Skessuhorn - 08.02.2012, Blaðsíða 25

25MIÐVIKUDAGUR 8. FEBRÚAR
Mikl ar von ir eru
bundn ar við vax andi fjölda ferða­
manna á Ís landi. Um síð ustu helgi
tók Mark aðs stofa Vest ur lands þátt í
Mid­Atl ant ic ferða sýn ing unni sem
Icelanda ir held ur og hef ur veg og
vanda af. Ferða kaup stefn an var vel
heppn uð en á samt mark aðs stof unni
tóku nokk ur fyr ir tæki sem starfa á
Vest ur landi þátt í henni. Þarna var
Land náms setr ið, Sæ ferð ir, ICE af­
þrey ing ar fyr ir tæk ið, Foss hót el og
Icelanda ir hot els svo dæmi séu tek in.
Það hef ur ekki far ið fram hjá nein­
um að tölu verð um fjár mun um hef­
ur ver ið var ið í In spired by Iceland
á tak ið og nú á tak ið Ís land allt árið.
Þessu ber að fagna að sjálf sögðu en
á sama tíma er ver ið að skera nið­
ur fram lög til vega fram kvæmda,
snjó mokst urs og upp bygg ingu inn­
viða á ferða manna stöð um. Hvern­
ig eig um við að byggja upp vetr­
ar ferða þjón ustu þeg ar ferða mað­
ur inn kemst ekki að helstu nátt­
úruperl um lands ins vegna færð ar
eða slæmra vega. Tök um sem dæmi
Dimmu borg ir á Mý vatni en svæð­
ið var ekki að gengi legt stór an hluta
jan ú ar eins og kom fram í frétt um.
Við hér á Vest ur landi stát um okk­
ur af því að hér sé gott að gengi og
ná lægð in við höf uð borg ar svæð ið
er tví mæla laust einn af styrk leik um
svæð is ins. Í fann ferg inu í vet ur hef­
ur til dæm is ver ið mis brest ur á því
að mok að sé fyr ir jök ul á Snæ fells­
nes inu, alla vega get ur ferða mað ur­
inn ekki treyst því full kom lega að
kom ast hring inn fyr ir jökul inn. Frá
Vega mót um að Helln um er mok að
fjór um inn um í viku en frá Helln­
um að Hell issandi um þjóð garð­
inn Snæ fells jök ul er helm inga regla,
þ.e. sveita fé lög in greiða helm ing af
kostn aði við mokst ur á móti Vega­
gerð inni en ekki virð ist vera nein
á kveð in regla um hvenær sé mok að.
Út nes veg ur inn (574) sem ann ars er
góð ur veg ur með bundnu slit lagi og
ætti að vera fær allt árið um kring.
Vatna leið norð ur fyr ir Snæ fells­
nes ið og Fróð ár heið in er hreins uð
alla daga nema laug ar daga sem ber
að þakka, en lok ist ein hvers stað­
ar á Út nes veg in um frá Helln um að
Hell issandi þá er hring ur inn lok­
að ur. Auk þess er því ekki sinnt að
moka af leggjar ann nið ur á Djúpa­
lóns sand og Skarðs vík sem eru fjöl­
sótt ir ferða manna stað ir.
Gott að gengi að helstu nátt­
úruperl um og fram boð á af þr ey­
ingu er helsta for senda þess að hægt
sé að fjölga ferða mönn um og dreifa
á lag inu allt árið um kring. Skóg­
ar strand ar veg ur inn er einn þeirra
vega á Vest ur landi sem þarf að laga
til fram búð ar. Ein at hygl is verð asta
við bót á af þr ey ingu í okk ar fal lega
lands hluta er Vatns hellir inn í þjóð­
garð in um Snæ fellsjökli og hef ur
hann vak ið verð skuld aða at hygli,
boð ið er upp á ferð ir nið ur í hell inn
með land vörð um þjóð garðs ins. Á
sumr in er boð ið er upp á fast ar ferð­
ir dag lega í hellinn en hann er ein­
ung is opn að ur fyr ir hópa yfir vet­
ur inn. Því mið ur þá er ekki mik ið
um hópa yfir vetr ar tím ann, þeir eru
að al lega á ferð inni á sumr in. Vatns­
hellinn hef ur alla burði til þess að
vera mik ill seg ull fyr ir Vest ur land ið
allt árið um kring en þá þarf einnig
að bjóða fast ar ferð ir á vet urna. Ef
ekki nægi leg ur fjöldi fæst í hverja
ferð er hægt að hafa lág marks gjald
til að opna hellinn. Nú er reynd ar
lok að í hellinn vegna þess að hann
er full ur af snjó enda hef ur vet ur inn
ver ið ó venju snjó þung ur.
