Læknablaðið - 15.05.2009, Qupperneq 59

UMRÆÐUR 0 G
LÆKNISLIST OG FAG
F R É T T I R
M E N N S K A
Læknar sem virða ekki mörkin
Skurðgoð sin heiðnir héldu
hafandi i mestu akt <h. pét.)
Læknisfræðin er jafngömul mannkyni. Allt frá
því að maðurinn skynjaði eigin tilveru og
þær hættur sem ógnuðu henni, hafa læknar
verið óaðskiljanlegur hluti þeirrar vegferðar
sem við köllum sögu mannkynsins. Maðurinn
lærði að óttast sjúkdóma og meiðsli og leitaði
yfirnáttúrulegra skýringa á orsökum þeirra.
Ular oe góðar vættir, guðir og djöflar bjuggu í
ottarg@landspitali.is . , .
natturunm og reðu orlogum manna. Forfeður
okkar leituðu uppi samningafólk sem gæti blíðkað
guðina og hjálpað til í lífsbaráttunni. Þetta fólk
kallaðist prestar, læknar eða galdramenn. Þeir
stóðu nær almættinu en aðrir dauðlegir menn
og gátu tjónkað við guðina sem réðu yfir lífi og
dauða.
Guðdómur og lækningar hafa ávallt tengst
þrátt fyrir tækniframfarir liðinna alda. Læknar
hafa skilgreint sig sem raunvísindamenn en í
huga margra eru mörkin á milli lækninga og
guðlegra kraftaverka næsta óljós.
Margir bera óttablandna virðingu fyrir læknum
af öðrum ástæðum. Læknar ráða greiðslum frá
Hofundurerjjeölækmr TR, örorku, bílastyrkjum og tilvísunum. Þeir
stjórna innlögnum á legudeildir sjúkrahúsanna
Læknadögumíjanúar2009a °S hafa yfir lyíseðlablokk að ráða. Læknirinn
sjálfur áttar sig fljótlega á því að tölvan hans er
full af eyðublöðum og lyfseðlum sem mörgum
finnst eftirsóknarverð auðæfi. Það gefur auga leið
að margir vilja vingast við slíka menn og finnst
heillavænlegra að hafa þá með sér en móti.
Óttar
Guðmundsson
Auðlegðar gæðin líkamlig
láttu þó aldrei villa mig (h. Pét.)
Ég starfaði lengi úti á landi og skynjaði þá vel
stöðu lækna í samfélaginu. Lækninum er fljótlega
boðið að taka þátt í öllum samtryggingarklúbbum
staðarins (Rotary, Lions, Frímúrarar) þar sem
gagnkvæm tengsl eru efld. Fólk færir honum
honum gjafir eins og guðunum í von um blessun
og fyrirgreiðslu. Oftsinnis kom ég heim með
humar, frosna nautalund eða bjórkassa sem
einhver hafði fært mér á stofuna. Ég lenti nokkrum
sinnum í minni háttar umferðarlagabrotum
sem undantekningarlaust var stungið undir stól
af viðkomandi sýslumannsembætti. Læknirinn
finnur fljótlega fyrir mætti sínum og virðingu í
samfélaginu. Honum standa flestar dyr opnar og
hann er oft hafinn yfir lög og rétt. Allir læknar
kunna sögur af drykkfelldum kollegum sem
keyrðu meira eða minna ölvaðir um árabil í góðri
sátt við yfirvöld.
Allt frá dögum Hippókratesar hefur læknum
verið fullkunnugt um þær hættur sem stafa af
þessum töframætti. Læknar eru breyskir og
mannlegir eins og aðrir og geta séð sér leik á borði
að misnota aðstöðu sína gagnvart sjúklingum sér til
framdráttar. í siðareglum landlæknisembættisins
kemur þetta skýrlega fram en þar er brýnt fyrir
læknum að fara varlega með vald sitt og nýta það
einungis í þágu sjúklinga sinna.
„Læknir skal hafa það hugfast að náin persónu-
leg kynni við sjúkling geta haft áhrif á dómgreind
hans og faglegt sjálfstæði."
í nútímamáli er talað um mörk milli lækna
og sjúklinga sem báðum beri að virða. En hvar
liggja þessi mörk og hvernig eru þau best varin?
Mega læknar eiga hagsmunaleg viðskiptatengsl
við sjúklinga sína? Hvaða áhrif hefur það á
dómgreind þeirra og sjálfstæði? Mega læknar
taka við gjöfum frá sjúklingum sínum og hvaða
þýðingu hefur það. í Hávamálum segir „að gjalda
skuli gjöf með gjöf" og löng reynsla hefur kennt
mér að ekkert er ókeypis í þessu lífi. Gjöfum og
alls kyns fyrirgreiðslu er ætlað að liðka samskipti
gefanda og læknis.
Þegar ég var ungur aðstoðarlæknir á Land-
spítala á áttunda áratug liðinnar aldar lá á einni
skurðdeildinni aldinn og sársjúkur hestabóndi
utan af landi. Deildarlæknir nokkur sat löngum
hjá bóndanum á vöktunum og spjallaði við hann
um hestamennsku og útreiðar. Þegar bóndi lést
kom í ljós að læknirinn hafði á banasænginni
keypt af honum einn eða tvo ómetanlega gæðinga.
Þetta vakti talsverða athygli á spítalanum og
ekki síður meðal erfingja karlsins sem þóttust
eiga harma að hefna. Ekkert var þó aðhafst í
málinu og læknirinn reið inn í kvöldroðann
LÆKNAblaðið 2009/95 391