Skessuhorn - 01.06.2011, Blaðsíða 36

36 MIÐVIKUDAGUR 1. JÚNÍ
Sjómannadagurinn
Eng inn núlif andi Ís lend ing ur
þekk ir bet ur til lífs ins í Þor vald ar­
búð á Hell issandi en Guð mund ur
Júl í us son kaup mað ur í Mela búð­
inni í Reykja vík. Hann er fædd­
ur í Sól heim um á Hell issandi árið
1928 og ólst þar upp. Sem barn og
ung ling ur var Guð mund ur dag­
lega í Þor vald ar búð enda bjó móð­
ur amma hans, Þur íð ur Þórð ar dótt­
ir, þar þá á samt upp komn um börn­
um sín um en afi hans Guð mund ur
Þor steins son var lát inn þeg ar Guð­
mund ur Júl í us son man eft ir sér.
Þurra búð ir voru heim ili land lausra
en þeir sem bjuggu í þurra búð um
unnu öll sín störf fyr ir land eig and­
ann, til sjós og lands. Nú, árið 2011
og 83 ára gam all, rifj ar hann upp
kynni sín af þurra búð inni Þor vald­
ar búð en rætt var við hann í henni
end ur byggðri.
Mó tekja við
Ingj alds hóls kirkju
Guð mund ur seg ir marga hafa
lagt leið sína í Þor vald ar búð dag
hvern. „Þar bjó amma með börn­
in sín, Möggu, Stínu og Steina.
Mamma var svo að auki en hún
var sú eina systk in anna sem gift ist
og bjó því ekki í Þor vald ar búð eft ir
það. Eng in kynd ing var í Þor vald­
ar búð önn ur en kola elda vél sem
öllu var brennt í, að al lega mó. Ég
man eft ir því þeg ar ég var krakki að
við krakk arn ir vor um lát in stinga
upp mó. Svo var mesta vinn an að
hlaða þessu upp í hrauka og þurrka.
Helsta mó tekj an hér var upp við
Ingj alds hóls kirkj una. Þar var óg­
ur lega mik il mó tekja. Svo var það
ekki fyrr en í stríð inu sem ol íu fýr­
ing arn ar komu og raf magn ið á svip­
uð um tíma. Það kom ekki hérna
fyrr, þetta var svo seint á ferð inni
í þess um litlu sjáv ar pláss um. Hins
veg ar höfð um við alltaf nóg af vatni
hérna og ég man eft ir að pabbi tal­
aði um Kjal vegslind, það var ein­
hver lind hérna fyr ir ofan sem hann
sagði nóg vatn í. Hún var víst virkj­
uð miklu seinna en við feng um bara
vatn ið úr ánni hérna. Það er ekk ert
hægt að gera ef vatn ið vant ar.“
Mann margt í
Þor vald ar búð
Þor vald ar búð var sam komu stað­
ur þess tíma á Hell issandi þótt ekki
væri hún stór. „ Þarna var mann­
margt, þetta var eins og sam komu­
hús þótt lít ið hús væri og fjöldi
manna kom þarna hvert kvöld.
Þarna var lag að mik ið af kaffi, en
hugs aðu þér ekki var það merki­
legt hrá efn ið í það og með ó lík­
ind um hve mik ið var lag að af kaffi.
Út í það var bætt kaffi bæti eða ex­
porti eins og það var kall að þá og
selt í stál stauk um. Alltaf kom fólk­
ið aft ur. Það var tal að um afla brögð
og kind urn ar. Út sýn ið út á sjó var
gott og þarna var hægt að fylgj­
ast vel með. Já mik il ó sköp, þarna
sást út á sjó inn og inn sigl ing in vel.
