Skessuhorn - 08.02.2012, Blaðsíða 16

16 MIÐVIKUDAGUR 8. FEBRÚAR
Marg ir eiga störf um björg un ar­
sveit ar fólks líf sitt að launa þótt fyr­
ir hafi kom ið að veist hafi ver ið að
því á vett vangi heyr ir það sem bet­
ur fer til und an tekn inga. Fé lag ar
eru all ir launa laus ir og stofna jafn­
vel til per sónu legra út gjalda. Komi
til greiðsla renn ur hún til sveit ar­
inn ar, ekki með lima henn ar. Í landi
elds og ísa var og er brýn þörf fyr­
ir starf semi af þess um toga. Grét ar
Þór Reyn is son bóndi á Höll í Þver­
ár hlíð er for mað ur björg un ar sveit­
ar inn ar Heið ars í Borg ar firði. Hann
hóf störf í sveit inni fyr ir ríf lega tutt­
ugu og fimm árum. Nokk uð sér­
stakt var hvern ig til kom að þessi
björg un ar sveit var stofn uð.
Nauð syn knúði
Áður en björg un ar sveit ir voru
stofn að ar, víða um land, var ná­
granna varsla á bæj um, ef svo má
að orði kom ast. Ef vit að var af ein­
hverj um í nauð eða í vanda var
hringt á milli bæja, smal að í hjálp ar­
lið. Fljót lega kom í ljós að betra var
að hafa skipu lagð an hóp um hjálp­
ar störf. Björg un ar sveit in Heið ar
varð til vegna at burð ar sem átti sér
stað í heima byggð. Gef um Grét ari
orð ið. „Í upp hafi var ekki starf andi
hér nein björg un ar sveit. Það var
bara hringt á milli bæja ef þurfti að­
stoð. Síð an verð ur slys í fjár leit um.
Manns var sakn að. Þeir sem voru á
fjall inu fóru auð vit að all ir að leita.
Eins og því mið ur get ur gerst í okk­
ar starfi þá fannst mað ur inn ekki
nógu snemma en þessi at burð ur
varð kveikj an að stofn un sveit ar inn­
ar. Mað ur inn sem lést hét Hreinn
Heið ar Árna son og ber sveit in nafn
hans.“
Sam vinn an er
nauð syn leg
Í fyrstu var sveit in van bú in tæk­
um og tól um. Menn fóru á sín um
einka bíl um ef út kall kom og um
boð un ina sáu kannski tveir menn,
sem hringdu í alla. Þótt tím inn sé
ekki lang ur þá hef ur margt breyst.
„Sveit in eign að ist sinn fyrsta bíl árið
1993 að mig minn ir. Það breytti
ýmsu. Síð an hafa fleiri tæki bæst
við en allt kost ar þetta. Við höf­
um því hér á svæð inu pass að okk ur
á því að vera ekki að eyða fjár mun­
um í sömu tæki held ur auka frem­
ur sam vinn una. Það er bæði gef andi
og gott, eyk ur kunn áttu og sér hæf­
ingu. Eins geta ein stak ling ar starf­
að á milli sveita. Ver ið fé lags menn í
einni sveit en starf að í fleir um. Við
kynn umst bet ur og vinn um því bet­
ur sam an þeg ar á þarf að halda. Svo
dæmi sé tek ið: Ef yrði stórt snjó­
flóð á Vest fjörð um erum við næsta
út kalls svæði fyr ir utan heima sveit­
irn ar. Við eig um snjó bíl og höf um
því þjálf að okk ur með til liti til þess.
Björg un ar sveit in hér á hins veg­
ar ekki bát en hann er til hjá sveit­
inni í Borg ar nesi og hjá ná grönn­
um okk ar í Oki. Þannig, ef slys yrði
á Hreða vatni, myndu þeir koma og
hafa þjálf un til að bjarga úr vatni. Á
þenn an hátt er kunn átta og sér hæf­
ing not uð á hverj um stað. Sam vinn­
an er alltaf til bóta.“
Al þýðu þekk ing in dugði
og dug ar enn
Starf semi björg un ar sveita um
land allt hef ur ver ið að þró ast og
mót ast und an farna ára tugi. Það
breyt ir þó ekki því að enn skipt ir
máli að þekkja sitt svæði. „Ég er ekki
viss um að all ir geri sér grein fyr ir
því hversu mik il væg stað þekk ing in
er,“ seg ir Grét ar þeg ar tal að er um
upp fræðslu björg un ar sveit ar manna.
