Skessuhorn - 02.11.2011, Side 20

20 MIÐVIKUDAGUR 2. NÓVEBER
Þórð ur Frið jóns son
f. 2. jan ú ar 1952,
d. 8. febr ú ar 2011
Fjög ur á fjall ið ganga,
finna sinn mátt og þor.
Guggna’ ei þótt gol an stranga
geri þeim erfitt spor.
Svo er nú sig ur unn inn
sé ég nú Búð ar dal,
höf uð bólið á Breiða,
belj urn ar og Val.
Þetta orti amma mín Stein unn
Þor gils dótt ir á Breiða bóls stað um
fjög ur barna börn sín sem gengu á
fjall ið fyr ir ofan bæ inn einn bjart­
an sum ar dag fyr ir mörg um árum.
Á Breiða bóls stað á Fells strönd í
Döl um bjuggu móð ur afi og amma,
Þórð ur Krist jáns son og Stein­
unn Þor gils dótt ir. Þau höfðu búið
lengi á Breiða bóls stað eða Breiða,
eins og bær inn var oft ast nefnd ur í
dag legu tali, eða frá því um 1920.
Þau voru kom in af léttasta skeiði
og áttu nú mörg barna börn sem
mörg hver dvöldu sum ar langt hjá
þeim á bæn um. Við barna börn in
þeirra kunn um vel að meta að eiga
það víst að kom ast í sveit ina á vor­
in enda átt um við öll heima í þétt­
býli. Þeg ar skóla lauk bið um við
ekki boð anna og vild um ólm kom­
ast vest ur við fyrsta tæki færi.
Einn þeirra fjög urra sem gengu
á fjall ið var Þórð ur Frið jóns son
frændi minn, sem lést fyrr á þessu
ári. Hann var á vallt kall að ur Dossi
og við vor um systk ina börn. Þórð­
ur var son ur Frið jóns Þórð ar son­
ar og er sá fyrsti af barna börn um
afa og ömmu sem hverf ur héð­
an af jörðu. Við hin sem geng um
á fjall ið erum Þor geir Ást valds­
son bróð ir minn, en móð ir okk ar
var Guð björg Helga Þórð ar dótt ir;
Unn steinn Gísla son, son ur Sig ur­
bjarg ar J.Þórðardóttur móð ur syst­
ur okk ar og ég und ir rit uð, Dóra
Stein unn Ást valds dótt ir. Á tíma­
mót um sem þess um, þeg ar ná­
inn ætt ingi hverf ur sjón um, leita
minn ing arn ar fram og sum ar dvöl
okk ar í sveit inni rifj ast upp.
Dossi var mynd ar leg ur strák ur,
stór eft ir aldri og dökk ur á brún
og brá eins og fað ir hans. Hann
var kraft mik ill og dug leg ur. Okk­
ur kom vel sam an og und um okk­
ur tímun um sam an við alls kon ar
leiki. Við frændsystk in in vor um öll
á svip uð um aldri. Sveit in var engu
lík og sann köll uð sum arpara dís.
Þar tók um við þátt í vinnu full­
orðna fólks ins eft ir því sem við
stækk uð um en feng um þó tóm til
að leika okk ur eins og barna er
hátt ur. Amma skildi okk ur börn in
og hvatti okk ur til dáða. Hún var
vel hag mælt og hvatti okk ur gjarn­
an í bundnu máli eins og vís urn ar
hér að ofan sýna.
Hey skap ur og leik ir
Við náð um í skott ið á gömlu
bænda menn ing unni og kynnt umst
sum um bú skap ar hátt um sem tíðk­
uð ust þá. Þetta var á sjötta ára tugn­
um, á ár un um kring um 1960, um
það bil sem vél menn ing in var að
hefja inn reið sína í sam fé lag ið.
Í sveit inni var sjálf víð átt an leik­
völl ur inn. Tún ið, mó arn ir, holt­
in, gil ið, bæj ar læk ur inn og áin. Við
átt um bú í göml um torf kofa, smiðj­
unni, þar sem amma reykti kjöt til
jól anna. Þar bjugg um við mynd­
ar búi, bök uð um drullukök ur og
skreytt um með fífl um og sól eyj um,
sótt um vatn í læk inn til köku gerð ar­
inn ar og tínd um blóm til að skreyta
þær. Stund um fór um við í holt fyr­
ir inn an tún ið þar sem tek inn hafði
ver ið sand ur og möl til vega gerð­
ar. Þar bjugg um við til vega kerfi og
fór um í bíla leik.
