Dagblaðið Vísir - DV - 13.11.2009, Side 37

Dagblaðið Vísir - DV - 13.11.2009, Side 37
helgarblað 13. nóvember 2009 föstudagur 37 Eftir að hafa gengið á glerhurðina í Al-þingishúsinu eins og Ögmundur Jón-asson gerði í beinni útsendingu var blaðamanni hleypt inn með réttum hætti. Forláta gestaspjald var sett um háls- inn og blaðamaður teymdur inn í þingflokks- herbergi vinstri-grænna. Sem er jú grænt. Þar mætir blaðamaður viðmælandanum, alþing- iskonunni Lilju Mósesdóttur, sem hefur verið í sviðsljósinu að undanförnu vegna baráttu sinn- ar innan síns eigins flokks. Meira að því síðar. Við byrjum fyrir Vestan, í sjávarplássinu Grundarfirði. Þangað fluttu foreldrar Lilju með hana eins árs árið 1962 Þá sjálf aðeins nítján og tuttugu ára gömul. „Eins og í dag var erfitt at- vinnuástand þá,“ segir Lilja. „Pabbi var á þeim tíma sjómaður og mamma vann í frystihúsinu. Ein af fyrstu minningum mínum var þegar fað- ir minn var hringjandi út um allt land að reyna að snapa vinnu. Bátarnir í Grundarfirði voru vertíðarbátar þannig að það komu alltaf tím- ar á hverju ári sem hann hafði enga vinnu. Þá fór hann til dæmis á hvalveiðar á sumrin og á haustin sveið hann sviðahausa hjá föður sínum sem vann fyrir Sambandið,“ segir Lilja og bros- ir við. LiLja Dóru Móa Eins og tíðkaðist í sjávarplássum þar sem feð- urnir voru mikið að heiman voru börnin oft nefnd eftir mæðrum sínum. Því var Lilja ætíð kölluð Lilja Dóru Móa og er oft kölluð það í dag af gömlum vinum. Móðir Lilju var nefnilega kölluð Dóra Móa. Hún vann í frystihúsinu, mest við að plokka rækjur, en fjarstýrði heimlinu þaðan. „Við fórum oft til hennar í vinnuna og þá kom sér vel að vera alltaf í Nokia-stígvélunum, þar sem mikið vatn var á gólfinu. Hjá mömmu fékk ég fyrirmæli um hvað ætti að vera í matinn og hvenær ætti að setja hann yfir,“ segir Lilja. Hún er elst fjögurra systra og þær voru mik- ið einar en í þessu samrýnda þorpi fylgdust allir með öllum og hjálpuðust að. „Ég man til dæmis vel eftir því að það var oft öskrað úr einhverjum eldhúsglugga ef eitthvað þótti athugavert við hvernig ég hafði komið yngri systur minni fyr- ir í kerrunni. „Tosaðu hana nú upp, stelpa,“ var kallað,“ segir Lilja og hlær dátt. „Það sem vant- aði þó þarna var að talað væri við börnin. Það gafst einfaldlega ekki mikill tími til slíks vegna erfiðrar lífsbaráttu,“ bætir hún við. Fátæktin knúði Föðurinn áFraM Foreldrar Lilju bjuggu við mismunandi aðstæð- ur sem börn. „Mamma mín kom úr vel efnaðri fjölskyldu í Reykjavík en foreldrar hennar skildu þegar hún var unglingur. Hún vildi því kom- ast burt úr þessu umhverfi. Pabbi ólst aftur á móti upp við mjög kröpp kjör og bjó fjölskylda hans m.a. í húsnæði sem var hluti af hænsna- kofa í Bústaðahverfinu. Grundarfjörður var því draumalíf fyrir hann, ekki síst tekjulega séð. Pabbi sagði mér að hann hefði orðið sjóveikur í hvert sinn sem að hann fór út á sjó en þráin að vinna sig út úr fátæktinni var svo mikil að hún knúði hann áfram,“ segir Lilja en segist sjálf ekki hafa upplifað neina fátækt. „Það gerði ég ekki en ég fékk mjög snemma á tilfinninguna að maður þyrfti að hafa fyrir öllu því sem maður eignast í þessu lífi.