Dagblaðið Vísir - DV - 31.07.2013, Qupperneq 14

Sandkorn
F
áðu þér meira vodka. Ég var
fimmtán, þeir voru tuttugu
og sjö ára.“ Þetta var þá. Nú er
hún orðin fullorðin og í fyrra
steig hún fram ásamt hópi fólks
til þess að segja söguna af því þegar
henni var nauðgað. Hún var ein, þeir
voru tveir. Þeir buðu henni að koma
inn í tjaldið sitt og gáfu henni áfengi.
Hún dó og vaknaði upp með annan
þeirra ofan á sér.
Fyrirsögnin er tekin upp úr skila-
boðum sem Hildur Lilliendahl sendi í
tengslum við druslugönguna. Hún var
ekki ein því á dv.is steig hópur fólks
fram til að senda skilaboð til samfé-
lagsins, um það sem var sagt og gert
og það sem þarf að segja og gera til að
ná lengra í baráttunni gegn kynferðis-
ofbeldi.
„Oj, þú ert ógeðsleg“
Það skiptir máli að þessi skilaboð kom-
ist til skila. Þrátt fyrir að þagnarmúrinn
hafi verið rofinn og þolendur séu farn-
ir að skila skömminni þá hefur enginn
tekið við henni.
Hugmyndir um nauðganir eru enn
stundum svolítið forneskjulegar eða
litaðar af því hvernig nauðganir eru
sýndar í bíómyndum, þar sem karl
nauðgar konu sem öskrar og berst á
móti en má sín lítils gegn ofbeldi hans
og valdi.
Enn er mikill munur á tilkynning-
um til neyðarmóttöku, Stígamóta og
annarra sjálfshjálparstofnana og kær-
um til lögreglu.
Enn er aðeins ákært í litlum hluta
þeirra mála sem fer til ríkissaksóknara.
Enn sýknar Hæstiréttur menn fyrir
kynferðisbrot á grundvelli atriða sem
snerta aðdraganda eða hvatir gerenda.
Enn er dregið úr trúverðugleika þeirra
sem stíga fram á opinberum vettvangi
og nafngreina nauðgara.
Enn eiga þolendur það á hættu að
vera dæmdir fyrir ofbeldið sem þeir
voru beittir. Eins og Guðný Jóna Krist-
jánsdóttir sem fékk að heyra að hún
væri ógeðsleg eftir að henni var nauðg-
að.
„Láttu ekki svona. Ég sé alveg
að þú vilt mig“
Við búum í samfélagi þar sem hrein-
leiki kvenna þykir dyggð en druslur
eru dæmdar. Strákar eiga að eltast við
stelpur og stelpur eiga að segja stopp.
Það tekst ekki alltaf.
„Eftir að þeir voru búnir að nota
mig skrifuðu þeir „hóra“ á skáp-
inn minn og sögðu öllum að ég væri
ógeðsleg, skítug og loðin. Ég var
þrettán ára. Mig langar ekki að halda
þessu sem leyndarmáli lengur,“ sagði
Heiðrún Gréta Viktorsdóttir.
Í íslenskri rannsókn á einkenn-
um og meðferð nauðgunarmála sem
kærð voru til lögreglu á árunum 2008
og 2009 kemur fram að um þriðjung-
ur þolenda mótmælti eða neitaði kyn-
ferðislegu samneyti við nauðgarann.
Þegar nei-ið var ekki virt einkenndust
viðbrögð þolenda af hræðslu eða áfalli,
þeir grétu, frusu og sýndu í kjölfarið
enga mótspyrnu. Það þýðir ekki að þeir
hafi viljað þetta, að nei þýði já eða að
þögn sé sama og samþykki.
„Af hverju stóðstu ekki bara
upp og fórst?“
Síðustu helgi var gengið fyrir kynfrelsi
kvenna og karla. Tilgangur göngunn-
ar er að þolendur bera aldrei ábyrgð
á ofbeldinu sem þeir eru beittir, sama
hvernig þeir hafa klætt sig eða hagað
sér. Það er hvorki á þeirra ábyrgð að
koma í veg fyrir ofbeldið né að stöðva
það. „Ég var í hlýrabol og drukkin en
þú áttir engan rétt,“ sagði Rósa Björk
Bergþórsdóttir.
Í ofangreindri rannsókn kom jafn-
framt fram að nauðganirnar fóru oftast
fram í heimahúsum að næturlagi um
helgar, að þolendur höfðu flestir neytt
áfengis og að gerendur voru yfirleitt
vinir eða kunningjar. Í tíunda hverju
máli voru þolendur annað hvort rænu-
lausir eða svo rænulitlir þegar þeim
var nauðgað að þeir gátu ekki spornað
við verknaðinum. Gerendur voru að
meðaltali sjö árum eldri en þolend-
ur, flestir á aldrinum 18 til 29 ára en sá
yngsti var tólf ára og sá elsti 68 ára.
