Dagblaðið Vísir - DV - 13.09.2013, Qupperneq 10

10 Fréttir 13.–15. september 2013 Helgarblað
„Maður verður svo tættur“
Á
standið á leigumarkaðnum
á höfuðborgarsvæðinu hefur
sjaldan verið verra en í dag.
Mikill skortur er á leiguhús-
næði og vaxandi eftirspurn
gerir það að verkum að leiguverð
fer sífellt hækkandi með tilheyrandi
vandamálum fyrir bæði fjölskyldur og
einstaklinga á leigumarkaði. Margir
leigjendur upplifa kvíða og streitu og
rótleysi vegna sífelldra flutninga brýst
út sem vanlíðan hjá börnum.
Hópur leigjenda hefur nú tekið sig
saman og vinnur að stofnun hags-
munasamtaka leigjenda í þeirri von
að hægt sé að sporna við vandanum.
„Síðustu tvö og hálft ár hefur
leigumarkaðurinn algjörlega
mettast, á höfuðborgarsvæðinu alla-
vega,“ segir Ásta Hafberg, viðskipta-
fræðingur, baráttukona og ein þeirra
sem kemur að stofnun hagsmuna-
samtakanna.
„Ástandið er orðið þannig að það
er bæði mjög erfitt að finna húsnæði
og fólk hreinlega neyðist til að flytja
á milli hverfa með börnin sín,“ bæt-
ir hún við.
Þarf 700 þúsund í laun á mánuði
Leiguverð hefur hækkað mjög mik-
ið og fólk má gera ráð fyrir að þurfa
að greiða frá um 140 þúsundum upp
í 250 þúsund krónur fyrir tveggja til
þriggja herbergja íbúð miðsvæðis á
höfuðborgarsvæðinu.
„Ég er búin að reikna það út að til
þess að geta borgað svona leigu, þá
þarf ein manneskja að vera með um
700 þúsund krónur í laun fyrir skatt.“
Ásta bendir bendir á að forsendu-
brestur lána hafi einnig sitt að segja
þegar kemur að hækkandi leiguverði.
„Bæði er eftirspurnin rosalega mikil
og lánin hafa hækkað. Og öll gjöld
sem fylgja því að eiga fasteign. Þetta
er ekki bara það að þeir sem leigja út
íbúðir séu allir mjög gráðugir.“
900 þúsund í tryggingarfé
Fyrir utan skort á leiguhúsnæði og
hækkandi leiguverð hafa kröfur
leigu sala um tryggingarfé einnig
aukist. „Sumir eru farnir að biðja um
þrjá til sex mánuði í tryggingarfé og
sumir bankaábyrgðir. Fyrir þá sem
eru ekki vel staddir er nánast ómögu-
legt að fá bankaábyrgð.“
Ásta tekur sem dæmi eitt hæsta
leiguverð sem hún hefur séð, 285
þúsund krónur fyrir tveggja herbergja
íbúð. En sé krafa um að leggja fram
þriggja mánaða tryggingu fyrir slíka
íbúð þarf leigutaki að reiða fram tæp-
ar 900 þúsund krónur við undirritun
leigusamnings.
„Fólk getur hvorki lagt fram slíka
tryggingu né borgað svo háa leigu,
en þetta er vissulega öfgafullt dæmi,“
tekur Ásta fram. Ef miðað er við aug-
lýsingar á leiguhúsnæði sem DV hefur
skoðað eru svona háar upphæðir þó
langt frá því að vera einsdæmi.
Fjölskyldur leigja saman
Stefnt er að því að hagsmunasam-
tök leigjenda verði formlega stofnuð
þann 21. september næstkomandi.
