Dagblaðið Vísir - DV - 16.05.2014, Page 42

Helgarblað 16.–19. maí 201434 Fólk Viðtal
kynslóð sem tók sér aldrei frí. En
hann hafði hvorki hugarfar né að-
stæður til að átta sig á mikilvægi
þess að gera stundum ekkert annað
en vera bara með börnunum sín-
um. Ég sakna þess að hafa ekki feng-
ið bara einn svoleiðis dag með hon-
um á meðan hann var í fullu fjöri.
Að hann veldi mig fram yfir allt ann-
að þegar ég var barn. En kannski út
af þessu finnst mér fátt mikilvægara
í dag, þrátt fyrir annríkið, en að gera
einmitt ekkert annað en bara vera
með börnunum mínum.“
Áttrætt nýja sextugt
Ég verð sennilega kominn á
eftirlaunaaldur þegar Sól flytur að
heiman. Sumum finnst það pínu
ósanngjarnt fyrir hana. En er ekki
áttræðisaldurinn í dag hinn nýi sex-
tugsaldur Íslendinga fyrir nokkrum
áratugum? Systir konunnar minnar,
Kristjana Bergsdóttir, hljóp Ironman
á sjötugs aldri. Hið virka aldurskeið
okkar hefur lengst svo mikið og ég
held að ég sjái fáa galla á því að fólk
sem hefur öðlast aðeins meiri þroska
fái að takast á við foreldrahlutverk-
ið. Að eiga barn og njóta samvista
við það er svo gefandi. Það bráðnar
allur klaki innan í þér, þú þiðnar og
endurfæðist sjálfur ef þú ert tilbúinn
í hlutverkið.
Ég hef sæst við sjálfan mig, ég er
frjálsari en ég var og það hlýtur að
skila sér í skárra uppeldi. Í dag er ég
til dæmis óhræddari en áður að tjá
mig tilfinningalega. Mér finnst mikil
forréttindi að fá að vera til og ég ligg
ekkert endilega á að segja frá því.
Þakklætið er svo góð tilfinning.“
Afi og pabbi samtímis
Eldri dóttir Arndísar, Vigdís, á tvö
börn en þær mæðgurnar stóðu
í barneignum á svipuðum tíma.
„Furðulegasta símtal sem ég hef
orðið vitni að er þegar önnur hringir
í hina og segist vera ólétt og hin svar-
ar: Ég líka,“ segir Björn og hlær. Þau
hjónin hafa því verið í afa- og ömmu-
hlutverkinu samhliða foreldrahlut-
verkinu. „Þegar Vigdís kemur með
afa- og ömmubörnin í heimsókn
höfum við orðið haugrugluð hver
sé mamma og pabbi, hver sé amma
og afi, því börn og barnabörn eru á
sama aldri og maður er ýmist pabbi
eða afi, til skiptis svona. Það getur
orðið fyndið.
Vissulega er frábært að halda á
ungri afastelpu og maður finnur fyrir
sama kærleikanum og gagnvart eig-
in barni en ég viðurkenni að það er
ómetanlegt að geta kallað: Hún er
búin að kúka á sig,“ segir Björn og
brosir og bætir svo við: „Það er pínu
skrítið að sjá sitt eigið andlit verða
gamalt og hrukkótt, sjá gráu hár-
in koma og horfa á önnur detta af á
sama tíma og mér líður eins og ég
hafi aldrei verið kraftmeiri eða yngri
í anda.
Ég verð hissa þegar ég lít í speg-
il að morgni dags því þar horfir ekki
framan í mig ungur maður, en að
öðru leyti finn ég lítið fyrir aldrin-
um. Mér finnst mun auðveldara að
vera til í dag en á þrítugsaldrinum
sem mér fannst alerfiðastur. Ég vissi
ekkert hvað ég átti að verða, fannst
ég ekki geta einbeitt mér að neinum
hlut, námssagan var blóði drifin, ég
flakkaði um og kunni ekki að vera
fullorðinn en kannski var ég bara
ómeðhöndlað „keis“.
