Skessuhorn - 16.12.2009, Page 75

75MIÐVIKUDAGUR 16. DESEMBER
að stækka kirkju garð inn og það var
ekk ert ein falt mál. Hann var orð­
inn alltof lít ill. Mér er minn is stætt
allt það góða fólk sem ég hef starf að
með í sókn ar nefnd un um og kirkju­
bænd urn ir og þeirra fólk. Þau verða
seint full þökk uð, verk in þeirra.“
Hót el ið úr rík is rekstri
Geir seg ir að um svip að leyti og
skól an um var lok að hafi Óli Jón
Óla son „vert“ af gamla skól an um
og kona hans, Stein unn Hans dótt ir
tek ið á leigu og síð ar keypt heima­
vist ir og hófu heils árs hót el rekst ur
í Reyk holti. „ Þetta var mjög djarft
hjá þess um ein stöku, á gæt is hjón­
um. Þau ráku hót el um nokk urra
ára skeið og sýndu fram á að þetta
var hægt. Á und an þeirra rekstri var
Eddu hót el, þau töfðu fram far ir víða
um land um ára tugi, nið ur greidd,
og þau fleyttu rjómann af ferða­
manna tím an um og komu í veg fyr ir
að heima menn gætu gert nokkurn
skap að an hlut.“
Ekki jarð að sunn an
kirkj unn ar
„ Gamla kirkj an hér í Reyk holti
sem er frá 1887 var orð in á kaf lega lé­
leg í byrj un ní unda ára tug ar ins. Við
leit uð um úr ræða við að fá gert við
hana en eng ir styrk ir voru til tæk ir á
þeim tíma og þar að auki var hús ið
frið að og mátti engu breyta. Svo við
á kváð um að gera ekki við hana, fór­
um yfir hug mynd ir manna um það
sem hér ætti að vera. Ég skoð aði
m.a. bréf síra Ein ars Guðna son ar
um þetta og við tók um upp þess ar
hug mynd ir sem höfðu ver ið lagð­
ar fram um langt ára bil en ekk ert
hafði ver ið gert með. Þær voru að
ný kirkja yrði reist sem myndi hæfa
staðn um. Síra Ein ar benti í raun á
stað setn ing una því að hon um var
mjög í mun að varð veita mögu leika
fyr ir forn leifa upp greftri og gerði
sér grein fyr ir verð mæt un um í forn­
minj un um. Hann stýrði prýði lega
þeirri þjóð trú hér að ef jarð að yrði
sunn an við gömlu kirkj una myndi
gera vit laust veð ur. Ég skildi þetta
sam hengi. Vegna þessa við horfs
varð veitt ist gamli kirkju grunn ur inn
þar sem mjög merki leg ur upp gröft­
ur hef ur átt sér stað.“
Um ferð ar mið stöð
„Söfn uð ur inn á kvað að sam­
hliða bygg ingu nýrr ar kirkju risi hér
einnig bók hlaða til þess að kynna
verk Snorra Sturlu son ar og helst að
safna sam an á staðn um sem flest um
út gáf um af verk um hans og hafa til
sýn is, þjóna skól an um og kynna um
leið sögu lands og þjóð ar því hér
hef ur alla tíð ver ið gríð ar lega mik­
ill ferða manna straum ur, núna fleiri
en hund rað þús und manns ár lega.
