Læknablaðið - 15.05.2009, Síða 31

L
FRÆÐIGREINAR
ÆKNINGAR OG SAGA
Mynd 5. Myndin sýnir dæmigerðar blöðrur áfæti sjómanns
sem varð fyrir sitmepsgasi úr lekum sprengjum við veiðar
í Eystrasalti. Myndin erfengin að láni ogbirt með heimild
Steens Christensen, fyrrverandi yfirlæknis á Borgundarhólmi.
Mynd 6. Myndin sýnir útbreidda áverka eftir sinnepsgas á húð íransks hermanns, sem
kom til meðferðar á sænskum spítala í ófriðnum á milli íraks og írans á árunum 1982-1988.
Mynldin erfengin að láni af slóðinni: http://www.opcw.org/about-chemical-weapons/
types-of-chemical-agent/mustard-agents/ og birt með heimildfrá Organisationfor the
Prohibition ofChemical Weapons (OPCW).
Síðla árs 1943 gerðu Þjóðverjar loftárás á skip
Bandamanna í höfninni í Bari á sunnanverðri
Italíu. I árásinni var ekki færri en sextán
skipum sökkt. Meðal þeirra var bandarískt
herflutningaskip (USAT John Harvey) sem hlaðið
var um 100 tonnum af sinnepsgassprengjum auk
sprengiefna. Skipið nánast sprakk í sundur og allir
um borð dóu. I höfninni voru eirtnig olíuskip og úr
þeim flóði olía. Sinnepsgas blandaðist í olíuna og
ýmist brann með henni eða hélst í olíubrákinni þar
sem ekki brann. Björgunarmenn gerðu sér ekki
ljóst að sinnepsgas væri í olíunni. Þess var því ekki
gætt sem skyldi að fjarlægja föt og þvo olíuna af
þeim sem bjargað var úr höfninni.5 Talið er að 617
hafi fengið sinnepsgaseitrun í árásinni og af þeim
dóu 83, helmingurinn úr öndunarfærasýkingum
samfara hvítkornafæð.5
Verkunarháttur TTS. Yfirleitt er talið að TTS-
myndi óstöðugan súlfóníumjón sem er mjög
rafsækinn (elektrófíl) og hvarfast greiðlega
við kjarnasækna (núkleófíl) amínóhópa og
súlfhýdrýlhópa í líkamanum.3 Þetta eru hliðstæð
efnahvörf við myndun etýlenimíníumjóns út
frá meklóretamíni (nítur-mustarði). Hvort-
veggja jónimar geta valdið alkýleringu á
kjamapróteinum og frumudauða af þeim sökum.3'
6 TTS er einnig þekkt að því að hvarfast við
súlfhýdrýlhópa í glútatíóni og eyða þar með fríu
glútatíóni. Ef glútatíón skortir er aukin hætta á
oxunarskemmdum í frumum og sér í lagi, þar
eð glútatíón er hjáensím við glútatíónperoxídasa
sem er eitt af meginoxavamarensímum líkamans.3-
11 Að jafnaði er skaðleg verkun efna á borð við
TTS mest á frumur í hraðri skiptingu, svo sem á
horngervandi frumur í neðsta lagi yfirhúðar og
frumur í blóðmerg.
Meðferð eitrana
Klórkalk (kalcíumhýpóklórít) gengur í sam-
band við TTS og breytir í síður skaðleg efni
(saltsým, koltvíoxíð, brennisteinstvíoxíð og alkýl-
klóríð) samfara hitamyndun. Enn betra er að
nota magnesíumoxíð í blöndu við klórkalk,
en magnesíumoxíð bindur TTS og flýtir fyrir
efnahvörfum þess við klórkalk.12 Alls staðar þar
Mynd 7. Sltmhimnubólga íauga og þrútin augnlok hjá manni sjö dögum eftir áverkun
sinnepsgass. Myndin erfengin að láni úr: Willems ]L. Clinical management of mustard gas
casualties. Ann Med Milit Belg 1989; 3 (supplement 1): 1-61, og birt með leyfi höfundar.
LÆKNAblaðið 2009/95 363