Skessuhorn - 18.01.2012, Qupperneq 23

23MIÐVIKUDAGUR 18. JANÚAR
Pennagrein
Pennagrein
Í grein eft ir Atla Gísla son í
Skessu horni 20. des em ber sl.,
um þær til lög ur sem fyr ir Al þingi
liggja um breyt ing ar á sjáv ar út­
vegs kerf inu, mælist hann til þess
að fólk tjái sig um þetta mik il­
væga mál. Margt í þess um til lög­
um er ég sátt ur við, en sumt er
ó ljóst og ó þarf lega flók ið. Ég tel
að margt myndi verða ein fald ara
og ár ang urs meira í þess um drög­
um ef á bend ing ar mín ar í þess ari
grein minni næðu fram að ganga.
Ég ætla fyrst að fara yfir þessa 12
punkta upp taln ingu Atla.
Ég tel á kvæð ið um þjóð ar eign
og að tryggja sjáv ar byggð un um
ör ugg ar afla heim ild ir sjálf sagð­
ar, en ég tel rangt að gera lang­
tíma samn ing við ein stak ar út­
gerð ir, því eng inn veit um göng ur
fiski stofna á Ís lands mið í fram tíð­
inni. Um svo kall aða potta leið er
ég ó sátt ur, tel hana illa í grund aða
og var huga verða jafn vel hættu­
lega, nema þann þátt henn ar þar
sem kveð ið er á um að kvóta þing
Fiski stofu fái á kveð ið magn afla­
heim ilda til út hlut un ar. Al ger­
lega sam þykk ur hug mynd inni
um skipt ingu veiði gjalds, en um
fram sal veiði heim ilda í drög un­
um er ég ó sam mála. Fram sal afla­
heim ilda milli út gerða á al far ið að
vera á veg um Fiski stofu. Sjálf sagt
er að koma á kvóta þingi, einnig
að koma á hin um svo nefnda AVS
sjóði. Aukn ing á byggða kvóta
er sjálf sagt að gera, sem auð velt
væri að fram kvæma ef á bend ing ar
mín ar hér að neð an næðu fram að
ganga. Taka 5% af með a fla í upp­
sjáv ar veiði er í minnsta lagi, en
hann á að renna til Fiski stofu til
út hlut un ar ný lið un ar í at vinnu­
grein inni. Tak mörk un á stærð
ein stakra út gerða er löngu tíma­
bær, því sam þjöpp un afla heim ilda
stór út gerða (LÍÚ) og yf ir gang ur
þeirra er ó þol andi og hættu leg ur.
Það eru nokkr ir meg in þætt ir
í fram an greind um hug mynd um
um breyt ing ar á sjáv ar út vegs mál­
inu, sem mér finnst vanta í um­
ræð urn ar og ég vil minn ast á.
Í fyrsta lagi: Sund ur grein ing út­
gerða hef ur ekki ver ið gerð, en þar
á ég við fjölveiði skip ann ars veg ar
( stóru skip in), sem geta veitt all­
ar teg und ir fiska, jafnt upp sjáv ar­
fiska sem botn læg ar teg und ir, og
hins veg ar skipa ( minni skip) með
ein hæfa veiði getu, sem ein göngu
geta veitt botn læg ar fiski teg und­
ir á línu eða í net. Þessi stað reynd
um að stöðumun út gerða til veiða,
kall ar á breytta út hlut um veiði­
heim ilda milli þeirra t.d. að botn­
fisksveiði heim ild ir verði aukn ar
til minni skipa sem veiða á línu og
í net. Þar sem orð ið hef ur mik il
aukn ing á afla heim ild um til veiða
á upp sjáv ar fiski, mak ríl, loðnu
og gull deplu, sem ein göngu hef­
ur kom ið stóru fjölveiði skip­
um til góða, þá er sann girn is­ og
jafn rétt is sjón ar mið í því að minni
skip in með ein hæfa veiði getu fái
til svar andi aukn ingu á afla heim­
ild um til botn fisksveiða.
