Dagblaðið Vísir - DV - 22.02.2012, Blaðsíða 15

Neytendur 15Miðvikudagur 22. febrúar 2012
Villandi myndir á sígarettupökkum
n Mynd sem á að sýna skaðsemi reykinga sýnir eitthvað allt annað
M
yndir sem til stendur að
setja á alla sígarettupakka
og eiga að sýna skelfilegar
afleiðingar tóbaksreykinga
gefa ekki endilega rétta mynd af
raunverulegum afleiðingum þeirra.
Þetta er mat danskra sérfræðinga
í tannlækningum en fjallað er um
málið á vef danska blaðsins Politi-
ken.
Á þessu ári stendur til að breyta
umbúðum á reyktóbaki þannig að
þær beri myndir sem eiga að sýna
slæmar afleiðingar tóbaksnotkunar.
Þetta er gert að undirlagi Alþjóða-
heilbrigðismálastofnunarinnar,
WHO, og munu umbúðir tóbaksins
bera sambærilegar myndir og sést
hér til hliðar. Breytingin tók gildi í
Danmörku fyrir skemmstu og mun
síðan taka gildi í fleiri Evrópusam-
bandsríkjum á næstu mánuðum.
Palle Holmstrup, sérfræðingur í
tannlækningum, gagnrýnir hins
vegar að meðfylgjandi mynd sýni
eitthvað allt annað en afleiðingar
tóbaksreykinga.
„Skilaboðin um skaðsemi reyk-
inga eru góð og gild. En að mínu
mati er það ófaglegt að nota mynd
sem þessa. Hún sýnir ekki afleið-
ingar tóbaksreykinga,“ segir Palle
og bætir við að myndin sýni ein-
faldlega mjög slæmt dæmi tann-
skemmda. Tóbaksreykingar einar
og sér geti ekki haft þessar afleið-
ingar og allir tannlæknar viti það.
Í umfjöllun Politiken kemur
fram að belgísk auglýsingastofa
hafi hannað meðfylgjandi mynd
– og rúmlega 40 aðrar – að beiðni
framkvæmdastjórnar Evrópusam-
bandsins árið 2005. Dönsk yfirvöld
völdu fjórtán myndir sem þau töldu
henta fyrir danskan markað og var
umrædd mynd þar á meðal. Sam-
kvæmt frétt Politiken munu dönsk
heilbrigðisyfirvöld skoða hvort
tilefni sé til að endurskoða þær
myndir sem valdar voru.
Ekki afleiðing reykinga
Myndin sýnir ekki afleið-
ingar tóbaksreykinga. Samt er
myndin notuð til að vara við
tóbaksreykingum.
Milljónir hurfu á einni nóttu
Útreikningur vaxta:
Vextir Heildarvextir Höfuðstóll í dag Heildargreiðslur
Samningsvextir (libor + vaxtaálag) 3.596.248 kr. 14.825.775 kr.* 4.770.474 kr.
Óverðtryggir vextir Seðlabanka 11.273.685 kr. 15.874.030 kr. 12.113.200 kr.
Verðtryggðir vextir Seðlabanka 4.811.639 kr. 23.656.269 kr. 7.385.343 kr.
Hagsmunasamtök heimilanna:
Verðtryggð
lán fyrir dóm
Hagsmunasamtök heimilanna hafa
lagt fram kæru til efnahagsbrota-
deildar á hendur öllum stjórnend-
um og bankaráðum bankanna frá
árinu 2001 til 2012 fyrir brot á stjórn-
arskrá, almennum hegningarlögum,
vaxtalögum, lögum um samnings-
gerð, lögum um hlutafélög og fyrir
að vanrækja eftirlitsskyldu sína. Hér
er um að ræða yfir 600 manns en
samtökunum finnst tímabært að
draga fólk til ábyrgðar fyrir það sem
ljóst er að séu hrein og bein lögbrot.
Kæran er þríþætt og í fyrsta lagi
eru bankastjórnendur sem voru
við stjórn frá árinu 2001 til 2008
kærðir fyrir að veita gengistryggð
lán. Í öðru lagi beinist kæran gegn
þeim bankastjórnendum sem setið
hafa í stjórnum frá því bankarnir
hófu innheimtu á endurútreiknuð-
um ólögmætum lánum.  Að lokum
telja Hagsmunasamtök heimilanna
að bönkunum sé óheimilt að inn-
heimta vexti fyrir tímabil áður en
þeir eignuðust kröfuna, og er það
skilningur samtakanna að eigandi
skuldabréfs eigi eingöngu kröfurétt á
vexti frá þeim degi þegar hann eign-
ast kröfuna.
Auk þessa eru Hagsmunasam-
tök heimilanna að undirbúa prófmál
þar sem látið verður reyna á það
hvort verðtryggðir lánasamningar
til einstaklinga standist neytenda-
löggjöfina þar sem kveðið er á um
að heildarkostnaður lánsins komi
fram, höfuðstóll og vextir. „Síðan er
það þetta sjónarmið að verðtryggð
lán eru samkvæmt skilgreiningu af-
leiða,“ segir Andrea Jóhanna Ólafs-
dóttir, formaður Hagsmunasam-
taka heimilanna, „þar sem þau fylgja
vísitölu.“
D
V fékk ráðgjafarfyrirtækið
Sparnað til að reikna út
hvernig fólk stendur í dag
með tilliti til þess hvort það
tók verðtryggt eða gengis-
tryggt húsnæðislán í ljósi nýfallins
dóms Hæstaréttar. Sömu forsend-
ur voru gefnar í báðum dæmunum,
lánið var tekið árið 2006 og var láns-
fjárhæðin sextán milljónir króna. Til
að setja þetta í samhengi má gefa sér
lítið dæmi.
