Iðnaðarmál - 01.02.1971, Side 9

gert, leiðir í ljós, að litlar sem engar
skýrslur liggja fyrir hérlendis um
tjón af þessu tagi. Úr þéttbýli er
nokkur vitneskja, einkum s.l. fimm
ár, en um tjón vegna hvassviðra til
sveita er minna vitað.
Frá nágrannaþjóðum okkar, bæði
austan hafs og vestan, berast oft
fréttir um gífurlegt eignatjón af völd-
um hvassviðra. Haustin 1967 og 1969
geisuðu um Suður- og Mið-Svíþjóð
miklir stormar og ollu stórfelldu
tjóni. Haustið 1967 voru 20.000 ein-
stök tjón tilkynnt í Sviþjóð, og tjóna-
bætur námu 50—55 millj. sænskra
króna (900—1000 millj. ísl. kr.).
Haustið 1969 varð enn meira eigna-
tjón af völdum storma í Svíþjóð, og
námu tjónabætur um 200 millj.
sænskra króna (3500 millj. ísl. kr.).
Er talið, að um 65% bótaupphæð-
anna væru vegna tjóna á húsabygg-
ingum (1). Ytarlegar skýrslur um
óveður þessi og afleiðingar þeirra
hafa nú birzt, og er margvíslegan
fróðleik þar að finna (2, 3, 4).
Eitt mesta ofviðri í þéttbýli hér-
lendis á undanförnum árum gekk yfir
Akureyri 5. marz 1969. Mesta vind-
hraða í því veðri tókst ekki að mæla,
þar eð vindmælir, sem mælir 10 mín.
meðalvind, fór úr sambandi, áður en
veðurhæðin náði hámarki, að því er
lögregluskýrslur herma. Mest sýndi
mælirinn 33 m/sek. Eignatjón í of-
viðrinu nam á annan tug milljóna
króna, en alvarleg slys urðu ekki á
mönnum, sem betur fer.
Mestar skemmdir urðu á þökum.
Eitt þak tók af í heilu lagi, en það
var á verksmiðjuhúsi Lindu hf. Járn-
plötur tók víða af húsþökum og ollu
skemmdum, þar sem þær komu nið-
ur. Tilkynnt var um skemmdir á 83
húsum, þar af rúðubrot í a. m. k. 45
húsum, og voru þakplötur víða valdar
að því, en ekki er vitað, í hve mörg-
um tilfellum rúður brotnuðu vegna
vindálagsins eins. Þá skemmdust yfir
40 bílar í veðrinu.
Auk tjóns á þökunum sjálfum hef-
ur mikið eignatjón því hlotizt af
braki úr þökum, sem borizt hefur
með vindinum, en manntjón getur
vissulega einnig hlotizt af slíku.
Fyrir fimmtán árum vakti Sigurð-
ur Thoroddsen verkfræðingur athygli
á því, að nauðsyn væri á, að íslend-
ingar settu sína eigin vindstaðla (5).
Benti hann réttilega á, að hvassviðri
væru mun meiri hér á landi en í flest-
um nágrannalöndunum og tjón af
völdum hvassviðra væru alltof tíð.
3. Vindhraðamælmgar
Vindhraði er ýmist mældur í hnút-
um eða metrum á sekúndu (1 hnút-
ur = 1853 m/klst. eða 0,515 m/sek.).
Gerður er greinarmunur á meðalvind-
hraða og hviðuvindhraða. Meðal-
vindhraði er meðalhraði vindsins á
tilteknu tímabili, oftast 10 mínútum,
en hviðumælar sýna hins vegar hæsta
augnabliksgildi vindhraðans (yfir 3
—5 sek.). Alls eru nú á íslenzkum
veðurstöðvum um 20 meðalvind-
hraða- og 5 hviðumælar.
Samband vindhraða og þess þrýst-
ings, sem vindurinn veldur, ástreym-
isþrýstingsins, er sem næst q = v2/16
þar sem q er ástreymisþrýstingurinn
í kg/m2 og v er vindhraðinn í m/sek.
Þrýstingurinn vex því í hlutfalli við
kvaðrat vindhraðans.
Til skýringar er Beaufort vindstig-
inn birtur í töflu I ásamt sambandi
vindstiga og vindhraða í m/sek.
í miklu aftakaveðri, sem geisaði í
Reykjavík þann 12. jan. 1942, varð
nokkurt tjón á mannvirkjum, þó að
hvergi sé getið um meiri háttar tjón.
Samkvæmt frásögn brezku herveður-
stofunnar á Reykjavíkurflugvelli
mældust þar þá 56 m/sek. og er þetta
mesti vindhraði, sem mælzt hefur hér-
lendis. Þó er óvíst um staðsetningu
og tegund vindmælis þess, sem not-
aður var, og ættu tölur þessar því að
takast með nokkurri gát. í töflu II
er gert yfirlit yfir mestu hvassviðri í
Reykjavík á árunum 1948—1970.
TAFLA II
Mesti vindhraði í Reykjavík
á tímabilinu 1948—1970
skv. mœlingum Veðurstoju íslands
Ár Dags. Mesti 10 mín. meðalvindur m/sek Mesta hviða m/sek
1948 29/10 37 44
1948 17/12 36 41
1952 5/1 34 44
1952 7/1 34 46
1952 13/1 36 44
1953 3/4 33 37
1953 16/11 33 44
1953 30/12 34 42
1954 21/2 34 41
1966 29/1 36 44
Til samanburðar eru í töflu III
sýndar niðurstöður vindhraðamæl-
inga í ofviðrunum í Svíþjóð 1967
og 1969.
IÐNAÐARMÁL
39