Dagblaðið Vísir - DV - 01.12.2010, Síða 18

Lífsleikni Gillz er rúmlega hundrað
síðna bók eftir Egil Einarsson. Bókin
á að kenna körlum að lifa lífinu eins
og Gillz gerir sjálfur. Hvort sem það
er eftirsóknarvert eða ekki verður
ekki metið hér. Undirritaður skipar
sér hvorki í hóp harðra aðdáenda
Egils, né í hóp þeirra sem telja að
hann sé helsta mein samfélagsins.
Um þessa bók er ómögulegt að
fara mjög fögrum orðum. Hér er
augljóslega á ferð tilraun Egils og út-
gáfunnar til þess að græða peninga
á auðveldan hátt, eftir að síðasta
bókin sló í gegn. Það er auðvitað allt
gott og blessað, en þá þarf bókin líka
að vera sæmileg. Þessi bók er það
ekki. Nokkrum sinnum hló ég upp-
hátt, aðallega á fyrstu síðum henn-
ar. Síðan hætti ég að hlæja. Það er
vegna þess að bókin er sami brand-
arinn út í gegn. Hún gengur út á að
Gillz er bestur og svo eru ofnotaðir
nokkrir frasar á borð við prinsess-
ur, jónsoninn og fleiri. Á hverri síðu
er svo nafnatog, þar sem grínið er
sett í samhengi við einhvern frægan
Íslending. Þá aðallega hvort hann sé
jafnfeitur, massaður eða glæsilegur
og eitthvað fleira sem höfundur
tengir við umfjöllunarefnið. Fyndið
fyrst, en verður mjög þreytandi.
Egill hefur verið boðberi þess að
fólk geti náð langt með metnaði og
dugnaði. Ekki er að sjá að hann hafi
fylgt þeim reglum eftir sjálfur við
skrif þessarar bókar. Sérstaklega er
það slæmt þegar jafnyfirlýsingaglað-
ur maður og hann er sendir frá sér
svona metnaðarlausa og þunna bók.
Lestur bókarinnar tók þrjá tíma. Há-
punkturinn var þegar ég lagði hana
frá mér. Valgeir Örn Ragnarsson
18 1. desember 2010 miðvikudagur
Þunn
bók frá
Þykka
Skemmti- og fræðirit
Lífsleikni
gillz
Egill Einarsson
Útgefandi:
Bókafélagið.
120 blaðsíður
Hughrifin sem ég fann fyrir á stundum
meðan ég las bók nýjustu Bergsveins
Birgissonar, ástarsöguna Svar við bréfi
Helgu, minntu mig á vellíðanina sem
ég fann fyrir í draumi sem barn um
leið og ég pissaði undir. Í draumnum
stóð ég einhvers staðar úti í íslenskri
náttúru, í daufu, dvínandi sólskini
á fallegu sumarkvöldi, og pissaði á
gaddavírsgirðingu með lokuð aug-
un. Ég fann fyrir ylvolgu hlandinu
renna niður lærið á mér. Eitt augna-
blik fannst mér stundin nánast vera
fullkomnuð með þessari litlu nautn
að míga svona úti á fallegum degi með
sólina á augnlokunum á meðan hitinn
læddist um mig allan. Svo rankaði ég
við mér í blautu rúmi.
Bók Bergsveins rifjaði upp þess-
ar dýrlegu, draumkenndu minningar
mínar úr æsku vegna þess að bók hans
er skrifuð á svo lýsandi og kröftugu
máli, og atburðirnir sem hún segir frá
eru svo heillandi og holdlegir en einn-
ig tragískir, að textinn getur ekki ann-
að en kallað fram líkamleg viðbrögð og
sterk hughrif hjá lesandanum rétt eins
og lifandi minningar geta gert. Reynd-
ar er orðfærið það fornt og rammt á
köflum, tekið að mestu úr gömlu ís-
lensku sveitamenningunni, að líklega
munu margir lesendur eiga í erfiðleik-
um með að skilja hvert einasta orð.
En slíkt smáatriði kemur engan veg-
inn að sök: slíkur er galdurinn og feg-
urðin í þessari litlu bók sem ég byrj-
aði umsvifalaust að lesa aftur upphátt
fyrir kærustuna mína eftir að ég hafði
klárað hana í fyrsta sinn í hljóði.