Lánið stökkbreyttist
Jón tók gengistryggt lán þegar hann
keypti sér íbúð á efri hæð í tvíbýli í
Grafarvoginum árið 2006. Gunnar
tók hins vegar verðtryggt lán þegar
hann keypti neðri hæðina sama ár.
Báðar eru íbúðirnar jafn stórar og
kostuðu jafn mikið.
Lán Jóns stökkbreyttist við hrun
krónunnar enda bundið við gengi
jens og svissnesks franka. Í kjölfar
dóms Hæstaréttar um ólögmæti þess
að tengja lán við erlenda mynt þá
voru sett lög 22. desember 2010 sem
kváðu um að lægstu óverðtryggðu
vextir Seðlabanka skyldu gilda í stað
samningsvaxta og gengistengingar.
Með því fékk Jón höfuðstól láns
síns lækkaðan miðað við að gengi
hafi ekki verið tekið inn í auk þess
sem reiknaðir voru óverðtryggðir
vextir Seðlabanka frá útgáfudegi
lánsins og höfuðstóllinn lækkaður.
Nú er annar dómur fallinn þar
sem má lesa að óheimilt hafi ver-
ið að breyta vöxtum afturfyrir laga-
setninguna og þar af leiðandi eigi
samningsvextir að gilda að gildis-
töku lagana í desember 2010 en þar
eftir gildi óverðtryggðir vextir Seðla-
banka. Miðað við að gengið sé út frá
þessu þá er hægt að reikna út stöðu
lána Jóns og Gunnars.
Mikil lækkun höfuðstóls
Höfuðstóllinn af gengistryggða
láninu sem Jón á efri hæðinni tók
er nú kominn niður í 7,1 milljón
króna. Þetta er miðað við að Jón
hafi greitt of mikið þegar ákvarð-
að var með lagasetningu árið 2010
að gengislánin ættu að bera óverð-
tryggða vexti Seðlabankans. Nánar
má lesa um það hér að ofan. Gunn-
ar á neðri hæðinni situr hins veg-
ar ekki við sama borð því hann tók
verðtryggt lán. Þrátt fyrir að hafa
borgað samtals 7,3 milljónir króna
af láni sínu stendur það nú í 23,6
milljónum króna. Hafa ber í huga
að þetta miðast við að búið sé að
endurreikna gengislánið sem Jón
tók og skuldajafna miðað við dóm-
inn sem féll í Hæstarétti í síðustu
viku.
Munar stórum upphæðum samkvæmt útreikningum Sparnaðar
Jón tók gengistryggt lán en Gunnar verðtryggt lán
Gengistryggt lán tekið 2006:
Tegund láns: Jafnar greiðslur (megin-
partur greiðslna eru vextir) Fasteign:
Þriggja herbergja íbúð Upphafleg fjár-
hæð: 16 milljónir króna Dagsetning láns:
1. janúar 2006 Fyrsta afborgun: 1. febrúar
2006. Lánstími: 480 mánuðir (40 ár)
Gengiskarfa: 50% jen og 50% svissneskir
frankar Vaxtaálag: 3,1 prósent
Staða láns eftir endurreikning
Höfuðstóll: 7.148.338 kr.
n *Ofgreiddir vextir að fjárhæð tæplega 7.677.436 eru not-
aðir til lækkunar á höfuðstóli samkvæmt mati Sparnaðar.
Miðað við gefnar forsendur var lánið tekið 2006. Síðan voru
sett lög þann 22. desember 2010 þar sem ákvarðað var að
gengis lánin ættu að bera óverðtryggða vexti Seðlabankans.
Þá var búinn til nýr höfuðstóll miðað við hvað var ofgreitt.
Tölurnar hér eru birtar með fyrirvara um reiknivillur en sem
fyrr segir sá Sparnaður um að reikna út dæmin. Þá vilja
forsvarsmenn Sparnaðar koma því á framfæri að við útreikn-
ingana sé ekki verið að leggja mat á dóm Hæstaréttar heldur
verið að sýna útreikninga eins og þeir gætu litið út. Hægt er
að hala niður reikniverki Sparnaðar til að reikna þetta út eða
koma til Sparnaðar þar sem hægt er að láta reikna fyrir sig
lánastöðu að kostnaðarlausu.
Munurinn á gengistryggðu og verðtryggðu láni
Þrefaldur munur
Eftirstandandi höfuðstóll
25
20
10
5
5
n Eftirstöðvar
gengistryggðs
16 milljóna
króna láns
tekið 2006.
Reiknað miðað
við nýjan dóm
Hæstaréttar
n Eftirstöðvar
verðtryggðs
16 milljóna
króna láns tekið
2006.
0
7,1
milljón
23,6
milljónir
Reiknað fyrir DV af Sparnaði ehf.