Í öðru lagi þarf að skil greina
hvers kon ar veið ar færi fiski skip
skuli nota við veið ar á á kveð um
fiski teg und um. Í nú ver andi lög­
um er ráð herra og Hafró heim ilt
að setja ýmis skil yrði fyr ir veið um
t.d. ekki botn vörpu hér eða snur­
voð þar. Þessa heim ild ætti að út­
færa frek ar, þannig að hver ár­
leg afla heim ild á hverri fiski teg­
und skuli veidd með skil greind­
um veið ar fær um í meg in at rið um
milli vist vænna veið ar færa (veið­
ar á línu og í net) og hins veg­
ar þeirra veið ar færa (botn vörpu
og snur voð), sem skemma líf­
ríki auð lind ar inn ar og sjálf bærni
henn ar.
Það er marg sönn uð stað reynd
af þús und um líf fræð inga og sjáv­
ar líf fræð inga að tog veið ar og þá
sér stak lega tog veið ar með botn­
vörpu (troll) veld ur stór skaða á
líf ríki hafs botns ins. Þetta veið­
ar færi allt að 20 tonn að þyngt
(hler ar, fót reipi með bobb ing um,
höf uð línu belg og poka) er dreg­
ið eft ir hafs botn in um af skipi með
all að 5000 hp. vél á 7­8 km hraða
á klst. Þeg ar svo er kom ið eins og
nú er, að skammta þarf það sem
taka má úr auð lind inni, er fá viska
að nota alltof dýr, stór og eyðslu­
frek fjölveiði skip til veiða á þeim
tak mark aða botn fisksafla (þorsks,
ýsu og stein bíts), sem veiða má.
All an þann afla er hægt að veiða
af skip um, sem eru minni, ódýr
og eyðslu grönn og nota til þess
vist væn veið ar færi.
Í þriðja lagi ættu öll við­
skipti milli út gerða á afla hlut­
deild að fara fram gegn um Fiski­
stofu, sem með því gæti bet ur
fylgst með ó eðli leg um við skipta­
hátt um ( braski) í at vinnu grein­
inni. Einnig ætti að inn kalla all­
ar veiði heim ild ir í lok hvers fisk­
veiði árs og út hluta þeim síð an
aft ur til veiði að ila eft ir þrem ur
meg in regl um. Frá þjóð hags legu
sjón ar miði, jafn rétt is sjón ar miði
og vist vænu sjón ar miði.

Haf steinn Sig ur björns son
Í upp hafi nýs árs
er öll um hollt að líta um far inn veg
og skoða hvað hafi tek ist vel til og
hvað hefði mátt bet ur fara. En ekki
síð ur er nauð syn legt að horfa fram
á veg inn og setja sér mark mið og
fylgja eft ir þeim mál um sem brýnt
er að klára. Þetta á jafnt við um ein­
stak linga, heim ili og fyr ir tæk in í
land inu eins og Al þingi Ís lend inga
og rík is stjórn.
Okk ur hætt ir oft til að draga fyrst
upp allt það nei kvæða og það sem
mið ur fer en gleyma að það eru
góðu hlut irn ir sem eru hvatn ing til
að gera enn bet ur. Á þeim þarf að
byggja ef við ætl um að kom ast eitt­
hvað á fram en ekki hjakka í svart­
sýn is gírn um og spóla okk ur þar
föst nið ur í böl sýni og böl móði og
láta úr töluradd irn ar ráða ferð.
Ég tel vera fullt til efni fyr ir þjóð­
ina að gleðj ast í upp hafi nýs árs.
Það er ljóst að erf ið asti kafl inn er
að baki í sárs auka full um að gerð­
um vegna hruns ins sem ­ nota bene
­ ný frjáls hyggj an og græðg is öfl in
sem réðu hér ríkj um bera stærsta
á byrgð á. Það eru nýir, breytt ir og
von andi betri tím ar framund an. Ný
kyn slóð lær ir af reynsl unni og legg­
ur á herslu á sjálf bærni, jöfn uð, rétt­
læti og vel ferð en ekki þá græðgi og
sér hags muna hyggju sem keyrði hér
allt í þrot 2008.
Skilj an lega kveinka marg ir sér
und an af leið ing um hruns ins og
væri ann að skrít ið. Þeg ar þú kem­
ur að heim ili þínu í rúst þá verða
fyrstu við brögð in af neit un, síð­
an sorg og reiði en að lok um sérðu
að það er ekk ert ann að í boði en að
hefj ast handa við að reisa það að
nýju með til heyr andi fórn um, út­
gjöld um og erf iði. Ná kvæm lega það
sama á við um þjóð ar bú ið okk ar í
þessu sam hengi. Við höfð um ekk­
ert ann að val en end ur reisa þjóð fé­
lag ið að nýju. Þótt það myndi verða
sárs auka fullt fyrstu árin myndi það
skila sér að lok um eins og kom ið
hef ur í ljós.
