Akureyri - 09.10.2014, Blaðsíða 13

9. október 2014 37. tölublað 4. árgangur 13
gæti nýtt mér námið til að hjálpa
sjálfri mér og kannski öðrum síð-
ar.“ Jóhanna vill koma á framfæri
að Þorleifur Stefánsson sjúkra-
þjálfari í Eflingu hafi einnig reynst
henni frábær þótt hún hafi ekki
reynst honum auðveld í samskipt-
um þegar verst lét. „Ég hótaði hon-
um barsmíðum um tíma!“ Þá hafi
heimilislæknirinn hennar, Kristinn
Eyjólfs, líka verið henni mikil stoð
og stytta. Sjálfstraustið steig smám
saman, þótt hún væri þá og sé enn
síkvalin vegna bakverkjanna. Hún
ákvað að taka næsta skref í að
sparka sér upp úr „þægindaramm-
anum“ ef hægt er að komast þannig
að orði um síkvalinn einstakling
sem metinn var með 75 % örorku á
þessum tíma, sem telst full örorka.
Hún ætlaði að sækja um kennara-
nám við Háskólann á Akureyri en
breytti á síðustu stundu yfir í sál-
fræði.
„Þá kviknaði Jóa eins og hún er í
dag“
„Ég var í fyrsta nemendahópnum
þegar sálfræði var kennd hérna fyr-
ir norðan árið 2003 og í þessu námi
kviknaði Jóa eins og hún er í dag.“
Eftir að BA-gráðu til sálfræði
var lokið heyrði Jóhanna í vinkonu
sinni sem hafði sótt um framhalds-
nám í sálfræði við Háskólann í Ár-
ósum. Hún féll fyrir hugmyndinni,
kom sér mikið á óvart með því að
ákveða sjálf að slá til. En það var
ekki einfalt að hennar sögn. Kon-
an sem fyrst og fremst hafði litið á
sig sem mömmu varð að skilja eft-
ir börnin sín tvö í örmum föðurins
og eiginmanns Jóhönnu, Trausta
Tryggvasonar.
„Mér fannst fáránlegt að vera
orðin 38 ára gömul og ætla að ana
út í óvissuna sem nemandi, skilja
börnin eftir þótt þau væru orðin
stálpuð og það allt. En maðurinn
minn er ótrúlegur. Ég fæ eiginlega
tár í augun þegar ég hugsa um hve
vel hann hefur reynst mér og börn-
unum, hann á svo mikinn þátt í
sigrunum í lífi mínu.“
Hún segir að það að fara út til
Danmerkur og setjast á skólabekk
þar hafi verið það besta sem hún
hafi gert um dagana. „Það var orðið
tímabært að ég lærði að hugsa
um sjálfa mig, að ég hætti að nota
börnin mín sem skjöld.“
BA-verkefni Jóhönnu í sál-
fræðinni snerist um unglinga og
sjálfsmynd þeirra. Hún segist sjálf
hafa verið erfiður unglingur, skilnað-
arbarn sem leitaði ýmissa leiða fyrir
útrás. Í MS-náminu snerist lokaver-
kefni hennar um ákveðna kenningu
um ofbeldi sem kennd er við Lonnie
Athens. Eitt fyrsta verk hennar var
að senda kenningasmiðnum tölvu-
póst og ræða aðeins við hann. Þar
hefur vísast hjálpað henni eyfirski
bakgrunnurinn, þar sem allir þekkja
alla og allir tala við alla og hún hlær
að endurminningunni.
Lifði á hafragraut úti
„Það má kannski segja að árið
þarna úti í Árósum hafi verið
eldurinn sem hamraði járnið í mér
endanlega til. Ég var nýkomin út
þegar hrunið dundi yfir. Gengi ís-
lensku krónunnar hríðféll og námið
mitt úti reyndist næstum helmingi
dýrara en séð varð fyrir í upphafi.
Þetta þýddi að ég lifði á hafragraut,
borðaði hafragraut 42 daga af 43
í röð og lifði þess á milli á sama
matnum marga daga í röð, ekki síst
gúllassúpu. Systir mín sem var líka
úti á þessum tíma sagði. „Jóa, þú
ert svo nísk að það ískrar í þér. En
þetta var nú það sem maður þurfti
að gera.“
Jóhanna fékk síðar heimild frá
leiðbeinanda og skóla til að skrifa
MS-ritgerðina sína heima á Ak-
ureyri. 23. júlí árið 2011, prentaði
hún út lokaritgerðina, á afmæl-
isdaginn sinn. Fyrir útskrift fékk
hún svo vinnu sem sálfræðingur hjá
Starfsendurhæfingu Norðurlands.
Þar er hún enn.
Ótrúlega heppin manneskja
Hvernig myndi hún sjálf færa lær-
dóminn af eigin sögu í orð?