All ir fara í Reyk holt ­ vegna frægð­
ar Snorra. En þessu á huga sama
fólki var ekk ert sinnt. Eddu hót el ið
jú eitt hvað yfir blá sum ar ið og prest­
arn ir hafa langa hefð fyr ir að sinna
gest um. Svo fljót lega varð það mitt
hlut skipti að vera meira eða minna
öll um laus um stund um að sinna
gest um og heim ili okk ar Dag nýj­
ar var um ferð ar mið stöð og upp lýs­
inga mið stöð. Jafn vel gisti heim ili, ef
fólk kom við sem var vega laust og
fyr ir utan ferða manna tím ann. Við
höf um búið um frönsk brúð hjón
hér á brúð kaups för og ým is legt
ann að skemmti legt hef ur gerst.“
Geir seg ir að Garð ar Hall dórs­
son, húsa meist ari rík is ins, hafi ver ið
feng inn til þess að teikna nýja kirkju
og Snorra stofu. „Sem sá emb ætt is­
mað ur bar Garð ar á byrgð á verk um
Guð jóns Sam ú els son ar, prests setr­
inu hér og hér aðs skól an um. Sam­
vinn an við Garð ar tókst mjög vel,
enda Borg firð ing ur.“
Mikl ar rann sókn ir
En sá séra Geir fyr ir hin miklu
um svif Snorra stofu?
„Nei, ekki nema að hluta til, eins
og þann þátt sem snýr að gesta­
mót töku. Snorra stofa er sjálfs eign­
ar stofn un. All an ní unda ára tug­
inn vor um við að vinna í að koma
hug mynd inni á fram færi og það
tókst end an lega með að stoð hrepp­
anna, hér aðs nefnd anna og mennta­
mála ráðu neyt is ins sem lögðu fram
grunn fjár veit ingu til grunn rekstr ar
á móti kirkj unni. Að öðru leyti verð­
ur Snorra stofa að afla tekna sjálf til
sér stakra verkefna.Við sækj um um
inn lenda og er lenda styrki og þá til
á kveð inna af mark aðra verk efna.
Ég vil gjarn an nefna tvenn stór­
verk efni Snorra stofu: Í fyrsta lagi
er það upp gröft ur inn á staðn um,
en Snorra stofa varð að ili að hon­
um frá upp hafi. Upp greftrin um
lauk árið 2007 og nú fer úr vinnsl­
an fram. Eft ir hreyt ur þessa verk­
efn is eru selja rann sókn ir: Hvar voru
sel stað ar ins og hvaða um svif voru
þar. Þessu sam fara eru mjög mikl ar
gróð ur fars rann sókn ir. Og bú skap ur
á staðn um um ald irn ar hef ur ver ið
stúd er að ur hér og margt fleira.“
Stór styrk ur
„Á kveð ið var um alda mót in að í
Snorra stofu skyldi vera stofn un sem
sinnti mið alda fræð um og rann sókn­
um og væri mið alda set ur. Hún hef­
ur starf að frá ár inu 1995, er stofn­
skrá var stað fest á ár tíð Snorra.
Berg ur Þor geirs son, for stöðu mað­
ur henn ar, var ráð in 1998 og síð an
þá hef ur þessi skipu lega starf semi
byggst upp.
Stóra verk efn ið okk ar nýja er
kom ið af stað, en það leit dags ins
ljós um það bil sem ís lensk ur efna­
hag ur hrundi. Það nefn ist ,,Pre
Christ i an Religions of The North,“
og er í raun stórt, al þjóð legt Eddu­
verk efni sem skoð ar all an á trún að í
Norð ur Evr ópu fyr ir og um það bil
sem kristni tók við af heiðni. Þátt­
tak end ur eru all ir helstu fræði menn
á þessu sviði nú á dög um og um er
að ræða margra ára verk efni. Það
er með mik illi á nægju sem ég get
sagt ykk ur frá því að þetta verk efni
var nú á dög un um að fá mjög stór­
an styrk í Ástr al íu, 40 millj ón ir ís­
lensk ar krón ur sem verð ur not að ur
til þess ara rann sókna þar í landi.
