Skessuhorn - 29.04.2009, Qupperneq 14

14 MIÐVIKUDAGUR 29. APRÍL
Heilsan Lyf sem skipt hafa sköp um fyr ir mann fólk ið
Loka orð síð­
asta pistils míns
í Skessu horn inu fjöll uðu um hlut­
verk lyfja í vel ferð og betri lífs­
gæð um, sem al menn ing ur hef ur
feng ið, not ið og stuðl að hafa að sí­
hækk andi með al aldri. Þar minnt ist
ég á eitt allra mik il væg asta lyf sem
nokk urn tíma hef ur ver ið fund ið
upp, pens ilín ið, sem hef ur bjarg­
að millj ón um manns lífa og má
vafa laust þakka því líf gjöf for feðra
okk ar, og að við sem þetta les um,
erum á lífi.
Með al ann arra lyfja, sem þykja
hve mik il væg ust, eru insúl ín­
ið, sem Freder ick Bant ing og
Charles Best ein angr uðu árið
1922, og var fyrsta horm óna með­
ferð in sem sjúk ling um var gef in.
Áður en insúl ín ið kom til sög unn­
ar var eina með ferð in gegn syk ur­
sýki fólg in í því að gefa sjúk ling um
orku s nautt matar æði, þar til þeir
hor uð ust upp og dóu. Með ferð in
sem slík gat lít ið gert nema lengja
líf sjúk lings um örfá ár.
Önn ur lyf sem hægt er að setja
í þenn an flokk eru bólu efni við
bólu sótt, oft nefnd Stóra bóla (e.
Smallpox eða Vari ola), en eng in
far sótt hef ur vald ið eins mikl um
skaða á Ís landi og bólu sótt in. Lík­
legt má telja að bólu sótt in, sem ein­
göngu lagð ist á menn, hafi vald ið
dauða allt að 500 millj óna jarð ar­
búa á 20. öld inni.1) Henni tókst að
út rýma árið 1977 og var bólu setn­
ing um al far ið hætt hér á landi árið
1980. En þótt bólu sótt in sé út­
dauð sem sjúk dóm ur þá eru stofn­
ar henn ar enn þá til, því þeir voru
fryst ir og stór veld in, Banda rík in
og Sov ét rík in lúrðu á þessu. Fyr­
ir lá að veir urn ar gætu orð ið hent­
ugt sýkla vopn síð ar meir. Þeg ar
hætt an á því eykst að hryðju verka­
menn kom ist yfir sýkla vopn þá
spyrja menn sig ým issa spurn inga.
Banda ríski her inn hef ur t.d. lát­
ið bólu setja fjölda her manna gegn
bólu sótt þó að henni hafi ver ið út­
rýmt. Yf ir völd þar telja raun veru­
lega hættu á því að ein hver gæti
kom ist yfir veiruna og sett af stað
far ald ur. Ekki má gleyma því að
fæst ir af þeim sem fædd ir eru eft­
ir 1970 eru bólu sett ir gegn bólu­
sótt og flest ir þeirra sem bólu sett­
ir voru fyr ir þann tíma eru tæp ast
leng ur með virka vörn gegn sjúk­
dómn um. Þetta þýð ir í raun að
mann kyn ið eins og það legg ur sig
er næmt fyr ir bólu sótt.2) Til allr ar
ham ingju er þó bólu efn ið enn til
og því þarf vart að ör vænta. Erfitt
er að gera upp á milli ann arra lyfja
sem þykja hafa skar að fram úr í að
lækna, líkna og með fram lagi sínu
til betri lífs gæða. Of ar lega á list­
an um má þó telja sterk verkja lyf,
eins og mor fín, krabba meinslyf,
aspirín (það er ekki bara not að
sem verkja lyf, það er líka blóð­
þynn andi), þung lynd is lyf, astma­
lyf, floga veik i lyf, lyf við park in­
son veiki og svæf inga lyf. Hér væri
þó hægt að telja upp lista sem fyllti
heila opnu í Skessu horn inu. En
víkj um að eins aft ur að efsta lyfi á
list an um yfir mik il væg ustu lyf in,
pen isilín inu.
Pen isilín mark aði
þátta skil
Saga pen isilíns ins er ein sú
merkasta í lyfja­ og lækn is fræði
og upp götv un þess og notk un hafa
mark að þátta skil. Þetta er fyrsta
sýkla lyf ið sem var upp götv að.