„Sko, það er svo margt sem kem-
ur upp í hugann. Eitt er að ég hefði
óskað að þau úrræði sem eru núna
í boði fyrir fólk í vanda hefðu verið
í boði þegar ég var komin út í horn
og búin að missa allan kraft. Svo
er annar lærdómur að það er hægt
að nota hausinn til að koma sér út
úr sársauka. Ég tek ekki verkjalyf
nema í undantekningartilfellum, ég
nota hausinn við verkjunum, það
lærði ég í skólanum. Ég er líka svo
heppin að vera með upphækkan-
legt borð í vinnunni, ég er svo ótrú-
lega heppin manneskja, það er ég
alltaf að segja við sjálfa mig. Ég get
ekki labbað nema stutta vegalengd
í einu en ég get hjólað. Ég kem úr
sveit eins og fyrr segir og hef alltaf
vanist því að gera það sem þarf að
gera – fyrir utan þetta tímabil þar
sem ég var búin að einangra mig fé-
lagslega og já var í bullandi sjálfs-
vorkunn, held ég.“
Þú hættir á örorkubótum eftir að
hafa verið metinn sem öryrki meira
en áratug. Hvað er um það að segja?
„Ég neyðist til að velta því fyr-
ir mér að á þessum tíma hafði ég
aldrei fengið varanlega örorku
heldur bætur fyrst í fjögur ár og
svo árlega upp frá því. Ég spyr mig
stundum hvort ég hefði verið eins
dugleg að klára mína áfanga ef það
hefði verið búið að meta mig 75%
öryrkja til æviloka.“
Kallar kerfið – ekki einstaklingana
til ábyrgðar
En nú siturðu hér í viðtali við fjöl-
miðil og segir þína sögu, hvernig þér
tókst með markvissu átaki, hjálp
frá öðrum og mætti eigin hugar að
hætta á örorkubótum og skapa þér
ný tækifæri. Er hugsanlegt að saga
þín ali á fordómum hjá þeim sem
hugsa að það séu nú of margir ör-
yrkjar á landinu sem fái bætur úr
almannasjóði, að fleiri gætu gert
meira til að bjarga sér sjálfir – eins
og þú ert e.t.v. dæmi um?
„Það er hugsanlegt og ég hef
sagt að fyrst ég gat það geti flestir
gert það. En mér finnst mjög mikil-
vægt að benda á að vitundarvakn-
ing getur ekki orðið hjá fólki nema
það fái sterka félagslega og oft lík-
amlega aðstoð. Þar velti ég ábyrgð-
inni að miklu leyti yfir á kerfið.“
Fleiri fastir í örorku en þyrfti að
vera
En þú ert að segja að fleiri séu
greindir með örorku í dag en þyrfti
að vera?
„Já, en það er vegna þess að sum-
ir bara átta sig ekki á eigin mætti og
fá ekki þann stuðning sem þarf til
að þeir finni hann. Líf öryrkja get-
ur snúist upp í flótta. Af hverju svo
dæmi sé tekið vill kerfið ekki koma
af stað virku hvatakerfi til að fólk
geti unnið án þess að því sé refsað
tekjulega? Það vantar miklu meiri
sveigjanleika. Það að vera þótt ekki
sé nema í 50% starfi getur félags-
lega skipt sköpum fyrir öryrkja. En
það er líka gott að minna á að fjöldi
öryrkja er lægri hér á landi en t.d. á
hinum Norðurlöndunum.“
Stefnir hátt í pílukasti
Jóhanna á sér áhugamál sem hún
lifir fyrir. Hún er nýkomin úr ferð
til Rúmeníu þar sem hún náði mjög
góðum árangri í pílukasti. „Það var
í raun tilviljun að ég kynntist pílu-
kastinu í ferð með vinnunni og það
gekk vonum framar á Evrópumóti
sem ég sótti nýlega í Rúmeníu.
Núna er ég að æfa eins og vindur-
inn með þá von í huga að ná þannig
áfrangri á röðunarmóti að ég verði
valin til að keppa á heimsmeistara-
móti árið 2015. Það sem heillar mig
er að þú þarft að nota hausinn í píl-
unni. Hausinn skiptir öllu.“ Máttur
hugans er ótrúlegur, ég kem alltaf
aftur og aftur að því. Svo er líka
mikilvægt að benda á að við höfum
alltaf val. Það er alveg sama hverjar
aðstæðurnar eru, við höfum alltaf
eitthvert val en áttum okkur oft
ekki á því.“
VIÐTAL Björn Þorláksson
MYNDIR Völundur Jónsson
Jóhanna Bergsdóttir, sálfræðingur á Akureyri telur að fleiri séu greindir með örorku í dag en þyrfti að vera. Hún segir að sumir
átti sig ekki á eigin mætti og fái ekki þann stuðning sem þarf til að þeir finni hann. Líf öryrkja geti snúist upp í flótta og þar
talar sálfræðingurinn af reynslu en Jóhanna lenti í slæmu bílslysi sem breytti lífi hennar.