Í miðju ver ald ar
Stað ur inn er heimsmið stöð í þess­
um efn um vegna Eddu Snorra, eða
eins og ég hvísla stund um að gest­
um, að hér eru þeir stadd ir í miðju
ver ald ar. Hér er ask ur inn og brunn­
ur inn und ir. Ís lend ing ar gera sér
kannski minnst grein fyr ir því hvað
við erum með í hönd un um hérna,
þar sem Snorri Sturlu son og arf ur­
inn hans er. Kristni komst á á Ís landi
án á taka. Þess vegna var ekki á stæða
til þess að eyði leggja hinn forna arf
og hann varð veitt ist í rík ari mæli en
víð ast hvar ann ars stað ar. Þess vegna
yrkj um við og syngj um sálma glað ir
og reif ir á forn um hátt um og tök um
okk ur í munn ævaforn ar og ramm­
heiðn ar kenn ing ar og prýð um með
því Krist og allt hans er indi. Kirkj­
unni stend ur nefni lega ekki ógn af
hin um forna arfi. Hann er hluti af
okk ar dýr mætu arf leifð.
Snorri slær þarna á kveð inn tón:
hann út skýr ir að hin ir fornu guð­
ir hafi upp haf lega bara ver ið menn
en ekki djöfl ar og árar, eins og t.d.
sum ir sam tíma manna hans gjörðu.
Við lít um svo á að það sem kirkj­
an hér og Snorra stofa er að gera
núna sé fram hald af því sem kirkj­
an hef ur stað ið fyr ir hér frá upp hafi,
beint og ó beint. Snorri var hér ekki
síst kirkj unn ar vegna. Það gleym ist
stund um.“
Plönt um öllu sem vex
En er Geir virk ur póli tískt í hér­
að inu?
„Það hef ur ver ið mjög lít ið en
ég hef set ið í ýms um ó póli tísk um
stjórn um. Það var áður en komst í
tísku að blanda flokkapóli tík sam­
an við sveita stjórn ar mál. Ég var t.d.
í skóla nefnd í 18 ár, í stjórn Safna­
húss ins og Dval ar heim il is aldr aða
í Borg ar nesi. Ég er í Ung menna­
fé lag inu og Bún að ar fé lag inu, þess­
um fé lags vett vangi sem hefð bund­
inn er í sveit um. En eft ir að ég hætti
fé lags af skipt um, eink um á Þjóð­
kirkju vett vangi, hef ég haft meiri
tíma til þess að sinna staðn um.
Reyk holt er í sam vinnu við Skóg­
rækt ar fé lag Borg ar fjarð ar að halda
á fram skóg rækt í hlíð inni hér fyr­
ir ofan. Við erum nýj unga gjörn og
for vit in og höf um ægi lega gam an af
þessu, plönt um öllu sem vill vaxa.
Allt um hverfi Reyk holts með sín um
mið alda göt um og stíg um, skóg ur­
inn; þetta erum við að opna sem eitt
sam fellt úti vist ar svæði. Við erum
bæði beint og ó beint í sam vinnu
við Vega gerð ina þ.e. reið vega sjóð
og fleiri um að gera upp mið alda­
göt urn ar þannig að vatn skemmi
þær ekki leng ur, setja ræsi í þær og
gera þær að bæði göngu­ og reið­
veg um. Svo plönt um við trjám. Ég
held að við höf um sett nið ur um
35.000 plönt ur á þessu sumri og
hlöð um veggi og lög um um hverf­
ið eins og hægt er. Þetta er á gæt is
lík ams rækt. Flest ir sem hafa kom ið
hér að fram kvæmd um, Orku veit an
og fleiri, leggja staðn um lið, beint
og ó beint. Starfs fólk á veg um þess­
ara að ila hef ur allt und an tekn ing ar­
laust reynst Reyk holti mjög vel.“
Á fram hald þess sem
gert hef ur ver ið
Geir seg ir að meira og minna all­
ir í bú ar séu á huga sam ir um að gera
stað inn feg urri og betri. „Stund um
er mað ur að bjástra eitt hvað og þá
kem ur ein hver og legg ur lið. Það er
dá sam legt að vera hér við þess ar að­
stæð ur, í þess ari sam hjálp. Stað ur­
inn hef ur gert svo ó mæld ar kröf ur
um þrek og tíma að ég hef kannski
van rækt sókn ar börn in. Það má
vafa laust sitt hvað að mér finna, en
ég reyni að vera mönn um æv in lega
til tæk ur, þeg ar þeir þurfa þess. Við
hjón in erum bæði tjóðruð við stað­
inn og för um ekki langt, höf um t.d.
aldrei tek ið fullt sum ar frí, held ur
frek ar í bút um og brot um.
