Dagblaðið Vísir - DV - 06.05.2013, Blaðsíða 18

Heimurinn í
hnotskurn
18 Lífsstíll 6. maí 2013 Mánudagur
Nokkrir bitar af sætindum til góðs
n Veldu sætindin vel
F
lestir kannast við að finna fyrir
mikilli sætindaþörf síðla dags
eða á kvöldin og margir láta
gjarnan undan þessari þörf
með kexköku, sælgæti eða köku-
sneið. Sætindaþörfin kviknar vegna
þess að líkamann skortir orku. Oft er
blóðsykur í algjöru lágmarki á þess-
um tíma. En vaninn hefur líka sitt að
segja. Nammigrísir sem venja sig á
sætindanart venja líkamann við að
kalla á meira.
En óhollustan segir til sín og
því miður þá bætir fólk fljótt á sig
aukakílóunum með síðdegisnartinu.
Margir eiga mjög erfitt með að stand-
ast sætar freistingar og til þess að
ráða bót á aukakílóunum er hægt að
vanda valið á gúmmelaðinu eða að
takmarka átið. Það er hið minnsta
ekki ráðlegt að sleppa sætindunum
alfarið. Rannsóknir gefa til kynna
að þeir sem borða sætindi í hófi eru
með lægri BMI-stuðul en þeir sem
sneiða alfarið hjá öllum sætindum.
Tveir vel valdir súkkulaðimolar
sem innihalda 100 kaloríur eru betri
kostur en kökusneið eða kexkökur.
Tilbúið kex eða kökur innihalda
frekar transfitusýrur og tvöfalt magn
hitaeininga.
Framleiðendur eru í auknum
mæli að svara eftirspurn neytenda
eftir hollum sætindum.
Whole Foods Market framleiðir
gómsæta hlauporma úr lífrænum
ávaxtasafa og sleppir kornsírópi,
heilsuvörumerkið Skinny Cow selur
súkkulaði og hnetusmjörssælgæti
eins og heitar lummur. Þá má gæða
sér á kakónibbum sem fást í ís-
lenskum stórmörkuðum, nibbur eru
gerðar úr súkkulaði í sínu tærasta
formi og hafa þrefalt meira af andox-
unarefnum en grænt te sem margir
drekka í heilsuskyni. Skiptið út
græna teinu fyrir kakónibbur síðdeg-
is og mittismálið minnkar um leið og
sætindaþörfinni er fullnægt.
Upplagt er að hafa skál á skrif-
stofuborðinu með möndlum, smá-
um súkkulaðibitum og þurrkuðum
berjum. Þá er gott ráð að fá sér ferskt
loft og drekka mikið af vatni til að
hemja sætindapúkann.n
H
elmingur jarðarbúa hefur
daglega þrjú hundruð
krónur til að draga fram líf-
ið og einn af hverjum fjór-
um þarf að láta 100 krónur
duga. 358 milljarðamæringar eiga
á sama tíma álíka mikið fé og sem
nemur árstekjum tæplega helmings
jarðarbúa. Fátækt mun eflaust aldrei
verða útrýmt, en það eru hlutir sem
hægt er að lagfæra með lítilli fyrir-
höfn eins og að hugsa aðeins út fyrir
rammann. Margt smátt gerir eitt stórt
er einhvers staðar ritað og eru það
orð að sönnu. Að leggja leggja góðu
málefni lið með einhverju smáræði
mánaðarlega, getur gert gæfumun.
Ameríkanar gera allt stórt
Ameríkanar eru um 5% jarðarbúa,
en nota um 25% af allri orkufram-
leiðslu í heiminum, en það eitt og sér
segir ansi mikið. Dæmigerður Ame-
ríkani notar jafn mikla orku og tveir
Japanir, sex Mexíkanar, 31 Indverji og
370 Eþíópíumenn. Já, þeir eru stórir
í öllu sem þeir taka sér fyrir hendur.
Borða allt of mikið
Ameríkanar innbyrða um 800 millj-
arða kaloría á degi hverjum degi, en
það er um 200 milljörðum fleiri en
nauðsynlegt er. 200 milljarðar kalor-
ía nægja til að fæða og næra 80 millj-
ónir. Vesturlandabúar eru þekktir
fyrir að henda matvælum í meira
mæli en góðu hófi gegnir. Amerík-
anar henda rúmlega 200.000 tonn-
um af óskemmdum matvælum á
degi hverjum. Á sama tíma fá um 700
milljónir manna ekki nægan mat til
þess að líkaminn geti starfað eðli-
lega. Um 10 milljónir manna verða
hungurmorða árlega. n
Góðum mat hent Það er synd hve
miklu af góðum mat er hent þegar
helmingur jarðarbúa býr við skort.
n Ameríkanar slá flestum við í neyslu en eru fimm prósent jarðarbúa
n Helmingur jarðarbúa dregur fram lífið á 300 krónum daglega
n Meira en 60% Ameríkana eru of
þung og 33% eiga við offituvanda-
mál að stríða.
n 32% bandarískra barna eru of
þung eða glíma við offitu.