Fylgst var vel með hvort bát arn­
ir kæmust inn. Þarna var smá fjár­
hús og nokkr ar kind ur. Þannig var
þetta alls stað ar á Hell issandi, víð ast
svona nokkr ar ær og marg ir voru
líka með eina kú, þannig var það
til dæm is heima hjá mér í Sól heim­
um, þar var kýr í kjall ar an um og svo
voru nokkr ar roll ur, þetta var nóg
fyr ir fjöl skyld una.“
Krakk arn ir komu að
spyrja um bát ana
Krakk ar á Hell issandi voru send­
ir reglu lega til Þur íð ar í Þor vald­
ar búð, ömmu Guð mund ar, til að
spyrja hana hvort hún hefði séð
til á kveð inna báta. „Þeg ar krakk­
arn ir voru send ir til henn ar þá var
hún alltaf með öll svör á hreinu.
Ég man að ein hvern tím ann þeg­
ar ég var hjá ömmu kom ein hver
krakki til að spyrja hvort hún hefði
séð á kveð inn bát, þá sagði hún; nei
Magni kem ur ekki strax. Hún vissi
al veg hver stað an var hjá öll um bát­
um og fylgd ist með þeim út um
glugg ann á Þor vald ar búð. Niðri
í hlið ar hús inu í Þor vald ar búð var
allt kjöt ið. Þarna var reykt nán ast
allt kjöt fyr ir þorp ið og þar hékk
þar fram á Þor láks messu. Ég man
eft ir því að hafa ver ið send ur eft ir
jóla hangi kjöt inu á Þor láki, eða rétt
fyr ir. Þá var brýnt fyr ir mér að vera
fljót ur og lenda ekki í myrkri því
þá gæti hangi kjöt inu ver ið stolið af
mér. Svona var þetta, þótt Sand ar­
ar hafi nú ekki ver ið þjófótt ir upp
til hópa.“
Þetta voru
magn að ir karl ar
Guð mund ur rifj ar upp sög ur af
þeim sem dag leg ir gest ir voru í Þor­
vald ar búð. „Þess ir karl ar sem komu
þarna í Þor vald ar búð voru tals vert
magn að ir. Ég man eft ir þrem ur sem
voru Magn ús, Sig urð ur og Sig urð­
ur Sveinn. Þeir áttu bát sam an og
svo var það að þeir lentu í slæmu
veðri ein hvern tím ann, það gaf á
hjá þeim og þeir lentu í vand ræð­
um. Þá var það að Magn ús, sem var
for mað ur um borð, kall aði á hina og
sagði þeim að henda öllu fyr ir borð,
bæði fiski og öðru ef þeir ættu að
halda sjó og bjarga sér í land. Siggi
Sveinn sat í miðj um báti og Mangi
sagði við hann: „Hvað ertu að gera
mað ur?“ því hann sá Sigga draga
stærsta þorskinn inn aft ur, „ ætlarðu
að drepa okk ur?“ Þá svar aði Siggi:
„Flýt ur á með an ekki sekk ur.“
Ís hús ið í lyk il hlut verki
Tíu til fimmt án bát ar voru gerð­
ir út frá Hell issandi á þess um árum.
Höfn in í Krossa vík inni var kom in
þeg ar Guð mund ur var að al ast upp
enda seg ir hann að það hafi nán ast
ekki ver ið hægt að vera með neina
báta í þorp inu. „Sjór inn hrein lega
tætti allt upp þeg ar þannig viðr­
aði og menn þurftu að basla við að
koma bát un um upp bratta bakk ana
í var. Svo var allt bætt í Krossa vík­
inni og auk ið við bryggj ur þang að
til höfn in í Rifi kom, það var eft ir
mína tíð hér.“
Ár anna sinna á sjón um á Hell­
issandi minn ist Guð mund ur og
seg ir þetta hafa ver ið fá rán legt.
