeir haldi til haga notkun við-
skiptavina sinna s.s. símnotkun og vafra-
sögu. Þess ber að geta að æðsta dómsvald
Þýskalands, Austurríkja, Búlgaríu, Kýpur,
Tékklands, Rúmeníu og Slóveníu hafnað
lögmæti þess að veita yfirvaldi heimild
til allsherjarsöfnun fjarskipta enda talið
slíkt andstætt stjórnarskrárbundnum rétti
borgaranna.
Hvar stendur Ísland?
Uppljóstranir Snowden leiða í ljós að
NSA heimilaði njósnir hér á landi. Einu
löndin sem NSA hefur ekki heimild til
að fylgjast með samkvæmt skjölunum
eru Bretland, Kanada, Ástralía og Nýja-
Sjáland. NSA fékk heimildina árið 2010
og snýr hún einnig að stofnunum eins og
Alþjóðabankanum, Alþjóðagjaldeyris-
sjóðnum, Evrópusambandinu og Kjarn-
orkumálastofnun. Vitað er að bandarísk
stjórnvöld hafa fylgst með allavega fjórum
Íslendingum vegna starfa þeirra fyrir upp-
ljóstrunarsamtökin Wikileaks. Birgitta
Jónsdóttir þingkona, Smári McCarthy og
Herbert Snorrason hafa öll verið undir
eftirliti og til rannsóknar. Sama gildir um
Sigurði Inga Þórðarsyni (Sigga hakkara)
sem sem var sjálfboðaliði Wikileaks og
seinna uppljóstrari FBI. Þá er ekki ólíklegt
að fleiri einstaklingar, til dæmis Krist-
inn Hrafnsson, talsmaður Wikileaks, séu
undir smásjánni. Þessir aðilar eiga hver
um sig nokkur þúsund vini á Facebook.
Ef tekið er tillit til sameiginlegra vina er
auðvelt að mynda net úr þessum vina-
hópi (með þremur hoppum) sem sam-
anstendur af milljón einstaklingum. Það
þyrfti því ekki mikið til að ná utan um
alla 320 þúsund Íslendingana. Þetta miðar
eingöngu við Facebook en Bandaríkja-
menn fylgjast líka með Gmail frá Google,
Outlook.com frá Microsoft og Skype, svo
eitthvað sé nefnt.
29. greinar-hópurinn
Persónuvernd hefur frá því að fyrst var
ljóstrað upp um njósnir NSA um íslenska
ríkisborgara fjallað um málið á vettvangi
29. greinar-hópsins. Hópnum er ætlað, í
gegnum Evrópusambandið, að krefjast
svara frá bandarískum yfirvöldum um
njósnir á evrópskum borgurum. Í áliti
hópsins frá 8. apríl eru leynilegar, viða-
miklar og tilviljunarkenndar njósnir gagn-
rýndar og sagðar ekki samrýmast grund-
vallarlagareglum og verði ekki réttlætt
með vísan til baráttu gegn hryðjuverkum
og öðrum alvarlegum ógnum við þjóðar-
öryggi. „Þá er í álitinu kallað eftir auknu
gagnsæi um hvernig leyniþjónustustofn-
anir starfa og lögð áhersla á að í aðildar-
ríkjum mannréttindasáttmála Evrópu sé
viðhaft virkt eftirlit sjálfstæðra aðila með
starfsemi þeirra. Auk þess kemur fram af
hálfu vinnuhópsins að Evrópureglur um
vernd persónuupplýsinga heimili ekki
víðtæka miðlun persónuupplýsinga til
nota við slíkt eftirlit sem hér um ræðir.“
Nefndin bætir við að; „söfnun upplýsinga
um fjarskiptatengingar (e. metadata) geti
falið í sér mikla íhlutun í réttinn til frið-
helgi einkalífs, en oft megi skilja yfirvöld
svo að söfnun fyrrnefndu upplýsinganna
sé ekki jafnnærgöngul og þeirra síðar-
nefndu. Í því sambandi er í álitinu bent á
að oft sé auðveldara að afla sér vitneskju
um málefni einstaklinga með vinnslu
á fyrrnefndu upplýsingunum, enda sé
einfaldara að kerfisbinda þær heldur en
innihaldsupplýsingar og um leið nýta þær
til að greina sambönd, hegðun og venjur
einstaklinga.“
Sinna réttargæslu Snowdens
bandaríkin
Ben Wizner, lögmaður
AClU, er einn verjenda
Snowdens í Bandaríkj-
unum.
Rússland
Kucherena Anatoli, lög-
maður Snowdens, hefur
sótt um áframhaldandi
landvist.
ísland
Ragnar Aðalsteinsson lög-
maður sér um réttargæslu
Snowdens hér á landi.
ísland
Kristinn Hrafnsson, tals-
maður Wikileaks, hafði
milligöngu um beiðni um
landsvistarleyfi.
fréttaskýring
Atli Þór Fanndal
atli@thorfanndal.com