“ Frystihúsið ekki kostur Lilja reyndi fyrir sér í frystihúsinu heima en það lá aldrei vel fyrir henni eins og hún útskýr- ir. Menntavegurinn var hennar braut en hún er þaulmenntaður hagfræðingur með doktors- gráðu. „Móðir mín lagði mikla áheyrslu á það að við systurnar enduðum ekki í frystihúsinu held- ur nýttum okkur þá menntunarmöguleika sem í boði voru,“ segir Lilja. „Það var því ekki um mik- ið annað að velja fyrir mig en að fara í nám. Ég var aldrei mjög mikil handverkskona. Ég var svo slöpp í bónusnum í frystihúsinu að ég var sett í eftirlitið að skrá niður og vigta. Hendurnar á mér eru ekki eitthvað sem ég get byggt tilveruna mína á. Það er þá frekar miklu meira það sem í hausnum er,“ segir Lilja og brosir. Því yfirgaf Lilja plássið aðeins sextán ára gömul og gekk í Verzlunarskólann. Hún bjó ein í leiguherbergi í Reykjavík öll fjögur árin en seg- ir dvölina fjarri fjölskyldunni hafa tekið á. „Það var erfitt að læra hvernig maður sameinar best nám, einkalíf og heimilisstörf. Þetta var rosa- lega mikið mótunartímabil og ég þroskaðist gíf- urlega á þessum tíma,“ segir Lilja. ein í iowa Eftir menntaskólann hélt Lilja áfram á vit æv- intýranna. Hún fluttist til Bandaríkjanna í þrjú ár þar sem nú stundaði nám við University of Iowa. „Einn skemmtilegasti tími lífs síns,“ segir Lilja. „Ég hef alltaf haft mikla þörf fyrir að prófa eitthvað nýtt. Það var ákveðið kappsmál fyrir mig að fara eins míns liðs í háskólanám erlend- is. Ég fór til Iowa að læra hagfræði. Það er einn skemmtilegasti tími lífs míns þau þrjú ár sem ég var þar. Þar tók ég marga áfanga í bókmennta- fræði og litlu munaði að ég skipti yfir.“ Hagfræðihugsunin var strax komin í kollinn á Lilju á þessum tíma. Hún var skynsöm þeg- ar kom að því að láta námslánin duga til fram- færslu. „Ég leigði stórt herbergi og við bjugg- um þar þrjár í stað þess að vinna á einhverjum hamborgarastöðum eins og svo margir háskóla- nemar gerðu til að láta enda ná saman,“ segir Lilja sem nýtti frekar tímann í að njóta útiver- unnar. „Ég ferðaðist tvisvar um öll Bandaríkin og Kanada með vinkonu minni og fjölskyldu. Við vinkonurnar ferðuðumst um með rútu en seinna meir keypti ég mér Pontiac ‘74-bíl, al- gjöran risa,“ segir Lilja og hlær. Þrátt fyrir þennan frábæra tíma lenti Lilja í peningavandræðum. „Á þessum tíma féll gengi krónunnar gagnvart dollara mikið sem kollvarp- aði algjörlega öllum fjárhagsáætlunum mínum. Námið varð því mun dýrara en ég gerði ráð fyrir og ég hefði sennilega aldrei farið til Bandaríkj- ana í nám ef ég hefð séð þetta fyrir.