Fréttatíminn - 25.07.2014, Blaðsíða 36

Myndræn forgangsröðun
É Ég átti myndavél þegar ég fór í sveitina, ungur að árum, Kodak. Hún var einfaldr-ar gerðar, plastútgáfa kassavéla. Svart-hvít filman var sett í, snúið þar filman var í réttri stöðu. Þá var smellt af og snúið svo filman væri stillt fyrir töku. Ella var hætta
á að taka ofan í þá fyrri. Mig minnir að
það hafi verið 16 myndir á filmunni. Það
var því farið sparlega með hana. Aðeins
það merkilegasta var myndað, að mati
myndasmiðsins á þessum tíma. Að hausti
þeirra sumra sem ég var í sveitinni voru
filmurnar framkallaðar og myndirnar
settar í albúm. Þá gersemi á ég enn –
grátt albúm með myndum úr sveitinni.
Ég var hjá góðu fólki, afabróður mínum
og hans fjölskyldu. Frændliðið gegndi hins
vegar engum fyrirsætustörfum í sveita-
myndatökum mínum. Á þessum bernsku-
árum var fólkið einhvern veginn sjálfsagt.
Það þurfti ekki að mynda. Það voru dýrin
sem sátu fyrir, einkum búsmali minn. Á
þessum árum eignaðist ég nefnilega þrjár
kindur – og þau lömb sem þær báru. Þenn-
an stofn vildi ég festa á filmu, einkum lömb-
in. Þess vegna á ég fullt albúm með svart-
hvítum myndum af lömbum, ýmist einum
eða í skjóli mæðra sinna. Aðrar myndir í
albúminu eru af hestum, kúm, heimiliskett-
inum og hundunum – og hvolpunum. Þeir
voru fallegastir og verðskulduðu því sinn
sess á dýrmætri filmunni. Fólk var ekki á
myndunum, með einni eða tveimur heiðar-
legum undantekningum.
Á fullorðinsárum kysi ég að þetta hefði
verið á hinn bóginn, að fólkið í sínu dag-
lega stússi hefði verið myndað, í sauðburði,
við heyskap, bíla- og dráttarvélastúss – og
við almenn heimilisstörf. Því verður ekki
breytt. Listrænt mat ljósmyndarans á þess-
um tíma réð. Kindur voru málið, hundar og
köttur sem varðveitast meðan svarthvítu
myndirnar endast í albúminu. Nú hefði
ég heldur viljað eiga mynd af afabróður
mínum, bóndanum, með sixpensarann á
höfðinu. Rollurnar hefðu frekar mátt vera
í baksýn, áburðardreifarinn, múgavélin og
grái Fergusoninn. Sú mynd af bóndanum í
hvunndagsstörfum geymist aðeins í minni.
Sem barni fannst mér afabróðirinn, ljúfur
sem hann var og spaugsamur, tilheyra kyn-
slóð hinna elstu, hann var jú afabróðir minn
þótt á þeim væri sautján ára aldursmunur.
Nú veit ég að hann var til muna yngri þá en
ég er í dag – og í fullu fjöri, hlaupagikkur,
enda lifði hann fram á tíræðisaldur. Það er
líklega hollt að borða súrsaða selshreyfa
og hausinn af silungum og geta með undra-
verðum hætti spýtt út úr sér beinunum.
Hugurinn geymir einnig mynd af húsfreyju
í eldhúsi, við mjaltir eða að gefa hænunum.
Sama er að segja um son þeirra og dóttur.
Sem barni í sveitinni fannst mér þau vera
fullorðin. Nú veit ég að þau voru ungling-
ar á þessum tíma. Aldursmunur okkar er
löngu þurrkaður út.
Tækifæri gafst um liðna helgi til að rifja
upp liðna daga. Sveitin er löngu komin í
eyði en þangað leitar stundum hugur þeirra
sem þar voru og strituðu í sveita síns andlit-
is. Fólkið sem þar bjó og þeir sem út af því
eru komnir hafa dreifst víða en ættarböndin
halda. Þau voru strengd enn frekar af ungu
fólki, afkomendum langafa míns og beggja
eiginkvenna hans í þessari sömu sveit, með
ættarmóti frá föstudegi til sunnudags. Með
öflugu nefndarstarfi á nútíma samskipta-
miðlum smalaði þetta framtakssama unga
fólk öllum sem heimangengt áttu til móts.
Þangað mætti talsvert á annað hundrað
manns, frá öldruðum til ungbarna. Dagskrá
var mótsdagana, eitthvað fyrir alla og að-
staða góð fyrir tjöld, tjaldvagna, fellihýsi og
hjólhýsi þannig að vel fór um gesti. Meira
að segja veðrið, á þessu rigningarsumri á
sunnan- og vestanverðu landinu, var okkur
hliðhollt. Það var að sönnu úði, að hætti
þessa sumars, en hlýtt og logn að kalla.
Hlýtt regn er betra en næðingur. Á sunnu-
deginum lét sólin meira að segja svo lítið að
sýna sig. Það setti punktinn yfir i-ið.
Veislumatur var á boðum og hljómsveit
lék fyrir dansi eins og á alvöru sveitaballi
– nema hvað engin slagsmál urðu eins og
stundum gat gerst á samkomum fortíðar
þegar drukkið var óblandað og barist var
um blómlegar heimasætur. Þeir hundar
sem fylgdu eigendum sínum á ættarmótið
voru í ólum, ólíkt því sem var í sveitinni í
gamla daga. Það kom því heldur ekki til
hundaslagsmála, eins og henti á réttardög-
um í sveitinni, þegar hver bóndi mætti með
sinn hund og heimaríkir seppar þurftu að
verja sitt svæði.
Ættfaðirinn, sem mótið var bundið við,
lést árið 1960. Börn hans af báðum hjóna-
böndum, sem fædd voru á síðustu árum
19. aldar og fyrstu tveimur áratugum tutt-
ugustu aldar, eru einnig farin á fund feðra
sinna. Unglingarnir sem voru í sveitinni á
sínum tíma eru komnir á virðulegan aldur
og hið sama á við um smaladrenginn – eig-
anda þriggja kinda – sem naut hins ljúfa
viðmóts sumar eftir sumar. Allir mættu
glaðir í bragði til ættarmótsins. Þar voru
rifjaðar upp gamlar sælustundir sveitar-
innar – sem enn er á sínum stað þótt í eyði
sé – en ekki síður kynntust hinir eldri unga
fólkinu, afkomendum og venslafólki þeirra
sem þá voru uppi. Það er föngulegur hópur.
Það voru margar myndavélar á lofti – að-
allega þó farsímar sem eru orðnir helstu
myndavélar samtímans. Ég brá mínum á
loft og myndaði frændfólkið sem ég hefði
átt að mynda fyrir margt löngu. Sextán
mynda svarthvítu Kodak-filmuna þurfti
ekki að spara en hundana á ættarmótinu
leiddi ég hjá mér, hvað sem líður ágæti
þeirra. Fólkið var í fyrirrúmi – eins og það
var raunar í sveitinni – þótt myndræn for-
gangsröðun væri önnur þá.
Betra er seint en aldrei.
Jónas
Haraldsson
jonas@
frettatiminn.is
HELGARPISTILL
Te
ik
ni
ng
/J
ón
Ó
sk
ar
36 viðhorf Helgin 25.-27. júlí 2014