Fréttablaðið - 14.03.2013, Síða 34

14. MARS 2013 FIMMTUDAGUR2 ● geðhjálp
Útgefandi: Geðhjálp Umsjónarmaður auglýsinga: Sverrir Birgir Sverrisson, sverrirbs@365.is, s. 512-5432 Ábyrgðarmaður Svandís Nína Jónsdóttir
Áhyggjur af vaxandi vanda og umfangi geðheilbrigðisþjónustunnar eru ekki nýjar af nálinni.
Árið 2005 skrifaði Ísland, ásamt tugum annarra ríkja, undir svokallaða Helsinki-yfirlýsingu
Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar þar sem ráðherrar á sviði heilbrigðismála skuldbundu þjóðir
sínar sig til að viðurkenna þörfina á heildarstefnu á sviði geðheilbrigðismála og hefja þegar í
stað sértækar aðgerðir til að bæta geðheilbrigði. Í yfirlýsingunni er sérstök áhersla lögð á aukna
samþættingu geðheilbrigðisþjónustu og eflingu heilsugæslustöðva sem miðstöð heilbrigðis í
nærsamfélaginu.
Þrátt fyrir þetta berast nú stöðugar fregnir í fjölmiðlum af veiku fólki sem fær ekki þá
lágmarksþjónustu sem bundin er í lög. Í mörgum tilvikum vísa heilbrigðisstofnanir hver á
aðra en dæmi eru um að veikir einstaklingar í sjálfsvígshættu séu sendir heim til sín eftir
heimsókn á bráðamóttöku geðdeildar án þess að þeim sé veitt viðeigandi aðstoð. Þetta er
verulega ámælisvert. Nú, á tímum efnahagsþrenginga, er mikilvægara en ella að grunnstoðir
sálgæslu og geðverndar í nærsamfélaginu séu styrktar til að mæta auknu álagi kreppunnar á
einstaklinga og fjölskyldur.
Hvaða aðgerðir ætla stjórnmálaflokkarnir, sem nú etja kappi um hylli kjósenda,
að ráðast í á næsta kjörtímabili til að vinda ofan af þeim vanda sem nú steðjar að
geðheilbrigðisþjónustunni? Í tilefni alþingiskosninganna í næstkomandi aprílmánuði lagði
Geðhjálp eftirfarandi spurningar fyrir stjórnmálaflokkana:
Hvernig ætla flokkarnir
að bæta geðheilbrigðis-
þjónustuna á næsta
kjörtímabili?
■ LANDIÐ EITT
HEILBRIGÐIS
UMDÆMI
1 a) Landið á að vera
eitt heilbrigðisumdæmi
í þeim skilningi að það
skipti ekki máli hvar
sjúklingurinn er staddur
á landinu þurfi hann
á heilbrigðisþjónustu
að halda. Samræmd
sjúkraskrá, aðgengileg hvar sem
er á landinu, er lykilatriði. Þétt net
opinberrar heilbrigðisþjónustu í stað
aðskildrar þjónustu einkaaðila er alltaf
líklegri til að veita sjúklingum þá þjón-
ustu sem þeir þurfa á að halda. Einnig
er mikilvægt að samtök notenda og
önnur úrræði sem rekin eru án gróða-
sjónarmiða séu efld.
b) Heilsugæslan á að vera fyrsti við-
komustaður fólks með heilsuvanda.
Heilsugæslan er misvel í stakk búin
til að mæta því verkefni, sérfæð-
ingavæðing á höfuðborgarsvæðinu
með áherslu á einkarekstur hefur
gert henni erfitt fyrir. Aðgangur að
geðteymi líkt og gert er á höfuðborg-
arsvæðinu og þjónusta sálfræðinga og
annarra fagaðila inni á heilsugæslu-
stöðvum eru einnig mikilvægir þættir.
c) Já, Vinstri græn stefna
að því að stytta biðlista
í heilbrigðiskerfinu öllu.
Það verður best gert
með auknu fjármagni til
heilbrigðismála, bættri
aðstöðu og opinberri
heilbrigðisþjónustu
sem veitir jafnan rétt
allra til þjónustu óháð
efnahag. Þetta á við
um alla þjónustu, jafnt
klíníska sem og að búa
sjúklingum þá umgjörð sem þeir þurfa
á að halda utan þar fyrir utan.
2 Meðan hið svokallaða góðæri stóð
yfir létu stjórnvöld heilbrigðiskerfinu
blæða. Ýtt var undir einkarekstur, oft
án skuldbindinga um þjónustu. Vel-
ferðarmál mættu afgangi á kostnað
stórkarlalegra lausna sérhagsmunaafla.