Margir vina minna sviptu sig lífi, sá
yngsti aðeins átján ára gamall. Þegar
maður gengur sjálfur um dimma dali
og sér aðra ástkæra falla fyrir björg sér
maður forréttindin í að fá að eldast.
Það er ekki langt síðan fimmtugt fólk
var að jafnaði dautt í heiminum, slitið
og ónýtt. Að eldast gerir manni líka
miklu auðveldara að velja en ungu
fólki. Ég hef gert svo mörg mistök að
ég hef orðið einhverja hugmynd um
hvað gengur og hvað ekki.“
Byrjaður aftur að drekka
Björn fór í áfengismeðferð í árs-
byrjun 2004. Eftir átta ára órofna
edrúgöngu dró til tíðinda.
„Daginn sem ég útskrifaðist með
langþráða BA-gráðu sumarið 2012
langaði mig til að taka stöðuna á
sjálfum mér. Ég hélt fjölskyldufund
og spurði Arndísi og kó hvort ein-
hver gerði athugasemd við að ég
fengi mér í glas. Ég hafði unnið mik-
ið í mér, hafði sótt AA-fundi allan tí-
mann og var kominn með nýja gerð
af sjálfstrausti, eitthvað sem mér
fannst ekta. Dagurinn var fagur og
ilmur af gullnu glasi eins og Jóhann
Sigurjónsson orðaði það. Mér datt
í hug að kannski væri ég ekki með
ofnæmi fyrir áfengi, ekki lengur að
minnsta kosti heldur hefði ég ef til
vill fyrst og fremst haft ofnæmi fyr-
ir sjálfum mér, sennilega vegna
ómeðhöndlaðra andlegra kvilla.
Þannig að ég bara gerði svolitla til-
raun með fullu samþykki og vit-
und minna nánustu. Ég var á edrú-
göngunni þegar við Arndís hittumst
fyrst, hún hafði ekki eina neikvæða
minningu við djamm sem hafði far-
ið úr böndunum. Tilraunin gekk
ágætlega en mér finnst mikilvægt að
reyna að koma því áleiðis að ég hvet
engan til slíkrar tilraunastarfsemi.“
En gengur þetta alveg?
„Já, tveimur árum síðar gengur þetta
ljómandi, ég þarf ekki að verða full-
ur þótt ég fái mér eitt glas. Detti ein-
hverjum í hug að ég sé í afneitun þá
gæti ég ítrekað að ég er kvæntur mjög
sterkri konu sem myndi aldrei leyfa
mér að gera eitthvað sem bitnaði á
fjölskyldunni. Ef það hættir að ganga
fer ég aftur á AA-fund. AA-samtökin
kenndu mér mjög margt, þar er frá-
bært fólk og ég sakna stundum vina
minna en kannski eru þessi mál ör-
lítið flóknari en sú umræða sem alla
jafnan fer fram. Mér þótti ekki vænt
um sjálfan mig og það var mér lífs-
nauðsynlegt að taka langa pásu. Sá
tími reyndist mér gjöfull og ég tókst
á við hluti sem ég hafði ekki tekist
á við. Það er AA að nokkru leyti að
þakka hver ég er, inni í samtökunum
lærði ég til dæmis að tala um tilfinn-
ingar og koma út úr skelinni. En því
er ekki að neita að það getur verið
sterkt fyrir sterka konu að deila rauð-
vínsglasi með manninum yfir góðri
steik eða fá sér bjór á pallinum.“
Sól, dúx og þýskt hvítvín
Björn viðurkennir að það sé ákveðið
tabú að byrja að drekka aftur eftir
meðferð. „En hver einasti Íslending-
ur þekkir fimm til tíu einstaklinga
sem hafa getað hætt og byrjað án
þess að vinna sér eða öðrum tjón,
frávikasagan er fyrir hendi. „Sá sem
er í krísu ætti ekki að drekka illa.
Það var drastísk aðgerð að fá mér
ekki einn einasta bjór í átta ár en
hún virkaði og hún var nauðsynleg.