Um næstu helgi er verslunar-
mannahelgin. Í gegnum tíðina hefur
aldrei skapast eins mikil umræða um
nauðganir og í kringum þessa helgi.
Það er vel því þannig lærum við að tak-
ast á við vandann. Það þarf hins vegar
ekki að vera neitt samasemmerki á
milli verslunarmannahelgarinnar og
nauðgana, ef enginn nauðgar.
Eins og Sveinn Rúnar Einarsson
orðaði það: „Ekki vera ógeð.“ Ekki
nauðga. Fáðu já. n
Ætluðu gegn
Ágústu Evu
n Þegar dótturfélag Sam-
sonar, eignarhaldsfélags
Björgólfsfeðga, átti enn þá
fasteignafélagið Vatn og
Land árið 2009 var sagt frá
því að fyrirtækið ætlaði í mál
við leikkonuna Ágústu Evu
Erlendsdóttur, væntanlega
út af vangreiddri húsaleigu.
Ekkert varð hins vegar af
málsókninni og virðist félag-
ið hafa samið við leikkon-
una áður en til þess kom. Nú
hefur Arion banki yfirtekið
þetta gamla fasteignafélag
feðganna sem sópaði til sín
eignum í miðbænum á ár-
unum fyrir hrun.
Kvittur á Króknum
n Slúðursagan sem hvað
mest hefur verið smjattað á í
Skagafirði á liðnum mánuð-
um snýst
um kaupfé-
lagsstjórann
Þórólf Gísla-
son. Þórólf-
ur hefur ver-
ið að byggja
ríflega við
hús sitt við Háuhlíð og hef-
ur mikið verið rætt um það
að kaupfélagsstjórinn hafi
verið að flytja eignir sínar
yfir á eiginkonu sína. Ekki
liggur fyrir af hverju Þórólf-
ur ætti að vera að þessu þar
sem Kaupfélag Skagfirðinga
stendur afar vel fjárhagslega
og einnig Þórólfur sjálfur.
Skýringin á þessum kvitti, ef
hann er sannur, kann hins
vegar enn að liggja undir
yfir borðinu.
Þorsteinn
valdamestur
n Nýlegar fréttir um hæstu
skattgreiðendur landsins
sýna meðal annars fram á
ótrúlegan
styrk þeirra
Samherja-
frænda, Þor-
steins Más
Baldvins-
sonar og
Kristjáns Vil-
helmssonar, sem eru tveir
ríkustu menn landsins.
Samherji er orðið ógnar-
sterkt og stórt félag. Fyrir-
tækið er stærsta útgerð
landsins, það á stóran hlut
í Olís, hlut í Sjóvá, verk-
takafyrirtækið Jarðboranir,
fjárfestingarfélagið Kald-
bak og hefur keypt upp
aðrar útgerðir eftir hrun,
til dæmis Berg-Huginn og
Útgerðarfélag Akureyringa.
Tala menn nú um það að
Þorsteinn Már sé senni-
lega orðinn valdamesti
maður landsins, sé með
stjórnmálamenn úr mörg-
um flokkum í vasanum en
að hann muni líklega vilja
halda áfram að stækka
Samherja enn meira.
Við erum í
sjöunda himni
Ein stór fjölskylda
sem eyðir of miklu
Eyþór Ingi kvæntist Soffíu Ósk um síðustu helgi. – DV Unnur Brá Konráðsdóttir segir ríkisreikning sýna það. – DV
„Ég sé alveg að þú vilt mig“„Eftir að þeir voru
búnir að nota mig
skrifuðu þeir „hóra“ á
skápinn minn
É
g velti því fyrir mér hvort al-
menningur myndi sætta sig við
það að einkabönkum væri leyft
að búa til peningaseðla að vild.
Líklega myndu fáir sætta sig við það.
Samt er bönkum leyft að búa til inn-
stæður að vild, innstæður sem við
notum í staðinn fyrir peningaseðla.
Afleiðingar af þessu fyrirkomulagi eru
býsna alvarlegar: óstöðugt peninga-
kerfi, viðvarandi verðbólga, þyngri
vaxtabyrði allra í þjóðfélaginu og
skuldir ríkissjóðs eru hundruðum
milljarða hærri en annars væri. Myndi
almenningur ekki krefjast úrbóta ef
hann vissi hvernig þessu er háttað?
Það kann að koma mörgum á óvart
hversu sáralítið brot af þjóðargjald-
miðlinum er búið til af Seðlabank-
anum. Seðlabankinn hefur vissulega
búið til 40 milljarða í seðlum, sem er
þó minna en 10 prósent af því pen-
ingamagni sem við notum frá degi
til dags. Almenningi finnst þægi-
legra að greiða rafrænt fyrir vörur,
skuldir og skatta með innstæðum af
hlaupareikningi, eða með greiðslu-
korti sem greiðist af hlaupareikningi
mánaðarlega.
