Dagblaðið Vísir - DV - 31.05.2013, Blaðsíða 17

Fréttir 17Helgarblað 31. maí–2. júní 2013
Illa staðið að jafn-
launavottun VR
n „Ég hef ekki trú á þessu,“ segir framkvæmdastjóri Staðlaráðs n Fagaðilar óttast gengisfellingu
V
ið gefum út staðalinn og svo
nota hagsmunaaðilar hann
eins og þeim sýnist. En það
er ekki eðlilegt að það sé
sami aðili sem veitir ráðgjöf
og vottar. Það er talað um í þessum
fræðum að það verði að vera óháður
þriðji aðili sem vottar,“ segir Guðrún
Rögnvaldsdóttir, framkvæmdastjóri
hjá Staðlaráði Íslands. BSI á Íslandi
hefur umsjón með jafnlaunavottun
VR. Þeir veita ráðgjöf upp að vissu
marki og mæla með vottun fyrir VR.
Guðrún segir að Staðlaráð hafi ekki
verið haft með í ráðum þegar verk­
efni VR var fylgt úr hlaði.
„Við vorum ekki höfð með í ráðum
með þetta. Ég er heldur ekki viss um
að öll þessi fyrirtæki sem hafa hlotið
vottunina hafi keypt staðalinn (ÍST
85). En það er nauðsyn ef þú ætlar
að fara eftir honum,“ segir hún, en
VR kveðst byggja á þeim staðli. Hún
bendir á að traust vottun á slíkum
staðli krefjist faggildingar og slíkt er
enn sem komið er ekki til staðar hér
á landi. Hún segir þó að það myndi
ekki fá faggildingu ef að sami aðili
veiti ráðgjöf og veiti jafnlaunavottun.
„Staðallinn kom út í desember
og vottunarferlið var strax kynnt í
febrúar og fyrstu fyrirtækin voru
komin með vottun í apríl. Ég held að
allir sem voru að vinna að þessum
staðli séu sammála um að það taki
marga mánuði fyrir fyrirtæki að
koma sér í þetta ferli og fá vottun. Ég
hef ekki trú á þessu,“ segir Guðrún
um framkvæmd VR og jafnlauna­
vottun á þeim bæ.
Má ekki undanskilja störf
Samkvæmt heimildum DV leyfir
jafnlaunavottun VR að undanskilin
séu störf, ef nægilegar röksemdir
liggja fyrir. VR segir í svörum sínum
annars vegar að það megi ekki, en
svo að ef röksemdafærslan fyrir því
sé góð megi það. Guðrún segir að
samkvæmt ÍST 85, sem VR byggir á,
megi það alls ekki.
Það er gert ráð fyrir því í staðlin­
um að vottunin nái yfir allt fyrirtækið
og að það megi ekki undanskilja
störf. Jafnlaunavottun á að ná yfir allt
fyrirtækið. Íslenski staðallinn kveður
á um að það skuli gera launagrein­
ingar. „Það er skýr krafa um launa­
greiningar,“ segir hún.
„Þar fyrir utan eru rangfærslur í
þessu. Það er talað um, að minnsta
kosti eins og þetta var kynnt, að
staðallinn gerði kröfu um að störf
væru flokkuð eftir ÍSTARF­flokk­
un Hagstofunnar. Það er einfaldlega
rangt. Það er engin krafa um slíkt í
staðlinum,“ segir Guðrún.
Ekki faggilding
Á vettvangi velferðarráðuneytisins er
nú unnið að því að móta svokallaðar
faggildingarkröfur. Það er skilgrein­
ing á því hvaða kröfur um sérþekk­
ingu á sviði staðlamála og á sviði
jafnréttismála og launa jafnréttis
kynjanna, vottunaraðilar þurfa að
uppfylla til að fá það sem heitir fag­
gilding. Faggilding er í raun og veru
viðurkenning stjórnvalda á því að
vottunaraðilinn búi yfir nauðsynlegri
fagþekkingu til að votta. Það má gera
ráð fyrir því að þau fyrirtæki sem vilji
fá vottun og innleiða staðalinn og
fái vottorð um að hafa innleitt hann,
að það sé akkur í því að fá aðila sem
standast slíkar faggildingarkröfur til
að votta fyrir sig.
Eins og staðan er núna þurfa vott­
unarstofur sem taka að sér að votta
jafnlaunastaðla ekki að uppfylla
ákveðnar hæfniskröfur til að sýna að
þær geti tekið út fyrirtæki samkvæmt
staðlinum, en það væri þó æskilegt
að svo væri. BSI hefur ekki slíka fag­
gildingu enda hefur slík faggilding
ekki tekið gildi á Íslandi. Það þýðir
þó ekki að BSI geti ekki vottað jafn­
launakerfi VR, en það felst þó ekki í
því löggild faggilding.
Taka sér svigrúm
Hildur Jónsdóttir, sérfræðingur í
jafnréttismálum hjá forsætisráðu­
neytinu, var formaður tækninefndar
sem hafði umsjón með að semja ÍST
85. Hildur segir hið sama og Guðrún,
ekkert samstarf var haft við tækni­
nefndina um VR­jafnlaunavottunar­
kerfið. „Við þekkjum þetta ekki. Það
var ekki haft samband við okkur sem
stóðum að gerð staðalsins eða sam­
ráð við okkur. Ég hef því miður ekki
komið að því að búa þetta til með VR.
