Iðnaðarmál - 01.02.1971, Side 31

Nytsamar nýjungar
Málmar „veiddir" af hafs-
botni
Aðferð til vinnslu hreinna málma
úr hafhnoðrum
Um 95% hreint mangan, nikkel,
kopar og kóbalt eru nú unnin í til-
raunastöð, þar sem beitt er síflœði-
málmvinnsluaðferð.
A hafsbotni, á tiltölulega miklu
dýpi, hafa málmar fallið út utan á
sandsteina og myndað svonefnda haf-
hnoðra. Þessir hnoðrar geta verið af
mismunandi stærð, frá nokkrum
millimetrum upp í um einn metra að
þvermáli. Málmarnir, sem hér um
ræðir, eru zink, mangan, nikkel, kó-
halt og kopar.
Á síðari árum hefur áhugi manna
á vinnslu þessara málma aukizt veru-
lega. Hugsanlegt væri, ef þorskurinn
hyrfi af miðunum, að senda togara
okkar á hafhnoðraveiðar, og kynnu
slíkar veiðar að reynast arðbærar.
í tilraunastöð Deepsea Ventures,
Gloucester Point, er hreint mangan,
nikkel, kopar og kóbalt unnið úr haf-
hnoðrum, sem finnast á hafsbotni.
Við vinnsluna er beitt síflæðiaðferð
(continuous flow process), sem hóp-
ur manna undir stjórn tilraunastjóra
fyrirtækisins hefur unnið að því að
fullkomna í nokkur ár. Með aðferð
þessari hefur tekizt að vinna þessa
málma í 95% hreinleika, að því er
fyrirtækið hermir.
Aðferð Deepsea Ventures —
hnoðravinnslan — stefnir að því
marki að fullvinna málma úr hnoðr-
um eigi síðar en 1975—76. Sumarið
1970 fóru fram tilraunir undan
strönd Florida á 2500 feta dýpi. Notuð
IÐNAÐARMÁL
var vökvaknúin botnskafa, sem safn-
aði hnoðrunum saman af hafsbotn-
inum með góðum árangri. Fyrirtækið
hefur þegar eytt um 20 millj. dala
í rannsóknir og framkvæmdir og ger-
ir ráð fyrir allt að 200 millj. dala
kostnaði, áður en framleiðslan getur
hafizt
Samkeppni
Vegna verðmætis- og verzlunar-
gildis hnoðranna hafa 18 fyrirtæki í
einka- og ríkiseign í 5 löndum reynt
að þróa vinnsluaðferðir á þessu sviði,
að því er Vincent McKelvey, rann-
sóknamaður hjá Jarðfræðistofnun
Bandaríkjanna, segir. Deepsea Ven-
tures virðist þó vera skrefi á undan
öðrum fyrirtækjum þrátt fyrir harðn-
andi samkeppni. Vinnsluaðferð Deep-
sea var valin, eftir að reyndar höfðu
verið um 100 mismunandi aðferðir.
Hnoðrarnir taka efnabreytingum og
innihalda yfir 30 málma í nægilega
miklu magni til þess, að hægt sé að
skilja þá að. Hnoðrarnir, sem notaðir
voru í tilraunastöðinni, voru teknir á
18.000 feta dýpi í Kyrrahafi og inni-
halda 26—27% mangan, 1,3% nikk-
el, 1% kopar og 0,2% kóbalt.
Saltsýruaðferðin
Tilraunastöðin getur unnið úr
einni þurr-smálest af hnoðrum á dag.
Fyrst eru hnoðrarnir muldir og
þurrkaðir. Síðan eru þeir látnir taka
efnabreytingum með loftkenndu HCl
við 120°C hita í sérstökum ofni, og
breytist þá Mn+4 í Mn+2, og einnig
breytast hinir málmarnir í vatnsleys-
anleg klórsambönd.
Dr. Caldwell kallar þetta nýja, hag-
nýta notkun á gömlu kennslubókar-
dæmi um verkun HCI. Hann segir
ennfremur, að auðvelt sé að fá það
HCl, sem þörf er á, sem aukaefni úr
klóraðri kolvetnisframleiðslu, og
klórið, sem þá myndast, megi síðan
nota í efnaiðnað.
Hin leysanlegu klórsölt Mn, Ni, Cu
og Co og annarra málma eru skoluð
með vatni og síuð. Hin fasta leifð
inniheldur óvirk siliköt, sulföt og
oxíð, sem nota má til fyllingar.
Jónaskipti
Hið mikilvægasta í málmvinnslu-
aðferð Deepsea Ventures er fólgið í
næsta skrefi. Beitt er fljótandi jóna-
skiptiaðferð til að skilj a málmana að.
Prófefni fyrir jónaskiptiaðferðina
er steinolía, sem inniheldur eitt eða
fleiri valin lífræn efnasambönd.
Málmarnir þrír eru dregnir í röð út
úr vökvanum yfir í lífrænan fasa
með gagnstreymisaðferð (counter-
current flow).
Deepsea Ventures vill ekki skýra
frá eðli prófefnisins. Hugsanlegt er,
að hér sé um hleypandi efni að ræða,
sem fyrst cþegur saman koparinn,
því næst nikkel og kóbalt, vegna
breytinga á ytri aðstæðum, t. d. á
sýrustigi (pH). En einnig gæti verið
um að ræða tvö eða þrjú samdráttar-
efni (complexing agents), er hvert
um sig væri sérhæft fyrir 1 eða 2
jóna. Dr. Cardwell telur þetta fyrstu
árangursríku aðferðina, þar sem
nikkel- og kóbaltjónar eru aðskildir
með fljótandi jónaskiptum.
Málmjónarnir þrír eru síðan færð-
ir úr lífrænum fasa yfir í vatns-
kennda upplausn, og steinolíuupp-
61