“ háLFgerður „rebeL“ í sér Lilja hefur á sinni lífsleið lært mikið og í mörgum skólum. Þá hefur hún sinnt ýmislegri sérfræði- vinnu ásamt kennslu og unnið á fjölda vinnu- staða síðasta áratuginn svo eitthvert tímabil sé tekið. Lilja lýsir þessu sem ákveðnu rótleysi sem stafar m.a. af því að henni leiðast endurtekning- ar og sækist eftir að komast í ný verkefni. „Þetta er ákveðið rótleysi. Sextán ára göm- ul yfirgaf ég verndaða umhverfið í Grundarfirði þar sem ég var mjög hamingjusöm sem barn. Ég er líka hálfgerður „rebel“ í mér, þar sem ég reyni alltaf að móta starfsumhverfi mitt og kanna þar með mörkin. Þegar ég hef komist að mörkum þess sem hægt er að breyta, þá langar mig að takast á við eitthvað annað og sjá hvar og hversu mikil áhrif ég get haft á öðrum stað,“ segir Lilja. Passaði ekki í hr Fljótlega eftir að Lilja kom heim úr háskóla- námi fór hún að kenna við Háskólann í Reykja- vík. Henni finnst kennslustarfið of fastmótað og því fór hún að sækja um styrki, meðal annars hjá Evrópusambandinu, og fékk hún styrki til að stunda sínar eigin rannsóknir. „Mig langaði að kaupa mig út úr þessu hefðbundna kennslu- starfi. Kennarastarfið er mjög fast mótað og lít- ið svigrúm til að móta það. Þú ert í raun bara hlekkur í færibandi. Mig langaði samt að vera áfram háskólakennari en á mínum forsendum,“ segir Lilja og heldur áfram: „Það hentaði til dæmis ekki í HR og því fór ég upp á Bifröst. Síðan þegar ég var búin að vera á Bifröst í fimm ár áttaði ég mig á því að ég þyrfti að vera í akademískari háskóla. Það á ekki mjög vel við mig að fá einhverja kennslubók og kenna hana frá blaðsíðu eitt til þrjú hundruð. Það var oft kvartað yfir því að það væri erfitt að fylgjast með fyrirlestrunum mínum því ég færi út um víðan völl,“ segir Lilja og skellir upp úr. hagar sér ekki veL seM stjórnarLiði Talandi um að þenja út mörkin á vinnustað berst talið sjálfkrafa að þingmennskunni. Á þingi hefur Lilja ekki verið hvað vinsælust inn- an síns eigins flokks þar sem hún hefur staðið föst á sínu þegar það á við. „Ég hef ekki hagað mér mjög vel sem stjórnarliði,“ segir hún, bros- ir og heldur áfram: „Kannski hefur maður ver- ið svolítill frumkvöðull í því að þenja út mörk- in hér á Alþingi. Núna er ég svolítið að reyna ásamt félögum mínum að brjóta upp þá hefð að stjórnarliðar hlýða framkvæmdarvaldinu. Við í vinstri-grænum höfum verið að reyna auka völd þingsins. Áður fyrr var miklu meiri krana- lagamennska eins og einhver orðaði það. Frum- vörp sem komu fyrir nefndirnar voru meira og minna alltaf samþykkt án þess að vera breytt.“ beðin uM að segja aF sér Spurningin í framhaldinu var einföld. Hef- ur þetta verið erfitt? Lilja svarar um hæl: „Já, þetta hefur verið erfitt. Sérstaklega þegar mað- ur er að fá á sig skammir frá félögunum sínum í vinstrigrænum. Maður lítur náttúrlega á sig sem kjörinn fulltrúa en við erum að ræða stór og erfið mál og það eru skiptar skoðanir inn- an allra flokka um þau. Ég lít svo á að ég sé full- trúi ákveðins hóps innan VG – ekki allra - því það eru skiptar skoðanir innan flokksins. Ég hef fundið fyrir mikilli reiði í minn garð frá fólki sem telur mig ekki hreinræktaðan VG-þingmann.