n Spár segja að 43% Bandaríkja-
manna muni eiga við offituvanda-
mál að stríða innan 10 ára.
n Á eftir reykingum er offita helsta
banamein í Bandaríkjunum, eða í
um 70–80% tilfella.
n Talið er að um tveir milljarðar
jarðarbúa svelti eða séu vannærðir.
n Það kostar um 30 milljarða að
útrýma hungri í heiminum, en á
sama tíma fengu verðbréfamiðlar-
ar á Wall Street greidda um átta
milljarða í bónusa árið 2007.
n 25% jarðarbúa lifa án rafmagns.
n Samkvæmt heimildum frá
UNICEF, deyja daglega yfir 20.000
börn vegna fátæktar.
n Ameríkanar eyða um 12 millj-
örðum í stöðumælasektir árlega.
n 30 milljarðar fara á ári hverju
í sælgætisneyslu hjá Bandaríkja-
mönnum.
n Ameríkanar neyta áfengis fyrir
50 milljarða á ári.
n 80 milljarðar fara í gosdrykki hjá
Ameríkönum á ári.
Hvernig væri að fara yfir neysluna
hjá okkur og athuga hvað betur má
fara og leggja tölurnar á minnið sem
fylgja hér. Við þurfum oft að sjá þetta
í töluformi til þess að átta okkur á
vandanum sem er svo sannarlega
til staðar. Næst þegar þú ætlar að
henda heillegum mat, hugsaðu þig
þá um.
Freistingar Á meðan sumir svelta
geta aðrir ekki staðist freistinguna.
Börn í vanda Æ fleiri
börn glíma við offitu.
Íris Björk Jónsdóttir
blaðamaður skrifar iris@dv.is
Nokkrar staðreyndir
Vel alin Vestrænar
þjóðir eru vel aldar.
Offituvandinn
Offita er vandamál í
vestrænum löndum.
Þrefalt magn
andoxunarefna
Kakónibbur eru góður
kostur til að hemja
sætindapúkann. Í
þeim er þrisvar sinnum
meira af andoxunar-
efnum en í grænu tei.
Ungt fólk ætti að borða þrjár aðal-
máltíðir á hverjum degi, morgun-
mat, hádegismat og kvöldmat og
flestum hentar að fá sér líka 2–3
millibita yfir daginn. Morgunverð-
urinn hefur löngum verið talinn
mikilvægasta máltíð dagsins. Þeir
sem borða morgunmat neyta al-
mennt næringarríkari fæðu en
þeir sem sleppa því. Rannsóknir
hafa sýnt að þeir sem borða yfir-
leitt morgunmat standa sig betur í
skóla og starfi og þeir eiga síður við
offituvandamál að stríða.
Mörg börn á grunnskólaaldri
borða hádegismat í skólanum sem
foreldrar kaupa af fyrirtækjum
sem framleiða mat fyrir skólana.
En sumir kjósa að nýta afganga
heiman frá sér í hádegismatinn.
Í stað þess að henda afgöngum
kvöldsins er gott að setja þá í plast-
dollu fyrir næsta dag. Það má setja
rifinn ost yfir pottrétt gærkvöldsins,
eða skera niður ferskt grænmeti og
blanda saman við fiskréttinn. Allir
grunnskólar búa að örbylgjuofni
sem hægt er að hita afganga upp í.
Ekki henda að óþörfu.
Ekki henda
afgöngum að
óþörfu
Hættuleg efni
í varalitum
Samkvæmt rannsókn sem vísinda-
menn við Berkeley-háskóla fram-
kvæmdu eru varalitir hreint ekki
með öllu hættulausir. Rannsókn
vísindamannanna á 32 „ vinsælum
tegundum“ leiðir í ljós að þeir
innihalda meðal annars blý, ál,
króm og kadmíum – efni sem flest-
ir myndu væntanlega ekki kæra sig
um að setja á varirnar. Í sumum
tilfellum var magnið töluvert
yfir hættumörkum. Þannig getur
neysla á krómi valdið krabbameini
í maga, að sögn vísindamannanna.
Í niðurstöðum skýrslunnar kem-
ur fram að eftirliti sé augljóslega
ábótavant við framleiðslu á þess-
um vinsælu snyrtivörum.
Kanilprófið
er hættulegt
Fjölmargir hafa eflaust spreytt sig á
kanilprófinu svokallaða sem felur
í sér að reyna að kyngja heilli mat-
skeið af hreinum kanil. Flestum
mistekst að kyngja kanilnum og
anda honum óvart að sér. Þeir sem
hafa ekki enn prófað ættu að sleppa
því enda getur það haft slæm áhrif
á lungun. Kanill er mjög fíngerður
og getur hann myndað örfínar
rispur á lungunum og haft fleiri
slæm áhrif. Sumir geta þjáðst af
einkennum sem minna á astma svo
dögum skiptir. Á síðasta ári voru
að minnsta kosti 30 einstaklingar
fluttir á sjúkrahús í Bandaríkjunum
eftir tilraunina, þar á meðal nokkrir
með samfallin lungu.