„Það hef ur oft sýnt sig að þar get­
ur skil ið á milli að hafa stað kunn­
ug an. Í svip inn man ég eft ir tveim ur
at vik um sem gerð ust uppi á Langa­
vatns dal. Þar gátu þeir sem voru í
vanda lýst að eins um hverf inu, nóg
til þess að björg un ar sveit ar mað ur
sem þekkti til átt aði sig strax. Fyr­
ir vik ið var hægt að stefna hjálp ar­
lið um beint á stað inn. Ekki þurfti
að eyða dýr mæt um tíma í að leita.
Hér áður fyrr þekktu menn hverja
þúfu á sínu leit ar svæði til sveita og
er svo sem enn. Hins veg ar er ekki
hægt að ætl ast til þess að fólk sem
býr í þétt býl inu þekki allt í dreif býl­
inu. Og þetta á alls stað ar við. Ég
myndi sem dæmi verða gjör sam­
lega ráð villt ur ef ég ætti að leita á
Rauð ar ár stíg í Reykja vík, enda veit
ég varla hvar hann er,“ seg ir Grét­
ar og bros ir.
Hvat inn fyr ir að ganga í
björg un ar sveit
Grét ar seg ir hvatann fyr ir að
ganga í björg un ar sveit irn ar á byggi­
lega mis jafn an. Sum ir komi af því
að þeir hafi ein læg an vilja til að
hjálpa með bræðr um sín um. Aðr­
ir af því að þeim finnst slíkt vera
þegn skylda og svo eru þeir til sem
fá út rás fyr ir spennu í þess um störf­
um. „Marg ir menn fara með bros á
vör í út köll, sér stak lega þeg ar ver ið
er að bjarga fólki úr ó færð eða þess
hátt ar. Þeir fá á kveðna út rás fyr­
ir að ham ast, reyna á sig, og vera í
svona vinnu. Það gild ir hins veg ar
ekki þeg ar ver ið er að leita að fólki.
Slík störf eru mun erf ið ari, sér stak­
lega ef tví sýnt er um að komu. En
lík lega er þetta blanda af öllu þessu.
Sam hjálp ar gen ið er reynd ar gíf­
ur lega sterkt í dreif býl inu. Mað­
ur hjálp ar grönn um sín um, það
er ein falt. Í öll um okk ar störf um
erum við kaup laus ir og ég held nú
að flest ir geri sér grein fyr ir því. Ef
greiðsla kem ur inn fyr ir störf okk­
ar renn ur það ó skipt til sveit ar inn­
ar. En ef kem ur út kall þá þarf ein­
hver að hlaupa í skarð ið fyr ir björg­
un ar sveit ar mann inn. Ein hver verð­
ur sem dæmi að gefa fénu hjá mér ef
ég fer í út kall. Þá er kannski ein hver
fé lagi sem ekki get ur tek ið þátt í það
skipt ið, til bú inn að hlaupa í skarð ið,
sinna mín um verk um. Þetta gild­
ir alls stað ar. Ein hver þarf að vinna
störf in á með an björg un ar sveit ar­
mað ur inn er í burtu. Ef við kom­
andi er launa mað ur er eins gott að
hann eigi skiln ings rík an at vinnu­
rek anda.“
Feikna vinna
Þeg ar að er spurt sam þykk ir Grét­
ar að það sé feikna vinna að vera í
björg un ar sveit. „Fólk þarf að mæta
á æf ing ar í sínu fé lagi og stærri æf­
ing ar, fara á nám skeið, vinna við
fjár öfl un og fleira þess hátt ar. Menn
víla ekki fyr ir sér að leggja í per­
sónu leg an kostn að vegna starfs ins
og nota eig in bíla og tíma. En fé­
lags skap ur inn er gef andi og góð ur
og það með al ann ars veld ur því að
fólk er lengi með.“ Þeg ar spurt er
um þrek­ og þol æf ing ar fyr ir með­
limi björg un ar sveit ar inn ar Heið ars
bros ir Grét ar og seg ir ekk ert slík
vera í gangi. „Við erum dug leg ir að
sækja ýmis nám skeið en það er hins
veg ar ætl ast til þess að menn sjái um
það sjálf ir að vera í þjálf un. Enda
þurfa bænd ur alla jafn an að hreyfa