Kaldi dal ur er dæmi um stað þar
sem ferða þjón ustu að ili hef ur ekki
get að haf ið starf semi sína fyrr en
kom ið er fram á mitt sum ar vegna
þess að ekki er mok að. Um er að
ræða fyr ir tæk ið ICE sem er með
sér út búna bíla og býður upp á ein­
stak ar ferð ir á Lang jök ul. Nú eru
þrjú af þrey ing ar fyr ir tæki sem gera
út á vest an verð an Lang jök ul en
þar býð ur fyr ir tæk ið Dogsledd ing
upp á hunda sleða ferð ir en einnig
settu tveir ung ir fjalla leið sögu­
menn af stað fyr ir tæk ið Trek síð ast­
lið ið vor og bjóða þeir upp á jökla­
göng ur. Hægt væri að lengja starfs­
tíma þess ara fyr ir tækja á árs grund­
velli og þau gætu byrj að mun fyrr
ef Vega gerð in myndi opna leið ina í
byrj un sum ars. Það þyrfti að hleypa
um ferð á Kalda dal í síð asta lagi 1.
júní. Svo við töl um nú ekki um ef
veg ur inn yrði upp byggð ur í lands­
lag ið eða lag að ur til fram búð ar. Þá
get um við far ið að tala um fram tíð
heils árs ferða þjón ustu á Vest ur landi
og hring teng ingu við Suð ur land­
ið en við mun um seint telja ferða­
mönn um trú um að þeir þurfi ekk ert
að fara Gullna hring inn. Þess vegna
er mik il vægt að byggja upp þess ar
veg teng ing ar við Suð ur land ið. Uxa­
hrygg ir eru ann að dæmi um nauð­
syn leg ar vega fram kvæmd ir ef við
ætl um að fjölga ferða mönn um um
land hlut ann. Borg ar byggð á samt
SSV og sveita fé lög um á Vest ur landi
hafa barist öt ul lega fyr ir bætt um
vega sam göng um í land hlut an um en
það er eins og rík is vald ið sjái ekki
hversu mikl ar skorð ur þetta set ur
í bú um á lands byggð inni og rekstr­
ar um hverfi ferða þjón ustu fyr ir tækja.
Á með an mikl ir fjár mun ir eru
sett ir í mark aðs setn ingu er skor­
ið nið ur í upp bygg ingu á innvið­
um. Skýrt dæmi um þetta er nið ur­
skurð ur á fjár fram lög um til sjóðs ins
,,Styrk ir til úr bóta á ferða manna­
stöð um“ sem Ferða mála stofa hef­
ur út hlut að af kost gæfni. Þar hafa
á ætl an ir um að stækka pott inn úr
69 millj ón um í 240 millj ón ir ekki
geng ið eft ir, þvert á móti voru þeir
fjár mun ir sem setja átti í sjóð inn
árið 2011 flutt ir til. Í verk efn inu Ís­
land allt árið er far ið fram á krónu á
móti krónu, þ.e. sama upp hæð þarf
að koma frá grein inni á móti fram­
lagi rík is ins. Það þyrfti að koma á
sömu regl unni króna á móti krónu
út rík is kass an um þeg ar fjár mun um
er veitt í mark aðs setn ingu þá þarf að
setja sömu upp hæð í upp bygg ingu
inn viða og með því bæta rekstr ar­
um hverfi fyr ir tækja í ferða þjón ustu.
Að byggja upp gott orð spor er besta
leið in til að ná ár angri í mark aðs­
setn ingu. Þetta snýst ekki að eins um
heils árs ferða þjón ustu á lands byggð­
inni held ur snert ir þetta byggða mál
og lífs gæði íbúa al mennt.
Rósa Björk Hall dórs dótt ir
Fram kvæmda stjóri Mark aðs stofu
Vest ur lands
Gott að gengi að helstu nátt úruperl um og fram boð á af þr ey ingu er helsta for­
senda þess að hægt sé að fjölga ferða mönn um í lands hlut an um og dreifa á lag inu
allt árið um kring.
Á Akra nesi er
varð veitt eina skip­
ið úr þil skipa stóli Ís­
lend inga frá fyrri tíð.
Þetta er Kútt er Sig ur fari, en þessi
gamla skúta og háu möstr in henn ar,
sem ber við him inn á Safna svæð inu
á Akra nesi, er fyr ir löngu orð in eitt
helsta tákn bæj ar ins. Hin 127 ára
saga kútt ers ins er merki leg og við­
burða rík og víða bar hann hrausta
og sæ barða skútukarla með salt og
hrím í skeggi og björg að landi, uns
hann loks lagð ist var an lega í höfn
þeg ar hann var flutt ur á Safna svæð­
ið á Akra nesi árið 1975. Og þar er
sá gamli enn, al menn ingi til skoð­
un ar og skemmt un ar og mennt un­
ar; ein stak ur og ó met an leg ur þátt ur
í varð veislu og miðl un fróð leiks um
at vinnu sögu og menn ingu ís lenskr­
ar þjóð ar.