Bókin segir frá öldruðum bónda í
íslenskri sveit, Bjarna, sem tekur sig
til að kvöldi lífs síns og svarar bréfi
sem ástkona hans Helga sendi honum
löngu áður. Bæði höfðu þau verið gift
öðrum en haldið framhjá mökum sín-
um á laun, meðal annars vegna erfið-
leika í samskiptum við þá. Þau höfðu
verið nágrannar meðan á ástarsam-
bandinu stóð og eftir að því lauk, þar
til Helga skildi við mann sinn og flutt-
ist til Reykjavíkur. Eftir sat Bjarni með
konu sinni í sveitinni. Bæði hugsuðu
til hvors annars eftir þetta.
Í bréfinu til Helgu lýsir Bergsveinn
samskiptum þeirrra þegar þau voru
ung, hvernig Bjarni girntist Helgu og
lét sig dreyma um hana löngu áður en
nokkuð gerðist á milli þeirra, hvernig
einstök samskipti ollu honum enda-
lausu hugarangri meðan á þessum
forleik stóð og hann reyndi að stand-
ast þá miklu freistingu sem hann
fann vella í eigin brjósti. Flóðgáttirn-
ar bresta svo þegar Bjarni og Helga
loksins njótast og bóndinn er sem nýr
maður og upplifir ástand sem hann
kallar síðar „fengitíð“ lífs síns, tíma-
bilið þegar þau létu til leiðast og full-
komnuðu ást sína þrátt fyrir hindranir.
Eftir slíkan trylling hlýtur eitthvað að
bresta.
Hápunktar bókarinnar eru nokkr-
ir en fyrst verður að nefna lýsingar
Bergsveins á fundum þeirra Bjarna og
Helgu. Þar fer Bergsveinn á slíkt flug
að lesandinn skellir upp úr og glottir á
köflum. Hann blandar saman lýsing-
um á líkama Helgu og tali um skepn-
ur, hland, fjárkláða, verkfæri og vinnu-
vélar þannig að úr verður merkilegur
grautur, enda kannski ekki óeðlilegt
að íslenskur bóndi fæddur rétt eftir
aldamótin 1900 noti líkingar úr eigin
hversdagsleika þegar hann er berg-
numinn af kvenlegri fegurð. ,,Sýnin
af þér berri í sólgeislunum var frísk-
andi fyrir augað líkt og blóm á nakinni
klettasyllu. Ég hef í raun engu sam-
an að jafna við þessa sjón. Mér dettur
helst í hug þegar Farmallinn kom. Að
rífa grindina utan af vélinni og papp-
ann og sjá þá glansandi dýrð sem
átti eftir að umbylta lífinu.“ Lýsingar
Bergsveins verða til þess að lesandinn
nánast finnur lyktina af samlífi þeirra
við útihúsin, af grasinu sem umlykur
þau eða af hlandinu sem skvettist á
þau meðan þau baða sauðfé upp úr
því til að berjast gegn fjárkláðanum.
Þessar yndislegu og ærslafullu lýs-
ingar á samlífi þeirra Bjarna og Helgu
gætu látið einhvern halda að hér væri
komin 21. aldar útgáfa af hinni stór-
skemmtilegu riddarasögu, Bósa-
sögu og Herrauðs, sem er þekkt fyrir
mjög berorðar kynlífslýsingar. En svo
er ekki. Sögurnar af samveru þeirra
Bjarna og Helga krydda bókina og
glæða hana fjöri og fegurð en hún
fjallar fyrst og fremst um erfitt ástar-
samband á milli tveggja einstaklinga,
um eftirsjá, breyskleika og að endingu
persónulegan harmleik.