Drátt ar vél var kom in að Breiða
og sláttu vél á leið inni, en samt
minn ist ég þess þeg ar mest var sleg­
ið með orfi og ljá og einnig þeg­
ar heyjað var á engj um. Þá feng um
við að sitja á milli sát anna á klakkn­
um á hest in um þeg ar hey ið var reitt
heim.
Hey skap ur inn var að al verk efn­
ið á sumr in og mik ið valt á veðr­
átt unni. Afi hlust aði á veð ur skeyt in
og fylgd is vel með veðr inu sem var
sí breyti legt en þerrir inn lét stund­
um standa á sér. Að al at rið ið var að
ná inn hey inu áður en hann byrj aði
að rigna. Stund um fór illa og rigndi
allt sum ar ið og þá var illt í efni.
Þórð ur afi á Breiða var hæg lát­
ur mað ur og fór sér hægt í öll um
sín um verk um. Hann tal­
aði ekki mik ið við okk ur
krakk ana en leyfði okk ur
að dunda okk ur í kring um
sig. Hon um var sér stak lega
annt um hey ið sem þurfti
svo mik ið að hafa fyr ir að
afla á sumr in og vildi ekki
að við fær um í felu leik í því
þeg ar ver ið var að taka sam­
an og ná hey inu upp áður
en byrj aði að rigna. Það lík­
aði afa ekki.
Þeg ar hey ið var kom ið
í hlöð una hófst fjör ið. Þar
átt um við að jafna til hey­
inu en afi var lít ið hrif inn af
því þeg ar við byrj uð um að
leika okk ur og ólm ast, grafa
okk ur í hey ið eða henda því
hvert í ann að. Þar var oft
mik ill hama gang ur og ekki
síst í Þórði sem dró aldrei af
sér við að stæð ur sem þess­
ar.
Þótt afi væri ró lynd ur og
færi sér hægt var hann samt
fé lags lynd ur og hafði yndi
af því þeg ar gest ir komu en
á Breiða bóls stað var löng um mik ill
gesta gang ur. Ef gesti bar að garði
þeg ar hey skap ur inn stóð sem hæst
tók hann sér hvíld og sett ist glað­
ur inn í bæ til að spjalla við fólk­
ið. Þá glaðn aði yfir hon um, brúnu
aug un hans geisl uðu og hann hafði
frá ýmsu að segja. Það hef ur ef­
laust ver ið hon um kær kom in hvíld
frá því stans lausa striti sem fylgdi
því að vera bóndi á Ís landi á hans
tíð. Hann hafði fal lega baritón rödd
og hafði yndi af söng. Í þá daga
var gjarn an tek ið lag ið þeg ar gest­
ir komu og þá safn að ist fólk sam an
kring um fót s tigna org el ið á bæn­
um og spil að var og sung ið af hjart­
ans lyst.
Sögu st und ir í fjós inu
Eitt var það verk efni sem við
börn in fjög ur höfð um og það var
að sækja kýrn ar seinni part dags.
Við höfð um til um ráða tvo gamla
klára, þeir hétu Sleipn ir og Val ur,
sem get ið er um í vís unni hér að
ofan. Það var heil mik ið verk að fara
fyrst og sækja hest ana út í girð ingu
og fara svo ríð andi að ná í kýrn ar.
Það var nú meira hvað þær ráf uðu
langt frá bæn um og stund um þurft­
um við að leita að þeim. Við reynd­
um þó að taka eft ir í hvora átt ina
þær fóru, inneft ir eða út eft ir, um
morg un inn þeg ar þeim var hleypt
út. Hund arn ir voru trygg ir vin­
ir okk ar og fylgdu okk ur hvert sem
við fór um.
Það var hlut verk ömmu að mjólka
kýrn ar. Hún var ekki ein um það
verk en fékk hjálp ann arra kvenna
á bæn um við það. Við börn in hjálp­
uð um jafn vel til við það þeg ar við
fór um að stálp ast en á með an við
vor um lít il fór um við með út í fjós,
sett umst á kolla á fjós bekk inn og
hlust uð um á ömmu segja sög ur og
fara með ljóð.
