Tímarit Máls og menningar - 01.03.1939, Page 14

D.iörn Franzson: Efnisheimurinn.
Þa'ð er þakkarvert að fá bók á islenzku um þetta efni. Nú á
dögum má það teljasl til almennrar menntunar, að vita nokkur
deili á aðal-hugmyndum og niðurstöðum náttúruvísindanna, þvi
að þau eru óneitanlega eitt hið glœsilegasta afrek mannsandans.
Það eru ckki aðeins niðurstöður þeirra, sem eru mikilvægar frá
sjónarmiði almennrar menntunar, heldur viðhorf þeirra allt, rann-
sóknarandinn og hin rökvísa hugsun.
Bók þessi er skemmtilega skrifuð, og er þó all-erfitt að rita
um jjessi efni á islerizku, þar sem lítið hefur enn verið gert að
því og orð skortir yfir margt. Nýyrðin i bókinni virðast yfir-
leitt' góð, jafnvel ágæt, og kemur varla fyrir að maður hnjóti
sérstaklega um neitt, þótt vel megi vera, að siðar finnist betri
orð um sumt. Aðalatriðin virðast skýrt og greinilega rakin, og
þótt bókin kunni að vera nokkuð þung sums staðar við lestur,
fyrir þá, sem þessum efnum eru ókunnugir, þá hygg ég að hún
freisti margra til að lesa aftur og brjóta til mergjar, og
inun hún þá islenzkri alþýðu alls ekki ofviða. Efnið er svo
skennntilegt, að það er ævintýri líkast, og verður þvi ekki neit-
að, að víða hefði verið gaman að fá dálítið meira. En slíkt er
ekki hægt að heimta, þegar rúmið er takmarkað, og er í raun-
inni furða, hve mikið höf. hefur tekizt að fá með.
Um einstök atriði skal sérfræðingum látið eftir að dæma, cn
ekki hygg ég að mikið sé um beinar villur eða verulega óná-
kvæmni í bók jjessari. Til jjess að koma líka með aðfinnslur.
skal ég geta þess, að mér finnst einna síztur kaflinn um „hið
lifandi efni“, enda gæti ég trúað, að í liffræðinni sé liöf. nokk-
uru miður heima en á hinum öðrum sviðum. í þessum kafla
finnst mér bresta dálítið á hlutleysi frásagnarinnar, eins og höf.
eigi erfitt með að verjast því, að fram gægist trúarskoðun hans
(er virðist vera einhyggja á, grundvelli efnishyggju og vélgeng-
is). Að sjálfsögðu er ekkert við það að athuga, þótt menn segi
frá skoðunum, sem eru trúaratriði, en þær mega ekki koma
á reikning vísindanna sem staðreyndir.
Höf. gerir ráð fyrir þvi, að lífið sé sprottið upp úr hinni
líflausu náttúru á vélgengum þróunarferli, án þess að þar hafi
komið til nokkur sérstakur „lífskraftur“ eða andleg öfl. Þetta
er skoðun margra, en er jió ekki annað en tilgáta, þvi sannast
að segja vita menn ekkert um þetta enn. Höf. segir, að kenn-
ingin um lífið sem sérstæða eigind eða fram komið fyrir sér-
stakan „lifskraft“ sé ekki útdnuð meðal sumra liffræðinga, og
12