Sir Al ex and er Flem ing var ensk­
ur lækn ir og gaf hann fúka lyf inu
þetta nafn 1929. Það mynd ast við
gerj un myglu svepps ins Pen icilli­
um notat um. Þeg ar síð ari heims­
styrj öld in geis aði tókst að fram­
leiða pen isilín í nógu miklu magni
til að það nýtt ist í með ferð margra
sýk inga. Mark aði það upp haf ið að
fram leiðslu margra ann arra sýkla­
lyfja sem ollu straum hvörf um í
bættri með ferð sýk inga. Sagt er að
Flem ing hafi eitt sinn far ið í sum­
ar leyfi og gleymt skál með bakt­
er íu rækt á rann sókna stofu sinni.
Þeg ar hann kom úr frí inu tók hann
eft ir því að mygla hafði mynd­
ast í skál inni, og um hverf is hana
voru eng ar bakt er í ur. Hann hóf
að rann saka mygl una og komst að
því að hún væri kom in af pen icilli­
um­fjöl skyld unni og héti pen icilli­
um notat um. Fyr ir þetta af rek sitt
hlotn að ist Flem ing Nóbels verð­
laun in í lækn is fræði árið 1945.
Þrátt fyr ir að nýj ar teg und ir sýkla­
lyfja hafi lit ið dags ins ljós er pen­
isilín enn það sýkla lyf sem mest er
not að hér lend is, enda er það mjög
ör uggt og er það virkt gegn helstu
sýkl um sem herja á menn.
Har ald ur Á Sig urðs son, lyfja fræð-
ing ur hjá Lyf og heilsu á Akra nesi.
Heim ild ir:
1) Vef síða Al þjóða heil briðgð is stofn­
un ar inn ar, WHO.
2) Lækna blað ið, 2007 / 93, Mann kyn­
ið er ber skjald að gegn bólu sót
Rétt ríf lega 400 kjós end ur í
Norð vest ur kjör dæmi strik uðu
yfir nöfn þriggja fram bjóð enda
í kosn ing un um á laug ar dag inn.
Flest ir strik uðu yfir nafn Ó línu
Þor varð ar dótt ur, sem skip ar ann­
að sæt ið á lista Sam fylk ing ar inn­
ar. Þá voru á ann að hund rað út­
strik an ir yfir nafn Jóns Bjarna son­
ar, odd vita á lista VG og tæp lega
100 strik uðu yfir nafn Ás björns
Ótt ars son ar, odd vita Sjálf stæð is­
flokks ins. Þetta eru það litl ar út­
strik an ir að þær breyta engu um
röð þing manna.
mm
Ás mund ur Ein ar Daða son,
bóndi á Lamb eyr um í Döl um er
yngsti þing mað ur inn sem nú sest
á Al þingi Ís lend inga, 26 ára gam­
all, fædd ur 29. októ ber 1982. Ás­
mund ur Ein ar hreppti jöfn un ar­
þing sæt ið í Norð vest ur kjör dæmi
sem 3. mað ur á lista VG. Jafn framt
því að vera yngst ur vænt an legra al­
þing is manna er hann eini bónd­
inn sem sest á þing að þessu sinni.
„Bænd ur þurfa ekki að kvíða því
að ég verði ekki öfl ug ur tals mað ur
þeirra og ég mun taka mið af hags­
mun um stétt ar inn ar á samt auð vit að
ýmsu öðru,“ seg ir Ás mund ur í sam­
tali við Skessu horn. Hann sagð­
ist hafa lagt sig síðla kosn inganæt­
ur en vakn að í sóf an um við að hann
væri orð inn þing mað ur. „ Þetta var
ó trú lega sæt ur sig ur okk ar lista. Við
erum að bæta við tveim ur þing sæt­
um í Norð vest ur kjör dæmi og það
mun aði ein ung is 19 at kvæð um að
Jón Bjarna son hefði orð ið fyrsti
þing mað ur kjör dæm is ins. Nú erum
við í allt annarri og miklu sterk ari
stöðu til að vinna fyr ir fólk ið í okk­
ar kjör dæmi og ég hlakka til þeirr ar
vinnu,“ seg ir Ás mund ur.
Ekk ert skít kast
Fyrst og fremst þakk ar hann
þenn an ár ang ur vinstri grænna að
hafa teflt fram lista skip uð um öfl­
ugu fólki víða að úr kjör dæm inu.