Ég veit ekki hvernig þetta er hjá þeim,
en ég tek eftir því að þeir segjast taka
mið af staðlinum og þeir virðast vera
að taka sér svigrúm til að víkja frá
honum, en ég veit ekki hversu langt
það nær,“ segir Hildur. n
„Við vorum ekki
höfð með í ráðum“
n Staðlaráð Íslands kom ekki að þróun VR-staðalsins
R
úmlega þrjátíu fyrirtæki hafa
óskað eftir því að fara í gegn­
um jafnlaunavottunarkerfi
VR og fjögur fyrirtæki hafa
lokið vottunarferlinu. „Tilurð
þessa verkefnis hefur það að mark­
miði að eyða launamun kynjanna.
Jafnlaunavottunin snýst fyrst og
fremst um að tryggja konum og körl­
um sömu laun fyrir sömu eða jafn­
verðmæt störf,“ segir í svörum sem
DV fékk frá VR.
VR segir að allir starfsmenn fyrir­
tækis séu teknir inn í launagrein­
inguna, en segja að í einhverjum til­
fellum þurfi að vinna með lægra
hlutfall ef forsendur þykja gefa tilefni
til og hægt er að færa fyrir því mál­
efnaleg rök. VR segir að engin störf
séu undanþegin og samkvæmt samn­
ingum sé bannað að undanskilja þau.
BSI veitir grunnráðgjöf en er ekki
ráðgjafarfyrirtæki og veitir hvorki
ráðgjöf í ÍST 85 né viðbótarkröfum
VR­jafnlaunavottunar að sögn VR.
Sjálfstætt starfandi ráðgjafar starfa
þegar á vettvangi jafnlaunastaðalsins
og hafa fyrirtæki verið að nýta þjón­
ustu þeirra. BSI býður upp á svoköll­
uð „Workshop“­námskeið og eru
þau almenns eðlis og ekki ætluð til
þess að veita ráðgjöf um viðfangsefni
einstakra fyrirtækja.
Víkja frá staðli
VR víkur frá staðlinum, en kallar það
viðbætur. „Það er okkar trú að kerfið
á bak við vottunarferlið sé vel unnið
og trúverðugt sem er lykilatriði til
þess að vel takist. Allir þeir sem fylgja
jafnlaunavottun VR þurfa að fylgja
kröfum ÍST 85 þannig að VR styður
staðalinn og þá aðferðarfræði sem
liggur að baki.“
Árangur
„Of snemmt er að segja til um það
en það er okkar trú að tæki sem
þetta sé sterkt vopn í baráttunni til
að eyða þessum óútskýrða launa­
mun sem sannarlega er á íslenskum
vinnumarkaði,“ segir í svörum sem
DV fékk frá VR. „Lykilatriðið hér er
að við erum komin með verkfæri í
hendurnar, það er að segja staðall­
inn sem Staðlaráð Íslands gaf út
sem við vinnum eftir auk viðbótar­
krafna sem VR bætir við staðalinn.
Þetta er í fyrsta sinn sem fyrirtæki
fá raunverulegt tæki í hendurnar, þá
eru öll fyrirtæki mæld eins og sömu
kröfur gerðar en hingað til hefur
vitundarvakningin ein verið vopnið
í baráttunni.“
Stuttur tími
„Þetta hafa að jafnaði verið 8–10
vikur það er frá því að sótt hefur
verið um en vegna þessa má geta
þess að þetta er mismunandi eftir
fyrirtækjum. Mörg fyrirtækjanna
hafa áralanga reynslu af fram­
kvæmd launakannana og hafa um
skeið tileinkað sé viðmið sem nýst
hafa við innleiðingu staðalsins,“
segir VR. Það stangast á við viðmið
ÍST 85­staðalsins en þar er talað
um að það geti tekið allt að tvö til
þrjú ár að innleiða slíkt.
Lítið var um svör þegar DV
spurði VR að því hvort Staðla­
ráð hefði veitt jafnlaunavottun VR
blessun sína og hvort að ráðið væri
ánægt með vinnubrögð VR. VR
kveðst nýta staðalinn og bæta við
hann aukakröfum.
„ÍST 85 kom í desember 2012
og er öllum fyrirtækjum frjálst að
lýsa því yfir að þau uppfylli kröfur
staðalsins. Þegar hafa fyrirtæki lýst
því yfir að þau uppfylli staðalinn
en VR ákvað að gera ýtarlegri kröf­
ur til fyrirtækja ef þau óska eftir að
fá jafnlaunavottun VR samkvæmt
kröfu ÍST 85, til dæmis með því að
gera kröfu um starfaflokkun sam­
kvæmt ÍSTARF 95 frá Hagstofunni,
samning til þriggja ára og sam­
ræmdar kröfur um úrbætur við frá­
vikum.“ n
Markmiðið að
eyða launamun
n Segjast gera meiri kröfur en ÍST 85 gerir
Vildu staðal
Jóhanna Sigurðardóttir sagði í ræðu
í júní árið 2012 að margir
atvinnurekendur hafi lýst
yfir einlægum áhuga á
því að fá í hendur not­
hæf verkfæri til að koma
á og viðhalda launa­
jafnrétti kynja, verk­
færi sem faglega væri
staðið að á allan hátt
og nyti trausts þeirra
sem gerst þekkja til á
sviði jafnlaunamála.
Innleiðing á slíkum
staðli leiðir til þess
að starfsfólk veit
hvernig staðið er að
launaákvörðunum.
Það getur þar
af leiðandi brugð­
ist við ef því finnst
gengið á rétt sinn
og brugðist við
kynbundnum
launamun á
vinnustöðum.
Með staðlinum er
vonast til að mark­
miðum jafnlauna­
ákvæðis jafn­
réttislaga verði
náð. n
Gengisfelling VR hefur
keyrt á auglýsingum um
kynjajafnrétti, en fagaðilar
telja að aðferðafræði VR
gangi ekki upp.
Nýtekin við Ólafía segist
nýtekin við störfum og sé enn
að kynna sér efni staðalsins og
framkvæmd hans.