Nú liggur fyrir ein mesta upp bygging
í heilbrigðismálum þjóðarinnar á
síðari tímum, m.a. með byggingu
nýs Landspítala. Sú uppbygging þarf
að vera á vegum opinberra aðila,
þannig er tryggt að allir hafi aðgengi
að þjónustunni óháð efnahag eða
félagslegri stöðu. Geðheilbrigðismál
þurfa að fá sérstakan sess innan nýs
Landspítala.
3 Vinstri græn hafa lagt mikla áherslu
á að fjárveitingar til heilbrigðis- og
velferðarmála verði í forgangi nú
þegar uppbygging nýs samfélags er
að hefjast eftir Hrunið. Á fjárlögum
yfirstandandi árs tókst í fyrsta sinn frá
Hruni að auka við fjárveitingar til heil-
brigðismála og því munum við halda
áfram fáum við einhverju um það
ráðið. Það er forgangsmál hjá Vinstri
grænum að auka fjármagn til velferðar-
mála á næstu árum. Á landsfundi VG
nú nýlega var ályktað geðheilbrigðis-
stefna ætti að vera eitt af forgangs-
málum heilbrigðisþjónustunnar.
4 Vinstri græn hafa alla tíð starfað í
þeim anda sem felst í spurningunni,
þ.e. að leita sameiginlegra lausna
þeirra sem varða tiltekin mál. Aukið
samráð þeirra sem sinna þjónustunni
hlýtur að teljast af hinu góða og
sjálfsagt að styðja það. Þannig er ekki
aðeins líklegast að árangur verði góður
heldur og ekki síður má gera ráð fyrir
að sameiginleg markmið þeirra aðila
muni leiða til farsællar þróunar á þeirra
málasviðum og sátta um lausnir. Þetta
á ekki síst við um heilbrigðismál sem
byggjast jafnt á einstaklingsmiðuðum
lausnum og lausnum sem miða að því
að skapa umgjörð utan um þau mál í
heild sinni.
Katrín Jakobsdóttir
1 Líkt og kemur fram í Helsinki-
yfirlýsingunni er áríðandi að auka
samþættingu geðheilbrigðis-
þjónustunnar til að koma í veg
fyrir það að veiku fólki sé vísað á
milli mismunandi aðila án þess að
fá hjálp.
a) Hvaða aðgerðir ætlar þinn
flokkur að ráðast í til að skapa
nauðsynlega samfellu á milli
þeirra sem veita geðheil-
brigðisþjónustu?
b) Hvernig ætlar þinn flokkur að
auka þátt heilsugæslunnar í
geðheilbrigðisþjónustu svo
hún megi verða fyrsti viðkomu-
staður fólks með geðrænan
vanda?
c) Stefnir þinn flokkur að því
að stytta biðlista eftir með-
ferðarþjónustu á geðdeildum
sjúkrahúsanna m.a. með því að
útvega húsnæði fyrir þá sem
ekki eiga þak yfir höfuðið og
geta þ.a.l. ekki útskrifast?
2 Hvenær má almenningur vænta
þessara umbóta í geðheilbrigðis-
þjónustunni?
3 Mun þinn flokkur tryggja
nauðsynlegt fjármagn til umbóta
í geðheilbrigðisþjónustunni á
kjörtímabilinu?
4 Mun þinn flokkur koma á
samráðsvettvangi sjúkrahúsa,
heilsugæslna og félagasamtaka til
að vinna sameiginlega að þessum
umbótum á kjörtímabilinu?
Geðhjálp hefur ákveðið að árið
2013 skuli vera uppgjörsár. Upp-
gjör við stjórnmálin og þá geð-
heilbrigðisstefnu sem hér hefur
verið við lýði. Þó svo að heil átta
ár séu liðin frá því að Ísland
skrifaði undir Helsinki-yfirlýs-
ingu Alþjóðaheilbrigðisstofnun-
arinnar (WHO) um nýjar og betri
áherslur í geðheilbrigðisþjón-
ustu eigum við enn langt í land.
Heilsugæslan er enn þá of veik-
burða til að mæta þörfum fólks
með geðrænan vanda, samstarfi
þjónustuaðila í geðheilbrigðis-
kerfinu er enn ábótavant og
verkaskipting ríkis sveitarfélaga
og félagasamtaka er jafn óljós og
áður.
ÞEKKING
Á þessum tímamótum er eðli-
legt að staldra við og hugsa: hvað
veldur? Hvað veldur þessari
óstjórn í geðheilbrigðismálum?
Ekki skortir okkur þekkinguna.