„Við fór um af stað í þessa kosn­
inga bar áttu með það að leið ar ljósi
að koma hreint fram og vor um ekk­
ert að skafa utan af þeim erf iðu að­
stæð um sem þjóð in stend ur frammi
fyr ir. Þá pössuð um við okk ur á að
vera ekki að skíta út aðra fram bjóð­
end ur og tel ég það mjög mik il­
vægt,“ seg ir Ás mund ur. Að spurð ur
seg ist hann hafa átt von á ein hverri
Tíu manna hóp ur fólks frá Ör­
ygg is­ og sam vinnu stofn un ar Evr­
ópu var í síð ustu viku á ferð hér
á landi til að fylgj ast með fram­
kvæmd kosn ing anna og kosn inga­
und ir bún ings. Ræddi fólk ið við
full trúa stjórn mála flokka, fjöl­
miðla, kjör stjórna og ýmsa fleiri.
Þriggja manna hóp ur frá stofn­
un inni heim sótti rit stjórn Skessu­
horns sl. mið viku dag til að fræð ast
um stærsta fjöl mið il Norð vest ur­
kjör dæm is. Fólk ið var frá Nor egi,
Rúss landi og Kazakhst an og spurði
um eign ar hald fjöl mið ils ins, hvort
tengsl væri við stjórn mála hreyf ing­
ar, hvort flokk um væri gert jafn hátt
und ir höfði og ó tal mörg fleiri at­
riði. Þá var rætt um mik il vægi fjöl­
miðla á lands vísu, lands hluta miðl­
ana og al mennt um lýð ræði hér á
landi. Þetta mun vera í fyrsta skipti
sem Ör ygg is­ og sam vinnu stofn un
Evr ópu heim sæk ir land ið í þeim til­
gangi að fylgj ast með þing kosn ing­
um hér og ör ugg lega í fyrsta skipti
sem Skessu horn er heim sótt í þess­
um til gangi.
mm
Ás mund ur við vinnu sína í fjár hús un um á Lamb eyr um. Ljósm. Helgi Torfa son.
Yngsti þing mað ur lands ins rek ur stór bú á Lamb eyr um
fylg is aukn ingu VG í kjör dæm inu.
„Við fór um mik ið um og var alls
stað ar vel tek ið. Við bjugg umst við
góðri kosn ingu, en þessi ár ang ur
var samt í námunda við okk ar allra
björt ustu von ir.“
Stór bú og jafn framt
í inn flutn ingi
Á Lamb eyr um í Döl um er rek­
ið eitt stærsta fjár bú kjör dæm is ins
með sam tals um 1300 vetr ar fóðr­
að ar kind ur. Hvern ig líst bónd an­
um á að setj ast á Al þingi til við bót­
ar því að reka þetta stóra bú? „Við
búum hér fé lags búi; fað ir minn og
kon an mín. Nú mun um við setj­
ast nið ur og end ur skipu leggja okk­
ur, fyrst vegna næstu vikna þar
sem ein ung is er hálf ur mán uð ur í
að sauð burð ur hefst með til heyr­
andi önn um á bú inu. Jafn framt
bú ast menn við löngu sum ar þingi
þannig að þetta mun krefj ast mik­
ill ar og góðr ar skipu lagn ing ar og
sam vinnu hér heima við. Við þurf­
um í raun að end ur skipu leggja all­
an okk ar rekst ur því bæði störf­
in eru fullt starf. Auk kind anna hef
ég haft ýmis auka verk efni, t.d. ver­
ið í inn flutn ingi og sölu á á burði og
rúlluplasti fyr ir bænd ur. Fyr ir fram
höfð um við ekki gert nein ar ráð­
staf an ir til að mæta þess ari stöðu
sem nú er kom in upp, en för um til
að byrja með í að leysa það tíma­
bund ið. Þetta verð ur erf ið ast yfir
sauð burð inn en leys ist ör ugg lega
með góðri hjálp,“ sagði Ás mund ur
Ein ar Daða son, sauð fjár bóndi og
al þing is mað ur að lok um.
mm
Ás mund ur Ein ar Daða son, bóndi og
al þing is mað ur.
Fólk ið kom frá Nor egi, Rúss landi og Kazakhst an en Krist ó fer Hann es son sem er
lengst til vinstri var far ar stjóri hóps ins.
Kosn inga eft ir lits fólk
heim sótti Skessu horn
Frem ur litl ar út strik an ir
í Norð vest ur kjör dæmi