Kútt er Sig ur fari er 86 smá lesta
segl skip, smíð að ur í Englandi árið
1885. Fyrstu árin var kútt er inn
gerð ur út frá Englandi en árið 1897
var hann keypt ur til Ís lands og hafð­
ur til hand færa veiða við Ís lands­
strend ur, eink um frá Sel tjarn ar nesi
og Reykja vík. Árið 1919 var skip ið
svo selt til Fær eyja og gert út þar
allt til árs ins 1970. Sig ur fari þótti
gott sjó skip, happa sælt og feng sælt
og var í mörg ár með al afla hæstu
þil skipa á Faxa flóa svæð inu.
Árið 1970 hóf Jón M. Guð jóns­
son, sókn ar prest ur á Akra nesi og
mik ill á huga mað ur um varð veislu
gam alla minja og drif kraft ur á því
sviði, að vinna að því að fá keypt­
an til lands ins ein hvern hinna
gömlu ís lensku kútt era sem seld­
ir höfðu ver ið til Fær eyja fyrr á
öld inni. Hug mynd Jóns og hug­
sjón var að það væri menn ing ar leg
nauð syn og skylda þjóð ar inn ar að
varð veita slík an kútt er hér á landi
til að eitt merki leg asta tíma bil í at­
vinnu­ og út gerð ar sögu lands ins,
skútu öld in, gleymd ist ekki held ur
mætti varð veit ast sem best sem lif­
andi þátt ur í sögu okk ar og menn­
ingu. Í árs byrj un 1972 reif aði séra
Jón þessa hug mynd við fé lags menn
í Kiwanis klúbbn um Þyrli á Akra­
nesi og leiddi það til þess að klúbb­
fé lag ar stóðu fyr ir kaup um á Sig ur­
fara vor ið 1974, en þá hafði skip­
ið leg ið ó not að í höfn inni í Klakks­
vík í Fær eyj um í 3 ár. Hinn 7. júlí
1974 lagð ist Sig ur far inn að bryggju
á Akra nesi og var skip ið að mestu
kom ið í sitt upp runa lega horf sum­
ar ið 1985 er það var opn að al menn­
ingi til sýn is á Safna svæð inu á Akra­
nesi.
Þeg ar líða tók að 120 árs tíð kútt­
ers ins fór að bera á um tals verð­
um skemmd um á skip inu, enda
hafði það þá lengi stað ið ó var ið
gegn ó blíðu ís lensku veðri og eng­
in efni eða ol í ur virt ust ná að verja
það frosti og snjó, vatni og vind um.
Gerð ar hafa ver ið sér stak ar skoð­
an ir á á standi skips ins a.m.k. fjór­
um sinn um á und an förn um árum
og all ar segja þær sömu sögu. Að
ó breyttu, og raun ar mjög fljót lega
verð ur kútt er inn orð inn ó nýt ur,
eða a.m.k. svo illa far inn að hætta
get ur skap ast af hon um fyr ir börn
og full orðna og því er ó hjá kvæmi­
legt að fjar lægja skip ið af Safna­
svæð inu á næstu miss er um ef ekk­
ert verð ur að gert.
Þann 16. jan ú ar 2007 var und­
ir rit að ur samn ing ur mennta mála­
ráðu neyt is ins og Akra nes kaup stað­
ar um end ur gerð Kútt ers Sig ur­
fara og var með þeim samn ingi að
því stefnt að koma skip inu í sjó fært
á stand. Samn ings fjár hæð in var sex­
tíu millj ón ir króna og skyldi hún
reið ast fram með jöfn um greiðsl um
á fimm ára tíma bili, hin fyrsta eigi
síð ar en 1. mars sama ár, sem „að­
stoð við varð veislu skips ins“ eins og
sagði í samn ingn um. Hófst þá frek­
ari und ir bún ing ur þessa verk efn­
is, en þó var ljóst að þessi fjár hæð
myndi hvergi nærri duga til að klára
það og því þurfti að tryggja frek ari
fjár fram lög. Nán ari skoð un á skip­
inu leiddi svo í ljós að á standi þess
hafði hrak að hrað ar en áður hafði
ver ið talið; skemmd ir á því voru
mun meiri og kostn að ur við end ur­
gerð því tals vert meiri en fyrri á ætl­
an ir gerðu ráð fyr ir.