Hún kunni kyn str in öll af æv­
in týr um, þjóð sög um sem fjöll uðu
um álfa og tröll, frá sögn um af fólk­
inu í sveit inni í fyrri daga og frá­
sögn um af fjar læg um lönd um og
fólki sem átti heima langt úti í hin­
um stóra heimi, svo og dýr um sem
lifðu í öðr um heims álf um og voru
svo ólík þeim sem við kynnt umst í
okk ar sveit.
Hún fór með ljóð sem hún kunni
og sjálf var hún hag mælt eins og
fram kem ur í upp hafi þess ara skrifa
þar sem hún hvet ur okk ur til göngu
á fjall ið. Það er eig in lega tákn rænt
fyr ir það hvern ig hún vildi hvetja
okk ur til dáða í lífi okk ar sem við
átt um framund an. Allt sitt líf hafði
hún þráð það að geta geng ið í skóla
til þess að öðl ast mennt un. Hún
hafði aldrei átt kost á því sjálf vegna
erf iðra að stæðna í upp vexti og fá­
tækt ar á heim ili sínu en spar aði ekki
hvatn ing una við sín eig in börn og
barna börn.
Í fjall göng unni forð um urð um
við laf móð að berj ast við bratt­
ann og gol una sem var nú meira en
gola, miklu frem ur stremb inn vind­
ur í fang ið á leið inni upp. Við lét­
um ekki deig an síga held ur héld um
á fram þrátt fyr ir á reynslu, mæði
og þreytu og komumst á topp inn
á Breiða bóls stað ar fjalli. Það þótti
okk ur ekki lít ill sig ur. Þórð ur gat
ekki orða bund ist og sagði í hrifn­
ingu: „Ég sé Búð ar dal.“ Þar átti
hann nefni lega heima og sá þar með
heim til sín. Við hin átt um heima
í Reykja vík og svo langt sáum við
ekki, en eygð um öll höf uð bólið,
Breiða, og það var nú ekki svo lít ið
því í hug um okk ar var það merki­
leg asta höf uð ból lands ins. Höf uð­
bólið okk ar þar sem afi og amma
bjuggu og for eldr ar okk ar höfðu
alist upp. Þar höfðu einnig for feð­
ur okk ar og frænd fólk alið mann­
inn í lang an tíma og sama ætt búið
á Breiða bóls stað í bein an karl legg
frá 1763.
Sauð burð ur og rétt ir
Eitt af því eft ir minni leg asta frá
dvöl inni í sveit inni er allt um stang­
ið í kring um féð. Öll eign uð umst
við á sem afi fóðr aði fyr ir okk ur á
vet urna. Það var alltaf spenn andi að
vita hvort ærin hefði orð ið tví lembd
eða að eins eign ast eitt lamb á vor in.
Okk ur var kapps mál að kom ast það
snemma í sveit ina á vor in að við
næð um sauð burð in um. Það var æv­
in týri út af fyr ir sig að fylgj ast með
þeg ar litlu lömb in voru að fæð ast
og kom ast á legg. Stund um urðu
ó höpp og lamb ið villt ist frá móð ur­
inni, móð ir in vildi ekki lamb ið eða
hún vildi bara ann að ef hún var tví­
lembd. Þá tóku amma og við krakk­
arn ir að okk ur yf ir gefna lamb ið og
það fékk að vera heima við bæ og
jafn vel að liggja inni í eld húsi við
kola elda vél ina og fékk kúa mjólk úr
pela. Stund um voru fleiri en einn
heimaln ing ur á bæn um yfir sum­
ar ið.
Þeg ar lömb in voru kom in vel á
legg var fénu sleppt á fjall og síð­
an smal að aft ur seinna um vor ið til
þess að taka af því ull ina. Þá stóð­
um við krakk arn ir fyr ir fénu þeg ar
það nálg að ist heima hag ann til þess
að beina því inn í rétt ina. Það var
kapps mál okk ar á milli hvert okk­
ar væri fljót ast að hlaupa fyr ir kind­
urn ar og þá var nú kapp í Dossa
að missa ekki rekst ur inn í öf uga
átt. Oft var mik ið jar m að í stekkn­
um og iðu lega villt ust litlu kríl in
und an mæðr um sín um á hlaup un­
um og ætl uðu svo stund um ekki að
þekkja þær aft ur þeg ar ull in var far­
Minn inga brot frá liðn um tíma
Þórð ur Frið jóns son.
Breiða bóls stað ur árið 1971. Systk in in Dóra og Þor geir Ást valds börn. Heimaln ingn um gef ið.
Þórð ur, Kát ur og Þor geir.