„ Sjáðu til, þeg ar ein hver for mað ur
á báti á kvað að róa, var kom ið heim
að hús un um í þorp inu, bank að á
glugga og kall að ræs. Þetta var yf ir­
leitt um klukk an fjög ur að nóttu. Þá
tók við að hlaupa í ís hús ið til að ná i
beit una í poka og hlaupa með hana
á bak inu út í Krossa vík og byrja að
beita, sem yf ir leitt lauk svona um
klukk an sjö á morgn ana. Síð an var
róið og þá var gef ið róðr ar merki svo
all ir færu á sama tíma. Menn keyrðu
svo bát ana eins og hægt var. Þá var
bara ís hús og eng in fryst ing þannig
að síld in sem beitt var var kæld með
klaka. Gamla ís hús ið við Krossa­
vík ina var fyllt af klaka á vet urna
og hann var svo not að ur til að kæla
beit una.“
Fækk aði mik ið á
stríðs ár un um
Um 700 manns bjuggu á Hell­
issandi þeg ar Guð mund ur var að
al ast upp þar. „Það var mun fleira
fólk hér þá en er í dag og svo var
fram að stríði en þá fækk aði ört. Ég
man eft ir báti á stríðs ár un um sem
var að fara suð ur. Hann sigldi al­
veg upp und ir fjöru hérna nið ur af
Hell issandi og menn óðu upp und­
ir hend ur til að kom ast út í hann.
Það var ekki gam an að sjá alla þessa
ungu menn fara héð an en tekj urn ar
og at vinn an í Breta vinn unni heill­
uðu. Þá fækk aði mik ið hérna því
mik ið af þess um ungu mönn um
komu ekki aft ur hing að vest ur.“
„Beð ið í von,“ stend ur á minn is­
varða sem er þar sem Þor vald ar búð
stóð áður. Guð mund ur seg ir það
merki legt hve sum ar kon urn ar, sem
fylgd ust með litlu bát un um kom­
ast inn fyr ir erf ið an brima garð inn á
Hell issandi, hafi ver ið glögg ar. „Ég
man eft ir hús móð ur inni í Mið hús­
um, sem sagði einu sinni að þessi
færi ekki inn núna, hann biði eft ir
lagi. Það komu alltaf þrjú ólög og
svo gafst lag til að róa inn af öllu
afli eða gefa vél inni í botn eft ir því
hvort menn voru á ára bát um eða
vél bát um. Þetta sáu þess ar kon ur
og vissu hver stað an var.“
Alltaf á ver tíð
frá Akra nesi
Guð mund ur ólst upp á Hell­
issandi til 15 ára ald urs. Þá fór
hann í fyrstu vinn una að heim­
an í vega vinnu í Borg ar firð in um.
Áður hafði hann ver ið á trill un um á
Hell issandi. Hann var ekki mik ið á
Hell issandi eft ir það. „Ég fór alltaf
á vet urna á ver tíð ar á Akra nesi og
svo færði mað ur sig yfir á síld ar bát
á sumr in.“ Svo hélt hann til Nor egs
og réði sig á norsk skip til að safna
sigl inga tím um svo hann kæm ist á
stýri manna skóla. „Ég fór svo í stýri­
manna skóla í Nor egi. Var þar í eitt
ár og fór svo í sigl ing ar á norsk um
skip um í níu ár. Þá fór ég heim aft­
ur og byrj aði á þessu búðastandi,“
seg ir hann og á þá við versl un ar­
rekst ur sinn, sem stað ið hef ur yfir
síð an með góð um ár angri.
Rek ur enn Mela búð ina
Alla tíð síð an hef ur Guð mund ur
starf að við versl un ar rekst ur og get­
ið sér gott orð enda versl un in hans
lands þekkt og hef ur stað ið af sér
alla sam keppni við versl ana keðj ur
og stór mark aði.
„Ég var fyrst að vinna í versl un
hjá syst ur minni en svo stofn aði ég
Guð mund ur Júl í us son frá Hell issandi rifj ar upp minn ing ar frá tíma þurra búð anna:
Þor vald ar búð var sam komu hús þess tíma
Guð mund ur á þeim stað er Þor vald ar búð stóð.
Við Þor vald ar búð end ur byggða á Sjó minja safn inu á Hell issandi. „ Hérna horfðu all ir út og fylgd ust með bát un um, hvort þeir
kæmust inn eða ekki.“ Guð mund ur á bað stofu loft inu í end ur­
byggðri Þor vald ar búð.
Leo pold Sig urðs son en hann var einn af heima göng un um í
Þor vald ar búð.