Við erum að ná gíf ur leg um ár­
angri á stutt um tíma í end ur reisn­
inni og mæl an leg ur ár ang ur er að
birt ast á mörg um svið um í þjóð fé­
lag inu. Sér fræð ing ar hafa horft til
þess sem fyr ir mynd ar í efna hags­
mál um ann arra þjóða hve Ís lend­
ing um ætl ar að takast að koma sér
hratt út úr krepp unni en verja um
leið vel ferð ar kerf ið og kjör þeirra
lægst laun uðu.
Skatt ar eru eit ur í bein um margra
f r j á l s hygg ju­
post ula og fyr ir
hrun hafði þró­
un in orð ið sú að
skatt byrði lækk­
aði hlut falls lega
á há tekju fólki
en hækk aði á
lág tekju­ og
með al tekju fólk­
inu. Sam fé lags­
leg ur ó jöfn uð ur
jókst þá hröð­
um skref um.
En með skatt­
kerf is breyt ing­
um hef ur tek­
ist að snúa þess­
ari ó heilla þró­
un við og með
þ r e p a s k i p t u
skatt kerfi greið­
ir nú lág tekju­
fólk lægra hlut­
fall af tekj um
sín um í skatta
en áður var og
greið ir helm­
ing ur hjóna
í land inu nú
lægra hlut fall af
tekj um sín um í
skatta en þau gerðu árið 2008. Við
skul um muna það að rétt lát ir skatt­
ar eru ekk ert ann að en á vís un á vel­
ferð og jöfn uð og fram kvæmd ir og
upp bygg ingu í þjóð fé lag inu.
Það er góð ur ár ang ur að hafa
náð fjár laga halla rík is sjóðs úr 216
millj arða árið 2008 nið ur í 46 millj­
arða halla fyr ir árið 2011 og að fjár­
lög geri ráð fyr ir að eins 20 millj­
arða halla á þessu ári. Þessi ár ang­
ur kem ur ekki af sjálfu sér en mun
skila sér hratt til baka í getu rík is­
sjóðs til á fram hald andi upp bygg­
ing ar. Það er góð ur ár ang ur að:
­ kaup mátt ur launa held ur á fram
að aukast,
­ at vinnu leysi hef ur far ið úr 12%
þeg ar verst lét nið ur í 7% og á fram
skal barist við at vinnu leys is draug­
inn,
­ 27 millj örð um skuli var ið í
launa­ og bóta hækk an ir á þessu ári
þrátt fyr ir glímuna við rík is hall ann,
­ per sónu af slátt ur er nú að fullu
verð tryggð ur; það var hann ekki
þeg ar okk ur var sagt að smjör drypi
hér af hverju strái fyr ir hrun,
­ hægt er að greiða 18 millj arða í
vaxta bæt ur á þessu ári,
­ ver ið sé að ráð ast í upp bygg­
ingu hjúkr un ar rýma vítt og breitt
um land ið fyr ir um 8 millj arða,
­ átak í upp bygg ingu ferða mála
hef ur skil að sér marg falt til baka í
aukn um þjóð ar tekj um og störf um
um allt land,
­ á tak ið „All ir vinna“ hef ur geng­
ið mjög vel og sam eig in legt átak
með að il um vinnu mark að ar ins
gegn svartri at vinnu starfs semi sé að
skila mikl um ár angri,
­ hag vöxt ur í land inu stefn ir í um
4 % í lok síð asta árs.
Það er góð ur ár ang ur að nást í
nið ur færslu í búða lána og end ur­
skipu lagn ingu skulda fyr ir tækja og
heim ila. Og það er góð ur ár ang­
ur og varn ar sig ur við þess ar erf iðu
að stæð ur að tek ist hef ur að verja
grunn stoð ir heil brigð is kerf is ins .
Svona mætti halda á fram að telja
upp dæm in sem sýna okk ur að við
erum á réttri braut. Fjölda margt
ann að væri á stæða til að nefna, stað­
reynd ir sem sýna að mik ill ár ang ur
hef ur náðst á ekki lengri tíma.