Reyk holts há tíð in er hald in ár­
lega en hún er lík lega á með al allra
vönd uð ustu tón list ar há tíða í land­
inu, á samt sum ar tón leik un um í
Skál holti og fleiru af þess um toga,
sem víð ar er gert. Stein unn Birna
Ragn ars dótt ir ber veg og vanda af
há tíð inni. Okk ar besta tón list ar­
fólk er feng ið og það sem best þyk­
ir er lend is og núna er svo kom ið að
mjög fræg ir kór ar og tón list ar menn
leita eft ir því að fá að koma fram á
há tíð inni.
Bók hlað an er auð vit að ekki bara
fyr ir fræði menn ina, þar eru al menn­
ar fag ur bók mennt ir og menn geta
feng ið lán að ar bæk ur úr hinu mikla
bóka safni Snorra stofu. Fræða bóka­
safn ið er mjög vel búið, en ekki til
út lána. Ég lít fyrst og fremst á þetta
brölt hér á staðn um sem á fram hald
af því sem menn hafa ver ið að gera
hér að Reyk holti um ald irn ar.“

Jóm frúr til sýn is á öf uga
bekkn um
„ Gamla Kirkj an sem hér stend­
ur enn var byggð 1887 af síra Guð­
mundi Helga syni sem var fram­
fara mað ur og í raun inni bylt ing ar­
mað ur. Ég tel að hann hafi ver ið að
leggja til at lögu við fé lags lega kerf ið
hér í sveit inni og hvergi birt ist það
bet ur en í sæta skip an í kirkj unni.
Bænd ur sátu öld af öld í kór og
erfðu þau sæti ef þeir gátu sung ið.
Kon ur sátu kvenna meg in í kirkju og
ó gift ir menn karla meg in, jóm frúrn­
ar á öf uga bekkn um sem var þvert
yfir kirkj una fyr ir fram an kór inn og
sneru önd vert við þeim sem í kirkju
sátu, og minni hátt ar fólk úti við dyr.
Þessi skip an hélst við lýði vegna
söngs ins. Menn héldu fast í Grall­
ar ann, svo er það auð vit að tign ar­
sæti að vera í kór svo menn lögðu
sig fram um að syngja vel. Öld af
öld var þetta kerfi ó breytt, það end­
ur spegl aði í raun þjóð fé lags kerf­
ið. Síra Guð mund ur Helga son fór
í stríð við söng inn. Hann vildi nýja
sálma söng inn, róm an tíska tón­
söng inn. Karl arn ir hlust uðu ekk ert
á það. Hann byggði þessa timb ur­
kirkju með lít inn kór vafa lít ið með
það í huga að losna við þá úr kórn­
um, það yrði ekk ert pláss fyr ir þá í
kór í ný móð ins kirkju. Þannig lagði
hann til at lögu við fé lags kerf ið og
hið póli tíska, því hann var fram fara­
mað ur, hrakti karl ana fram í kirkju
en þar héldu þeir á fram að syngja á
grall ara þar til org el ið, eða org vél­
in eins og sum ir köll uðu það sums
stað ar, var feng ið 1901. Þá þögn uðu
þeir. Þjóð fé lags bylt ing in sem fylgdi
frels is bar átt unni tók á sig þessa
furðu lega mynd í kirkj unni, fram­
fara menn irn ir og frelsispost ul arn­
ir réð ust á inn lenda „tradí sjón“ og
brutu hana nið ur til þess að rýma til
fyr ir hinu nýja, í nafni þess gamla,
inn lenda! Í sögu Reyk holts er hægt
að rekja sögu lands ins. Á svona mið­
stöð eins og hér hef ur alla tíð ver ið,
koma all ir straum ar fram enda gríð­
ar mikl ar heim ild ir til, Reyk hylt ing­
arn ir jú sí fellt skrif andi.“
Sið bót in var á fall