“ Hún segir erfiðast að fá skammir frá flokks- félögunum. „Þegar ég lýsti því yfir að ég styddi ekki Icesave-frumvarp fjármálaráðherra, fékk ég bréf frá vel menntuðum hópi fólks úr gras- rótinni sem vildi að ég segði af mér og kallaði inn varaþingmann. Það var ekki skemmtilegt og ég tek þetta náttúrlega alvarlega. En ég hef líka fengið mun fleiri pósta frá fólki sem styður mig og vill að ég haldi áfram því sem ég er að gera,“ segir hún. stjórnarsaMstarFið var erFitt Það fór ekki fram hjá neinum að stjórnarsam- starf V G og Samfylkingarinnar var enginn dans á rósum til að byrja með. Flokkarnir tókust á um ESB-inngöngu strax frá byrjun. Lilja segir þenn- an tíma hafa verið rosalega erfiðan. „Í sumar kom Samfylkingin sem heild með ákveðna af- stöðu til Icesave á meðan við í VG vorum ekki sammála. Stjórnarsamstarfið náði því ekkert að þroskast og við stjórnarliðar náðum lítið að kynnast,“ segir hún en það er smám saman að breytast. „Nú er mun meiri samhljómur og skoðana- skipti. Við erum núna að vinna náið saman að því að koma saman fjárlögum og stjórnarliðar nokkuð sammála um áherslur eins og að standa vörð um börn og unglinga við niðurskurð á rík- isútgjöldum.“ Skattamálin hafa verið mikið í brennidepli en skattar voru hækkaðir í júní og til stendur að hækka þá meira með svokölluðum þrepaskatti. „Við viljum ekki hækka skatta núna,“ segir Lilja ákveðin. „Við neyðumst til þess m.a. vegna mik- ils tekjufalls hjá ríkinu í kjölfar bankahrunsins og kröfu AGS um niðurskurð til að minnka hall- ann á ríkissjóði. Það er sérstakt kappsmál fyrir VG að breyta skattkerfinu þannig að það jafni betur tekjum, en ójöfnuður jókst hér á landi meira en annars staðar í Evrópu á útrásartím- anum – ekki síst vegna þess að skattbyrðin var þyngd á þeim sem voru með lágar tekjur og létt á þeim sem voru með háar tekjur. ráðherrastóLLinn Má bíða „Vinnutíminn er hræðilegur hér á Alþingi,“ svar- ar Lilja snögglega eins og svo margir Alþings- menn hafa gert. Hún er þó mjög ánægð með starfið. Segir það fjölbreytt sem henti henni vel. Ekki sé bara setið og beðið eftir að komast í ræðupúltið heldur líkar henni nefndarvinnan og að hitta kjósendur. „Maður reynir eftir bestu getu að sinna kjósendum en það eru oft fund- ir hérna fram eftir öllum kvöldum. Fjölskyldan verður því oft í þriðja til fjórða sæti. Sem betur fer eigum við hjónin ungling sem sýnir fjarveru móður sinnar mikinn skilning. Þessi vinnutími getur gert mann lúinn sem er hættulegt því al- þingismenn er að meðhöndla lagafrumvörp sem hafa áhrif á fjölda fólks. Það er alltaf ver- ið að lofa því að gera Alþingi fjölskylduvænna. Núna er náttúrlega krísutími og reynslumestu menn viðurkenna að álagið hafi aldrei verið jafnslæmt og það er núna,“ segir hún. Lilja segir að sér líði vel sem þingmanni í augnablikinu og horfi ekki á ráðherrastól. „Ég hef engan sérstakan metnað fyrir ráðherrastóli. Mér líður ágætlega sem þingmanni og finnst að vissu leyti gaman að vera „rebel“. Eins og er hentar mér vel að vera þingmaður því þá get ég haldið áfram að koma skoðunum mínum að og þannig nýtist þekking mín betur, tel ég.“ ritstjórinn sagði ekkert tiL að skriFa uM Aðspurð um hrunið og hverju því hafi verið um að kenna segir Lilja: „Þetta var hrun nýfrjáls- hyggjunar. Þetta var hrun efnahagslífs sem byggði á eftirlitsleysi, afnámi reglna og einka- væðingu.