sig í vinn unni. Það er ekki mik ið um
skrif borðsvinnu í þeirra röð um.“
Vet ur
Það sem af er þessu ári hafa með­
lim ir Heið ars far ið í sjö eða átta út­
köll enda ver ið vet ur á Ís landi. Mik­
ið hef ur ver ið far ið á Holta vörðu­
heiði til að hjálpa veg far end um er
þar hafa orð ið strand. Grét ir seg ir
fólk vera dug legt að hringja í 112 og
það sé gott mál en kannski er of oft
hringt út af smá mun um. Ef drusl­
an er föst þá er hringt og eft ir sitji
spurn ing in um hvort sjálfs bjarg ar­
við leitn in sé þverr andi. „Hins veg­
ar er ég stund um að velta því fyr ir
mér af hverju fólk ætti að trúa frétt­
um af færð og veðri,“ seg ir Grét ar
þeg ar nefnt er að í nú tím an um sé
alltaf ver ið að vara við á öll um út­
varps stöðv um. „Það er allt mok að
og salt að í stærstu þétt býl is stöð un­
um. Al menn ing ur gæti því auð veld­
lega gef ið sér að það væri alls stað­
ar, að allt sé fært þrátt fyr ir að veð ur
séu vond. Menn fara því van bún ir af
stað. Þetta er ekki í fyrsta sinn sem
við upp lif um vet ur á Ís landi þrátt
fyr ir hag stæða tíð um nokk urra ára
bil. Hér áður fyrr, með an það var
regla frek ar en und an tekn ing að
snjór og ó færð væru um vetr ar tíma,
fór fólk samt van bú ið og van hugs­
að af stað. Þannig að það er ekk ert
nýtt að þurfi að hjálpa fólki sem sit­
ur fast. Það eru alltaf ein hverj ir sem
eru í þess um hópi.“
Að vinna úr at vik um
Talið berst að þeim til vik um sem
eru erf ið ari en að hjálpa fólki sem
er fast í snjó. Þeg ar al var leg slys
verða eða jafn vel and lát. Hvern ig
björg un ar sveita fólk vinni úr slíkri
reynslu. „Þeg ar ég byrj aði í þessu
var ekk ert ver ið að tala um á falla­
hjálp eða neitt slíkt. Menn gerðu
það sem gera þurfti og síð an var
verk efn inu bara lok ið. Ég man eft­
ir at viki hér þar sem ung ling ur kom
við sögu sem fannst lát inn. Ég var
með í því verk efni. Það var ekk ert
ver ið að spá í á falla hjálp. Ég er eins
og mað ur inn sem lenti í sjáv ar hásk­
an um um dag inn. Gæti án efa rak­
ið fyr ir þér öll smá at rið in úr þess­
ari ferð en held samt að þetta hafi
ekki sest á sál ina. Sum ir taka inn á
sig, aðr ir ekki. Marg ir eldri fé lag­
Að meta að stæð ur er oft mesta ögrun in
Seg ir Grét ar Þór Reyn is son bóndi og for mað ur björg un ar sveit ar inn ar Heið ars
Grét ar Þór Reyn is son, bóndi og björg un ar sveit ar mað ur hef ur starf að að björg un­
ar mál um í ríf lega tutt ugu og fimm ár.
Marg ir björg un ar sveit ar menn buðu fram að stoð sína í eldsum brot un um á Suð ur­
landi, með al anna rs Borg firð ing ar.
Fólk inu af þess um vélsleð um var öllu bjarg að nið ur af jökli. Það eru svona að­
gerð ir sem lukk ast vel sem hjálpa björg un ar sveit ar mann in um og verða til þess að
hann held ur á fram.
Svona get ur út sýn ið ver ið úr snjó bíln um, ekk ert sést nema
rúðu þurrk an. Sleða menn glíma einnig við sömu að stæð ur.
Sjá ekki glóru og jafn vel ekki hvorn ann an og varla fram fyr ir
húdd ið á sleð an um.
Björg un ar sveit un um Heið ari og Oki voru veitt ar við ur kenn ing ar fyr ir fræki lega
björg un fólks af Langjökli.
Þessi hef ur einnig oft feng ið að snú ast og
þvælst víða.