Geir seg ir að gamla alt ar is brík­
in í Reyk holti sé í eigu Þjóð minja­
safns ins, en er kom in aft ur heim
til sýn ing ar. „Henn ar er að öll­
um lík ind um fyrst get ið árið 1518
við presta skipti þeg ar séra Jón Ein­
ars son læt ur af emb ætti og kem ur
staðn um í hend ur Ó lafs Gils son­
ar, sem var auð kýf ing ur mik ill og
fram kvæmda mað ur og hélt stað inn
í um 20 ár. Hann tók stóru timb ur­
kirkj una, sem var frá dög um Snorra
Sturlu son ar, og var orð in svo lak leg
að hún var ein ung is met in á 40 kýr­
verð og ger ir hana upp úr sterk leg­
um stórvið um sem hann sótti í Tré­
kyllis vík norð ur á Strönd um. Þeg­
ar hann sleppti staðn um var kirkj­
an met in á 400 kýr verð. Hún var
því ný upp gerð þessi mið aldatimb­
ur kirkja þeg ar sið bót in kom. Ég hef
hvergi rek ist á neina heim ild um
það, hver urðu ör lög henn ar. Hún
var búin að standa í rúm 300 ár.“
Hvað varð um hana? „Það eru
eng in um merki hér eft ir kirkju­
bruna, svo lík lega hef ur hún ver­
ið rif in og brask að með timbrið
úr henni. Sið bót in var nátt úr lega
ó skap legt á fall fyr ir allt menn ing­
ar líf á Ís landi. Í kjöl far ið kom þetta
skipu lega arð rán með ein ok un ar­
versl un og ó frelsi í versl un ar mál­
um sem er skelfi legt fyr ir þjóð að
lenda í.“

Evr ópu sam band ið er
trú arat riði
„Ís lend ing ar hafa aldrei ver ið út­
nára menn ­ fyrr en kannski nú á
dög um. Í sam bandi við fjár hags­
ástand ið sem hef ur mynd ast núna
og menn ina á bak við það, dett­
ur mér stund um í hug klerk ur inn
sem sagði um ein hvern stærð fræð­
ing inn: „Pilt ur inn er lít ið gef inn, en
lag inn að fara með töl ur...“
Að minnsta kosti er um þess ar
mund ir al veg ó trú leg fá tækt í póli­
tík sem er af leið ing hruns ins. Ef til
vill líka or sök. Hug mynda fræði­
legt gjald þrot allra stjórn mála stefna
birt ist í því að mönn um skuli detta
í hug að lausn allra vanda máli sé
fólg in í því að gang ast und ir Evr­
ópu sam band ið. Þetta er bara trú­
arat riði hjá sumu fólki. Um ræð­
an um þetta er al veg stein geld, öll
á ann an veg inn. Ætli Bænda blað ið
sé ekki eini fjöl mið ill inn sem hef­
ur tek ið af stöðu á móti inn göngu
í Evr ópu sam band ið og birt ir rök­
semd ir í stað ein hliða á róð urs?
Morg un blað ið er í vanda eins og
all ir vita; það hef ur þó lengi ver ið
mik il kjöl festa í um ræðu á Ís landi,
meira að segja þeg ar að rit stjór arn­
ir ráku prí vat póli tík, þá var blað ið
eigi að síð ur opið fyr ir öðr um sjón­
ar mið um. Hættu leg ast er það þeg ar
rík is fjöl mið ill inn; Rík is út varp ið, er
orð ið jafn ó trú lega skakkt og fá tækt
og það er nú og hef ur reynd ar ver ið
lengi. Páll Bene dikts son frétta mað­
ur var ný bú inn að fá sér stök verð­
laun fyr ir frétta tengda þátt inn sinn
þeg ar hon um var sagt upp störf um.
Séra Geir Waage heima í stofu á prests setr inu að Reyk holti.
Framhald á næstu síðu