Skýrar línur virka oft best. Það er fátt
sem jafnast á við sporin, þannig er
það nú bara en auðvitað er þetta
mitt líf þótt ég átti mig á að það
geti orðið áhrif af svona viðtölum.
Punkturinn er þessi: Ég yrði síð-
asti maðurinn til að tala gegn AA
og mikilvægi þess að tækla vanda
sem hlýst af áfengisneyslu hér á
landi en ég á mjög sterka konu
sem væri örugglega búin að setja
á mig frímerki og senda mig á AA-
fund ef hún væri ekki sátt og sæi
rautt ljós blikka, svo ég ítreki það.
Það breytir því ekki að ég þekki
fjölda fólks sem hefur náð frá-
bærum árangri með því að hætta
að drekka og lítur aldrei um öxl.
Vissulega verður hver og einn að
fá að hafa hlutina eins og honum
hentar.“
Hvað varð fyrir valinu þegar þú
tókst fyrsta sopann á útskriftar-
deginum?
„Hvítvín. Þetta var mik-
ill gleðidagur. Ég upplifði stórkost-
legan létti og þakklæti þegar ég hélt á
gráðunni og ekki sló á gleðina að ég
gamli karlinn skyldi dúxa í félagsvís-
indadeild Háskólans á Akureyri og
fá sérstaka viðurkenningu fyrir. Sól-
in skein, ekki ský á himni. Við buð-
um nokkrum vinum til veislu. Þýskt
hvítvín virtist góð hugmynd og ég
hélt fjölskyldufund og bara spurði.
Ef svarið hefði orðið nei hefði ég ekki
farið neitt lengra með þetta.“
Pólitíkin mikil mistök
Þótt ritstörf og tónlist hafi átt
hug Björns auk blaðamennsk-
unnar daðraði hann við pólitíkina
stuttu eftir hrun. Ákvörðun sem
hann segir hafa verið mikil mis-
tök. „Ákallið í samfélaginu var árið
2010 að allar hendur þyrfti á dekk.
Ég var beðinn um að taka sjöunda
sæti Vinstri grænna á Akureyri og
féllst á eftir umhugsun svona til
að sitja kannski í einni nefnd. 2010
var árið sem ég hélt að ég myndi
kannski ekki snúa aftur í blaða-
mennsku. 2010 var árið þegar ég
áttaði mig ekki á því að minn styrk-
ur yrði alltaf gagnrýnið sjónarhorn
blaðamannsins eða fræðimanns-
ins. Ég fór á einn einasta fund með
þessum flokki sem vel hefði getað
verið eitthvað annað og bar mikla
virðingu fyrir öllu því starfi sem ég
sá að þarna var unnið en fattaði
strax að þetta væri ekki minn te-
bolli.
Ég held ég hafi fæðst til að
standa á hliðarlínunni og rífa
kjaft þegar þjóðfélagið er annars
vegar. Ég yrði alltaf ónýtur í öllu
flokksstarfi, ég skipti til dæmis um
skoðun frá degi til dags í ESB-mál-
inu og veit aldrei hvað ég ætla að
kjósa fyrr en ég mæti á staðinn.
Það er mjög mikilvægt að blaða-
menn séu frjálsir og dragi ekki
taum neinna sterkra afla. Það voru
mistök að þiggja þetta sæti. Bless-
unarlega eru Vinstri græn valdlaus,
hér eiga gömlu valdaflokkarnir
stærstan part samfélagsins, en mér
finnst samt miður að hafa gert þessi
mistök því hvað á blaðamaður
undir sér annað en trúverðugleik-
ann? Ég þurfti að vera á listanum
fram yfir kosningar en daginn eftir
kjördag sendi ég listanum afsök-
unarbeiðni og sagði mig umsvifa-
laust frá flokknum. Það er loforð að
ég mun aldrei ganga stjórnmálaafli
á hönd í þessu landi.“
Bæði skáld og blaðamaður
Sjötta bók Björns er væntanleg.