At burð ir síð ustu ára, efna hags­
hrun ið og á hrif þess og gengi ís­
lensku krón unn ar, hafa svo end­
an lega koll varp að fyrri hug mynd­
um um upp bygg ingu og end ur gerð
Kútt ers Sig ur fara í þeirri mynd sem
lagt var upp með þeg ar fyrr nefnd ur
samn ing ur mennta mála ráðu neyt­
is og Akra nes kaup stað ar var gerð­
ur. All ar kostn að ar töl ur hafa hækk­
að mik ið og þá eink um all ur efn is­
kostn að ur, enda er allt efni til verk­
efn is ins flutt inn. For send ur fyr ir
fjár hags legri að komu ann arra að ila,
sjóða og fyr ir tækja hafa enn frem­
ur mik ið veikst eða brost ið. Raun­
ar var samn ingn um sagt upp ein­
hliða af hálfu rík is ins á síð asta ári,
þar sem talið var að for send ur hans
væru svo mik ið breytt ar eða brostn­
ar. Þrátt fyr ir fundi, skeyta send ing­
ar og sam töl milli Akra nes kaup stað­
ar og ráðu neyt is ins (nú mennta­
og menn ing ar mála ráðu neyti) hef­
ur ekki náðst nið ur staða um hvert
fram hald ið á að verða og á með an
versn ar á stand kútt ers ins.
Starfs hóp ur, sem skip að ur var af
eig end um kútt ers ins (Akra nes kaup­
stað ur 90% og Hval fjarð ar sveit
10%) í febr ú ar árið 2010 og í sátu
ein stak ling ar sem hafa sér þekk ingu
á þessu sviði, komst að þeirri nið ur­
stöðu að bráð nauð syn legt og brýnt
væri að koma skip inu í skjól til að
verja það frek ari skemmd um. Hóp­
ur inn legg ur til að byggt verði yfir
kútt er inn en að því loknu megi taka
lang an tíma að vinna að end ur bót­
um hans; nán ast smíða nýtt skip.
Slík end ur smíði yrði í raun mjög
á huga verð og fróð leg og að drátt­
ar afl í sjálfu sér fyr ir al menn ing
og ferða fólk að fylgj ast með ­ jafn­
vel taka þátt í ­ þar sem jafn framt
væri hald ið við gömlu hand verki
við smíði tré skipa og ­báta en það
er á hyggju efni og mik ið á huga mál
þeirra sem til þekkja að finna leið ir
til að við halda þeirri verk þekk ingu
í land inu.
Þær til lög ur sem nú er unn­
ið eft ir miða þess vegna að því að
koma skip inu í skjól og hefja að
því loknu end ur bæt ur og við gerð­
ir á því. Hug að yrði að öðr um verk­
efn um sam hliða þessu og má nefna
sem mögu leika í því sam bandi sýn­
ingu og fræðslu eða nokk urs kon­
ar safn um sögu Kútt ers Sig ur fara
og skútu öld ina, sem og hlut verk og
á hrif kútt era á at vinnu sögu þjóð ar­
inn ar; hvern ig var líf ið um borð í
skút un um, að bún að ur sjó manna og
við ur væri, verk lag og veið ar færi,
með höndl un afla, sjó lag o. sv. frv.
Það er þó ljóst að ekki verð ur haf ist
handa við þetta verk efni án að komu
og þátt töku rík is ins. Verk efn ið er
ein fald lega stærra en svo að eig end­
ur skips ins ráði við það ein ir.
Tími til að taka á kvarð an ir um
fram tíð Kútt ers Sig ur fara er knapp­
ur því að hann er að grotna hratt
nið ur. Val ið stend ur á milli þess að
hefja, helst strax á þessu ári, fram­
kvæmd ir sem miða að því að koma
skip inu í skjól eða að taka á kvörð­
un um að hluta skip ið nið ur og fjar­
lægja af Safna svæð inu og/eða líta
svo á að skip ið sé ó nýtt og farga
því. Hér þarf að vinna hratt og því
er mik il vægt að all ir sem að mál­
inu koma séu með vit að ir um stöðu
þess og þá ekki síst í bú ar á Akra­
nesi, sem mega ekki til þess hugsa
að Kútt er Sig ur fari hverfi af sjón ar­
svið inu. Ég vil því að lok um skora
á mennta­ og menn ing ar mála ráðu­
neyt ið og alla þá sem á huga hafa á
varð veislu og miðl un ís lenskr ar at­
vinnu­ og menn ing ar sögu, við haldi
gam alla tré skipa og gam als verk lags
við smíði þeirra og skilja mik il vægi
alls þessa fyr ir sjálfs mynd þjóð ar­
inn ar að koma nú skjótt og rösk­
lega að því með eig end um Kútt ers
Sig ur fara að forða því menn ing ar­
slysi að hann ó nýt ist í hönd un um á
okk ur.
Árni Múli Jón as son,
bæj ar stjóri á Akra nesi
Pennagrein
Pennagrein
Vega sam göng ur, - upp bygg ing
heils árs ferða þjón ustu og byggða mál
Þjóð ar skút an Kútt er Sig ur fari í kröpp um sjó