Svo mikið er víst. Á þeim árum
sem liðin eru frá undirritun Hels-
inki-yfirlýsingarinnar hafa ráðu-
neyti velferðar- og heilbrigðis-
mála unnið að minnsta kosti sjö
ítarlegar skýrslur um nauðsyn-
legar aðgerðir og áætlanir í geð-
heilbrigðismálum. Jafnframt hafa
verið gerðar þjónustu kannanir og
þarfagreiningar á gæðum geð-
heilbrigðisþjónustunnar og þörf-
um notenda hennar. Upplýsing-
arnar ættu því að vera nægar.
VILJI
Ekki skortir okkur heldur vilj-
ann. Á síðustu árum hafa orðið
nánast byltingarkenndar breyt-
ingar í meðferðarúrræðum hér-
lendis en æ fleiri þjónustuaðilar
hafa tileinkað sér notendavænni
hugmyndafræði samfélagsgeð-
lækninga. Bæði ríki og sveitarfé-
lög eru óðum að hverfa frá hinu
sjúkrahúsmiðaða kerfi fortíðar-
innar og leggja nú aukna áherslu
á að dreifa þjónustunni víðar en
áður. Í Reykjavík eru starfandi
um 13 sambýli fyrir geðfatlaða
og á höfuðborgarsvæðinu öllu eru
a.m.k. sex starfandi félagasamtök
í geiranum en eitt þeirra, Rauði
Kross Íslands, rekur athvörf
fyrir geðsjúka víða um land. Vilj-
inn til góðra verka er því mikill.
TENGING
En fyrst okkur skortir hvorki
vilja né þekkingu, hver er þá
skýringin á stöðu geðheilbrigð-
ismála í landinu? Getur verið
að menn hafi gleymt að tengja
saman stefnu og þjónustu? Að
menn hafi einfaldlega horft
framhjá því að samstillt vinnu-
brögð ólíkra einstaklinga og
stofnana eru ekki sjálfsprottin?
Það er ekki hægt að reka um-
fangsmikla heilbrigðisþjónustu
án heildrænnar sýnar. Við þurf-
um að skýra hver á að gera hvað,
hvenær og hvernig. Við þurfum
samfellu í meðferðarúrræðum,
allt frá heilsugæslu til bráðamót-
töku, frá ríki til sveitarfélaga, frá
sveitar félögum og sjúkrahúsum
til grasrótar samtaka. Í litlu landi
eins og okkar ætti þetta ekki að
vera svo erfitt. Við höfum smæð-
ina og nálægðina hvert við annað.
Við höfum viljann, við höfum
þekkinguna. Hvað er okkur að
vanbúnaði?
Hættum að tala. Hættum að
skrifa skýrslur. Förum að gera.
Svandís Nína Jónsdóttir
Gjaldkeri í stjórn Geðhjálpar og
ritstjóri blaðsins
Er ekki kominn tími
til að tengja?
■ BEINA ÞARF
SJÓNUM
AÐ GRUNN
ÞJÓNUSTUNNI
1 a) Stefna stjórnvalda
umliðin ár hefur verið
aukin miðstýring og
meiri áhersla lögð
á hátækniþjónustu.
Þessi forgangsröðun
á fjármagni ásamt bágri stöðu
ríkissjóðs hefur komið hart niður á
grunnþjónustunni. Lýðræðisvaktin
vill hætta við byggingu nýs Land-
spítala að sinni og beina sjónum
fremur að grunnþjónustunni. Þetta
er algerlega skýrt í stefnu flokksins,
Velferðarvaktinni á xlvaktin.is.
b) Tryggja verður öllum lands-
mönnum sinn heimilislækni.
Lýðræðisvaktin vill gera þetta að
norskri fyrirmynd sem gefist hefur
afar vel. Þessi leið inniber út-
hlutun heimilislæknis af hendi hins
opinbera í stað þess
að einstaklingurinn
þurfi sjálfur að sækja
um slíkan og fá svo
aðgengi eftir dúk og
disk. Ekki þarf endilega
að fjölga heimilis-
læknum til að þetta
sé mögulegt heldur
nýta starfskrafta þeirra
meira til lækninga og
minna til skriffinnsku.
c) Já. Nóg er af húsnæði
í eigu hins opinbera sem stendur
autt. Flytjum starfsfólkið þangað og
búum til minni og manneskjulegri
einingar fyrir þurfandi. Þetta þarf
ekki að kosta mikið og miklu minna
en margt flottræfilsbruðlið.
2 Strax á næsta kjörtímabili. Ekki
eftir neinu að bíða.
3 Klárlega fái Lýðræðisvaktin
hreinan meirihluta á þingi, að
öðrum kosti mun hún gera allt sem í
hennar valdi stendur.
4 Já.
LÝÐRÆÐIS
VAKTIN
VINSTRI GRÆN
Þorvaldur Gylfason