Við eig um eft ir sem áður ýms um
verk um ó lok ið á þessu kjör tíma­
bili sem lagt var upp með að ljúka
og er brýnt að klára þau sam hliða
á fram hald andi upp bygg ingu í land­
inu. Þar vil ég sér stak lega nefna
nýtt fisk veiði stjórn ar kerfi, Ramma­
á ætl un um vernd og nýt ingu nátt­
úru auð linda og nýja stjórn ar­
skrá. Einnig vil ég nefna end ur­
skoð un á hús næð is­ og al manna­
trygg inga kerf inu sem mikl ar von­
ir eru bundn ar við. Mik il vægt er
að mann sæm andi fram færsla verði
tryggð þeim sem á þurfa að halda
svo þeir geti lif að með reisn og að
fjár mun ir til þessa mála flokks nýt­
ist enn frem ur sem best. Hús næð­
is kerfi lands ins verð ur að geta mætt
þörf um allra lands manna burt séð
frá bú setu og ó lík um bú setu form­
um. Leiga á að vera raun hæf ur val­
kost ur til móts við eig ið hús næði
og gera verð ur fólki auð veld ara að
eign ast sína fyrstu íbúð.
Breyt ing ar á fisk veiði stjórn ar­
kerf inu eru mér hjart ans mál. Ég
hef horft upp á það hvern ig það
hef ur leik ið marg ar byggð ir grátt
og hvern ig gall ar þess og ó rétt læti
birt ast í sinni tær ustu mynd á því
land svæði sem ég þekki best til og
í mörg um sjáv ar byggð um hring­
inn í kring um land ið. Í nú ver andi
kerfi hafa byggst upp gíf ur leg­
ir hags mun ir valda blokka í land­
inu sem gefa sitt ekki eft ir bar áttu­
laust. Heilu byggð ar lög in og marg­
ar at vinnu grein ar eiga allt sitt und­
ir vel vilja stórra kvóta hafa og fjár­
mála stofn ana. Þess ar valda blokk­
ir hafa beitt ó trú leg um hræðslu á­
róðri gegn breyt ing um á kerf inu
og beita mikl um þrýst ingi á stjórn­
völd að sem minnstu verði breytt.
Hræðsl an og með virkn in við að
styggja ekki þá stóru og sterku er
víða und ir liggj andi. Meiri hluti
þjóð ar inn ar hef ur tal að í kosn ing­
um og vill breyta kerf inu en færri
þora að koma fram og tala fyr ir því
op in ber lega því það gæti haft ó fyr i­
s éð ar af leið ing ar fyr ir þá.
Frá hruni hef ur Rann sókn ar­
skýrsla Al þing is kom ið út og í far­
vatn inu er rann sókn á líf eyr is sjóð­
un um og spari sjóð un um. Brýnt er
að fram fari rann sókn á einka væð­
ingu bank anna eins og þing manna­
nefnd in sam þykkti. Rann sókn á
kvóta kerf inu og af leið ing um þess
frá því að fram sal og ó bein veð setn­
ing var leyfð er nauð syn leg fyr ir allt
sam fé lag ið sem hluti af upp gjöri við
hrun ið, enda leik ur á því eng inn vafi
að þræð ir kvóta kerf is ins lágu um
við skipta líf ið eins og mál hjá sér­
stök um sak sókn ara hef ur sýnt fram
á. Ég tel einnig mjög nauð syn legt
að fram fari út tekt á sam fé lags leg­
um og hag ræn um á hrif um fisk­
veiði stjórn un ar kerf is ins á byggð ir
lands ins sl. 20 ár, eins og sjáv ar út­
vegs­ og lan bún að ar nefnd Al þing­
is sam þykkti sl. sum ar. Það verð ur
aldrei allt mælt í krón um og aur um.
En á bak við töl ur og hag ræð ing­
ar kröf ur mark að ar ins er líf, fram­
tíð og bú setu skil yrði fólks í sjáv ar­
byggð um, sem horfa verð ur til þeg­
ar heild ar mynd in er skoð uð.
Nú reyn ir á hvern ig til tekst með
þetta ögrandi verk efni sem þess ari
rík is stjórn er falið af sín um kjós­
end um.
Gleði legt ár.
Lilja Raf n ey Magn ús dótt ir
al þing is mað ur
Sjáv ar út vegs mál
Góð ur ár ang ur