“ Hún segir erfitt að hafa verið að koma inn með gagnrýni á útrásartímanum. „Ég sjálf var ekkert hrifin af þessu samfélagi sem var hér frá 2000-2008. Það var afskaplega erfitt að komast að með einhverja gagnrýni. Ég man eft- ir því að hafa rætt við ritstjóra viðskiptablaðs og bað hann nú í guðanna bænum að fara að fjalla gagnrýnið um fyrirtækin í landinu. Hann svar- aði: „Við erum að fjalla gagnrýnið um þau“ „Nú kenndi ég sjálf í viðskiptadeildum og ég man eftir því að nemendur mínir hrósuðu mér einmitt fyrir að kenna eitthvað annað en frelsi í viðskiptum. Ég reyndi að kenna báðar hlið- ar á viðfansefninu og greindi frá kenningum sem fóru í sitthvora áttina, þ.e. ræddu nauðsyn frjálsra viðskipta og ríkisafskipta,“ segir hún. neMenDurnir viLDu koMast í bankana Lilja starfaði við Háskólinn í Reykjavík og Há- skólann á Bifröst á mesta þenslutímanum, frá 2002-2007. Þar var fólk framtíðarinnar sem langaði mest til að komast í bankanna og lifa ljúfa lífinu. „Þetta skildi ég aldrei því ég vann fjögur sumur í frystihúsinu og komst að því að vinna er bara púl. Því var námið tækifær- ið mitt til að gera eitthvað annað en að standa við færibandið. En þessir nemendur gátu ekki beðið eftir því að komast í einhvern banka að sitja fyrir framan tölvuskjái og fylgjast með verði hlutabréfa. Auðvitað var samt alltaf hópur af fólki sem vildi virkilega læra en það var minni- hluti á þessum tíma. Því fannst mér ég ekki eiga mjög mikla samleið með þessum krökkum sem ég var að kenna. Kennslustarfið var þar af leið- andi ekki nein köllun fyrir mig,“ segir hún. Lilju fannst fólk oft ekki nægilega menntað til að fara sinna jafnkrefjandi störfum og bankarnir voru að ráða fólk í beint úr háskóla. „Það var oft hringt í mig til þess að fá álit mitt á góðum námsmönnum sem bankarnir vildu sópa inn. Vissulega var þetta fólk aldrei að fara í neinar yfirmannsstöður en mér fannst að nemendurnir ættu að mennta sig meira áður en þeir færu jafnábyrgðamikil störf. Það versta við þennan tíma var að oft að mínir bestu nem- endur hurfu úr menntakerfinu. Sem kennari á háskólastigi er mjög mikilvægt að hafa í kring- um sig góða nemendur sem hafa áhuga á rann- sóknum,“ segir Lilja Mósesdóttir alþingiskona. tomas@dv.is beðin um að Lilja Mósesdóttir, alþingismaður Vinstrihreyfingarinnar - græns framboðs, hefur mikið verið á milli tannanna á fólki undanfarið. Hún hefur verið „rebel“, eins og hún orðar það, í sínum flokki þar sem hún hefur meðal annars sagst ekki geta stutt Icesave-frumvarp síns eigins fjármálaráðherra. Óánægjan hefur farið svo langt að hún var beðin um af hópi innan grasrótar flokksins að segja af sér. Tómas Þór Þórðarson hitti Lilju í vikunni og ræddi um átökin á Alþingi, stöðu lands og þjóðar, háskólakrakkanna sem þráðu að komast í bankana og uppvöxtinn í fiskiþorpinu Grundarfirði. „Kennarastarfið er mjög fast mótað og lít- ið svigrúm til að móta það. þú ert í raun bara hleKKur í færibandi.“ Langir vinnudagar Vinnutíminn er slæmur á Alþingi og unnið er langt fram á kvöld. Hún hefur þó skilning sonar síns og eiginmanns. MynD rakeL ósk

x

Dagblaðið Vísir - DV

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.