Bókin lýsir einnig togstreitu á milli
gömlu íslensku sveitamenningarinn-
ar og nútímans sem kristallast með-
al annars í því hvernig tækni – trakt-
orar og gúmmístígvél – hafa breytt lífi
bóndans og eins því hvernig Bjarni
getur ekki kvatt sveitina sína, ævistarf
sitt og konu og haldið til borgarinn-
ar á vit ástarinnar. Slík togstreita milli
hins gamla og nýja á Íslandi, sveitar-
innar og bæjarlífsins, er þekkt úr ýms-
um íslenskum skáldsögum frá síðustu
öld, svo sem eins og Sjálfstæðu fólki
eða Atómstöðinni en hér vinnur Berg-
sveinn með þessa spennu nær sam-
tímanum. Bergsveinn grípur nokkr-
um sinnum í bókinni til sterkra og
frumlegra líkinga, meðal annars til að
fanga hugarangur Bjarna þegar þess-
ir tveir þættir, ástin og ótti hans við
bregðast sveitinni og skyldum sínum,
stangast á í huga hans og eitthvað gef-
ur sig: ,,Sama hvað ég harkaði af mér,
þá þrýstist gráturinn út úr mér líkt og
blóðrefjar í gegnum grisju.“ Þetta eru
tveir aðalþræðirnir sem Bergsveinn
leikur sér með í bókinni og stillir upp
andspænis hvor öðrum í þeim Bjarna
og Helgu: bæði elska þau en virðast
hafa ólíkar hugmyndir til sveitarinn-
ar. Dýrð bókarinnar brýst út þegar
eitthvað lætur undan í þeim báðum
og þau leyfa sér að gera það sem þau
vilja helst.
Lokamálsgreinin í bókinni er svo
með því fallegasta sem ég hef lesið
lengi. Viðeigandi endir á bók sem fer
með lesandann á milli margra ólíkra
tilfinninga og hughrifa eftir ástandi
sögumannsins Bjarna og sem kem-
ur manni stöðugt á óvart með frum-
legri notkun Bergsveins á tungumál-
inu. Þetta er í fáum orðum sagt alveg
dásamleg bók.
Ingi F. Vilhjálmsson
Skáldsaga
Lyktin af ástinni
Svar við
bréfi Helgu
Bergsveinn Birgisson
Útgefandi: Bjartur.
103 blaðsíður
Yrsa Sigurðardóttir sem hef-
ur fengið viðurnefnið „hrylling-
samman“ hefur gott lag á að flétta
saman ólíka þræði í grípandi sögu
sem einkennist af dulúð, spennu
og ekki síst hryllingi. Ég man þig
mun án efa auka á vinsældir Yrsu
víða um lönd og festa þetta viður-
nefni í sessi því bókin fær hárin til
að rísa og er verulega sannfærandi
hryllings- og draugasaga. Reynd-
ar kolféll undirrituð fyrir þessari
bók því Yrsa fléttar afbragðsvel
alla sína þræði, hún nýtir þjóð-
sögur og klassískar hrollvekjur og
tvinnar jafnframt saman atburð-
um sem eiga sér rætur í mannleg-
um brestum og þá hina yfirnátt-
úrulegu.
Það er varla hægt að segja frá
söguþræði þessarar bókar án þess
að spilla lestrinum en við sögu kem-
ur ungt fólk sem gerir upp hús á
Hesteyri í Jökulfjörðum um miðjan
vetur og fer að gruna að það sé ekki
einu gestirnir í þeim eyðifirði og
ungur læknir á Ísafirði sem dregst
inn í rannsókn á sjálfsmorði gam-
allar konu og á í sálarkreppu vegna
óútskýrðs hvarfs ungs sonar.
Í dómum erlendra dagblaða og
tímarita hefur hún fengið feiknar-
góða dóma; í The Daily Telegraph
var hún sögð svar Íslands við Stieg
Larson, sem er óneitanlega þreyt-
andi og ofnotuð samlíking en góð-
ur heiður þrátt fyrir það. Í Times
var Yrsa einnig ausin lofi og sagt
að vafalítið væri hún í hópi fremstu
glæpasagnahöfunda Norðurlanda.
Hún á alla þessa lofdóma fyllilega
skilið því hér er á ferð hrollköld saga
sem hefur eitthvað nýtt og ferskt að
miðla til íslenskrar spennusagna-
hefðar.
Kristjana Guðbrandsdóttir
Spennusaga Ég man þig
Yrsa Sigurðardóttir
Útgefandi: Veröld.
320 blaðsíður
Hryllingsamman í stuði
Næsti Stieg Larsson? Lofi
er ausið yfir Yrsu í erlendum
dagblöðum og henni líkt við
Stieg Larsson heitinn.
Ástarsaga Svar við bréfi
Helgu er falleg ástarsaga,
minningabók, þar sem
aldraður bóndi rýnir í
ástarsamband sitt við
konuna sem hann elskaði
en þorði ekki að elta.