„Hún nefnist Heimilisvinirnir og
er innlegg í umræðu um blaða-
mennsku. Hugsuð bæði fyrir al-
menning og blaðamenn. „Mér
finnst ákveðinn misskilningur úti í
samfélaginu gagnvart „varðhunds“
blaðamennsku eins og við ræddum
í upphafi. Það er oft stutt í persónu-
árásir þegar sagðar eru fréttir sem
þarf að segja þótt þær séu óþægi-
legar. Sumpart á þetta sér kannski
sögulegar skýringar, enda stutt síð-
an flokkarnir ritstýrðu blöðunum
og við vorum vön að safnast í nokk-
ur lið, með eða á móti.
Það er margt gott um blaða-
mannastéttina að segja en það
mætti ef til vill auka hugrekki innan
hennar. Þessi nýja bók er sambland
af persónulegri reynslu minni síð-
ustu 22 árin í blaðamennsku en
hún er líka fræðileg stúdía. Bókin
er tilraun til að varpa ljósi á blaða-
mennsku eins og ég sé hana. Í
henni verður kynnt ný rannsókn
um viðhorf og aðstæður blaða-
manna á Íslandi. Þar kemur margt
í ljós.“
Aðspurður segist hann bæði
skáld og blaðamaður í hjarta sínu.
„Blaðamennska snýst að mestu
leyti um staðreyndir. Skáldverkin
mín hafa gefið mér svigrúm til að
anda og njóta ákveðins frelsis. Það
er mér mikilvægt að nota bæði rit-
listina, þann vísi að skáldgáfu sem
ef til vill í mér leynist, og tónlistina
til að anda, til að teyga í mig ilminn
af birkinu. Blaðamennskan er hins
vegar stríð.“
Menntageirinn heillar
Varðandi framtíðina vonast hann
til að streitan líði úr sér eftir gríðar-
álag síðustu vikna. „Maður er bú-
inn að vera í ham, með öndina í
hálsinum af stressi. Ég bíð eftir að
það slakni á mér, bíð eftir að ég
geti farið að njóta þess að vera til
og gera enn meira fyrir börnin og
konuna. Svo hefur klárlega vantað
meiri tónlist í líf mitt síðustu árin.
Það vantar meira diskó.
Ég er að ljúka masternámi í
blaðamennskunni, útiloka ekki
doktors nám og útiloka ekki að
kenna á sviði blaðamennsku og fé-
lagsfræði. Ég hef verið rúm 20 ár í
blaðabransanum sem er góður tími
og er alveg til í að vera lengur. En
ef kröftum mínum er betur varið
í menntageiranum mun ég beina
sjónum mínum þangað.
Við Arndís erum galopin fyrir
komandi degi. Hún þarf mögu-
lega að nema eða starfa utan land-
steinanna síðar. Meðan útgefend-
ur blaðsins vilja hafa mig áfram í
vinnu mun ég halda því áfram. En
enginn veit sinn morgundag. Allur
heimurinn er undir.
Allir dagar eru góðir ef ég horfi
aftur til ákveðinna kafla í mínu lífi.
Eilífðarverkefnið er hins vegar að
sitja uppi með sjálfan sig. Kostur-
inn er sá að ég er vakandi og reyni
að nýta hverja stund og ef mig ber
af leið átta ég mig á því.
Ég átta mig á því að ég er um-
deildur maður, líklega vegna starfa
minna, en þegar einhver er um-
deildur bregður hann um sig
ákveðnum skráp og lítur stundum
út fyrir að vera meiri en hann er. Ég
er stundum ósköp lítill sveitastrák-
ur í eðli mínu og enginn stórkarl.
Maður er allskonar.“ n
„Þýskt
hvítvín
virtist góð
hugmynd og
ég hélt fjöl-
skyldufund og
bara spurði.
Öll börnin Vigdís, Björn, Sól, Arndís, Þorlákur, S
tarkaður og Karitas. Mynd VÖlundur Jón
SSon
yngstu börnin
Starkaður og Sól
eru bæði á leikskóla.
Mynd BJArni EiríkSSon