Fólk þarf að vita að allar innstæð-
ur á hlaupareikningum voru upphaf-
lega búnar til af einkabönkum. Bankar
búa til innstæður þegar þeir veita lán,
þegar þeir greiða laun eða þegar þeir
kaupa eignir. Innstæða er loforð bank-
ans um að afhenda seðla þegar þess
er óskað, en við viljum aldrei nema
hafa nema lítið af seðlum því innstæð-
ur eru þægilegri. Nema traust á bank-
ann hverfi. Þá vilja innstæðuhafar allir
taka út seðla sem bankinn getur vitan-
lega ekki útvegað. Ríkissjóður neyðist
þá yfirleitt til að gangast í ábyrgðir til
að fyrirbyggja fall bankans, einkum ef
bankinn gæti dregið aðra banka með
sér í fallinu.
Við peningafölsun liggur þung refs-
ing. Góð og gild ástæða er fyrir því. Sá
sem falsar seðla rænir hluta af kaup-
mætti peningastofnsins fyrir sjálfan
sig. En ef banki býr til innstæðu og
lánar hana út þá telst það ekki lögbrot.
Þó hefur peningaaukning af völdum
banka jafn neikvæð áhrif og peninga-
fölsun. Þetta er alvarleg glufa í pen-
ingakerfinu. Glufa sem við höfum leyft
einkabönkum að nýta sér á kostnað
alls samfélagsins. Fyrst fölsun pen-
ingaseðla er bönnuð þá ætti einnig að
banna framleiðsla banka á innstæðum
sem hafa ígildi peninga.
Telji einhver það gott að einka-
bankar megi búa til innstæður, má
spyrja þann sama hvort Seðlabank-
inn ætti þá ekki að líka að leyfa einka-
bönkum að búa til peningaseðla? Von-
andi finnst engum það góð hugmynd.
Því þegar Seðlabankinn setur nýja
peningaseðla í umferð getur ríkissjóð-
ur notað andvirðið til að lækka skuldir
sínar. Það mætti því segja að ef Seðla-
bankinn hefði aldrei búið til þessa 40
milljarða í seðlum, en fengið einka-
bönkum það verkefni, þá væru skuldir
ríkissjóðs 40 milljörðum hærri en raun
ber vitni. Sömuleiðis er þá ljóst að ef
Seðlabankinn myndi sinna því ver-
kefni að búa sjálfur til þær innstæð-
ur sem þjóðfélagið þarf, í stað þess að
leyfa einkabönkum að búa þær til, þá
væru skuldir ríkissjóðs hátt í 400 millj-
örðum lægri en þær eru í dag.
Lausn vandans felst í meginatrið-
um í því að banna öðrum en Seðla-
bankanum að skapa peninga. Um leið
þarf Seðlabankinn að gæta þess að
hæfilegt magn af seðlum og innstæð-
um sé til staðar í hagkerfinu á hverj-
um tíma. Bankar munu eftir sem áður
hafa það hlutverk að taka við sparifé
og veita lán, en þeir mættu ekki framar
búa til peninga.
Af hverju er ekki löngu búið að
breyta þessu? Ástæðan er sú að allt of
fáir vita hvernig málum er háttað og
almenningur hefur því ekki gert kröfu
um úrbætur í þessu stóra hagsmuna-
máli sínu. Á meðan svo er, má búast
við að bankar haldi áfram að græða
á peningaprentun á kostnað alls al-
mennings í landinu. Ég vil hvetja fólk
til að kynna sér þetta vel, til dæmis
hér: www.betrapeningakerfi.is n
Stóra hagsmunamálið
Kjallari
Frosti Sigurjónsson
þingmaður Framsóknarflokksins
Útgáfufélag: DV ehf. Stjórnarformaður: Þorsteinn Guðnason Ritstjóri: Reynir Traustason (rt@dv.is) Aðstoðarritstjóri: Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir (ingibjorg@dv.is) Fréttastjóri menningar: Símon
Birgisson (simonb@dv.is) Ritstjórnarfulltrúi: Ingi Freyr Vilhjálmsson (ingi@dv.is) Umsjónarmaður helgarblaðs og innblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir (kristjana@dv.is) Framkvæmdastjóri og vefstjóri
DV.is: Jón Trausti Reynisson (jontrausti@dv.is) Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir (heida@dv.is) Umbrot: DV Prentun: Landsprent Dreifing: Árvakur DV á netinu: www.dv.is
F R J Á L S T, Ó H Á Ð D A G B L A Ð
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéTTASkoT
512 70 70 DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AÐALnúmeR
RiTSTJÓRn
ÁSkRiFTARSími
AuGLýSinGAR
14 31. júlí 2013 Miðvikudagur
MynD StEFÁn KARLSSOn
MynDiR SiGtRyGGUR ARi