En Ásta segir slík samtök nauðsyn-
leg, bæði til að standa vörð um hags-
muni leigjenda og til að vekja athygli
á vandanum sem blasir við. Einnig
hefur verið hrundið af stað undir-
skriftasöfnun þar sem skorað er á
stjórnvöld að gera úrbætur á leigu-
markaði. „Það er mikilvægt að vekja
athygli á því að við erum að glíma við
alvöru bráðavanda í húsnæðismálum
á Reykjavíkursvæðinu. Ef ekki verður
brugðist við honum mjög fljótlega þá
erum við með mjög stórt vandamál á
herðunum.“
Ásta segist vita fjölmörg dæmi
þess að fjölskyldur séu farnar að taka
saman íbúðir á leigu. Börn farin að
flytja inn á foreldra sína með börnin
sín og foreldrar farnir að flytja inn á
börnin. „Þegar við erum komin þang-
að þá sýnir það bæði húsnæðiseklu
og að fólk ræður ekki við það sem þarf
að borga. Ég er búin að fá mörg dæmi
inn á borð hjá mér þar sem fólk nær
akkúrat að borga reikninga og hús-
næði, en svo er ekkert eftir. Innkoman
er ekki að duga fyrir því sem þarf að
eiga til að lifa. Og þá erum við bara að
tala um meðaltekjufólk sem er ekkert
endilega með mikið af lánum á bak-
inu.“
Börn skipta oft um skóla
Ásta er sjálf leigjandi en hefur hing-
að til ekki lent á hrakhólum. Hún hef-
ur náð að redda sér með herkjum og
þurfti nýverið að flytja úr Mosfells-
bæ í Hafnarfjörð af illri nauðsyn. Það
var einfaldlega ekkert leiguhúsnæði
í boði í Mosfellsbæ sem hentaði fjöl-
skyldu hennar. „Ég var búin að vera
með auglýsingu á Facebook sem fékk
yfir 300 deilingar, fara yfir allan fast-
eignavefinn á mbl.is og skrifa póst til
margra fasteignasala. Maður kemst
bara í þá stöðu að maður verður að
reyna að redda sér. Ég náði að redda
þessu, en það var á elleftu stundu.“
Ásta er með fimm börn og það er
því töluvert rask fyrir fjölskylduna að
flytja, ekki bara á milli hverfa heldur á
milli sveitarfélaga. „Staðan hjá okkur
er þannig núna að tvö barnanna taka
hreinlega strætó úr Hafnarfirði upp í
Mosfellsbæ í skólann. Þetta er mikið
rót en er hægt því þau eru orðin það
stór. En yngri börnin mín þurftu að
skipta um skóla.“
Hún segir að á meðan staðan á
leigumarkaðnum sé jafn slæm og
raun ber vitni sé fólk jafnvel að lenda í
því að börnin þurfi að skipta um skóla
á miðju skólaári og svo aftur á því
næsta. „Við erum þá kannski að tala
um þrjá skóla á tveimur árum.“
Slæmir fylgifiskar ástandsins
Þá bendir Ásta á að nauðsynlegt sé
að gefa gaum að bæði heilsufars-
og félagslegum afleiðingum slæms
ástands á leigumarkaði. „Það er mjög
stressandi fyrir fólk að hafa sífelld-
ar áhyggjur af því hvar það eigi að
búa eða hvort það nái að borga leig-
una, að ekki sé talað um það að fara
með börnin á milli skóla. Það getur
verið mjög erfitt ef þau eru með ein-
hverja greiningu. Þá þarf að byrja allt
ferlið upp á nýtt og koma upp nýju
prógrammi fyrir börnin.“ n
n Slæmt ástand leigumarkaði hefur áhrif á andlega og líkamlega heilsu
„Truflar
stöðugleika
barna“
n Sífelldir flutningar koma
róti á fjölskylduna
„Þetta truflar stöðugleika barna. Þau
eru ekkert eyland í því samfélagi sem
fjölskyldan er,“ segir Þóra Kemp, deildar-
stjóri þjónustumiðstöðvar Breiðholts,
um sífellda flutninga á milli hverfa og
sveitarfélaga. Hún tekur undir það sem
bæði Ásta og Anna María bentu á – að
ástandið sem nú ríki á leigumarkaðnum
geti haft slæm félags- og heilsufarsleg
áhrif á fólk, og þá ekki síst börn.
„Þetta kemur róti á alla fjölskylduna.
Og það sem hefur áhrif á foreldrana
það berst til barnanna og brýst út sem
öryggisleysi og vanlíðan.“
Þóra segir að í sumum tilfellum þá reyni
foreldrar að keyra börnin sín í skólann
á milli hverfa og sveitarfélaga fyrst um
sinn, ef þeir hafa tök á því. Það sé hins
vegar ekki hægt til lengdar. Þá bendir
hún á að það sé ekki bara skólinn sem
börnin þurfi að yfirgefa heldur allt
samfélagið í hverfinu.
„Þetta slítur allt úr samhengi, því það
er svo margt sem fylgir með skólanum.
Eins og íþróttir, félagsstarf og aðrar
tómstundir.“
Þóra segir ef að börnin upplifi rótleysi
og vanlíðan þá geti það brotist út
sem hegðunarvandamál eða ein-
beitingarskortur í skólanum. Sérstak-
lega ef húsnæðisvandinn er orðinn
langvarandi. „Svo ef það eru fleiri þættir
sem eru óstöðugir; húsnæði, atvinnu-
leysi og það að vita ekki hvað verður í
skólanum, þá eykur það streituna enn
frekar. Ef fleiri þættir spila saman þá
hefur það auðvitað meiri áhrif.“
Hún segir slíkt ástand vissulega hafa
mismunandi áhrif á börn. „Sum börn
fara inn á við, þegja og segja ekki neitt, á
meðan önnur sýna vanlíðan út á við með
ýmsum hegðunarvandamálum.“
Sólrún Lilja Ragnarsdóttir
blaðamaður skrifar solrun@dv.is
„Ég er búin að
reikna það út að
til þess að geta borgað
svona leigu, þá þarf ein
manneskja að vera með
um 700 þúsund krónur í
laun fyrir skatt.
Flutti á milli sveitarfélaga Ásta neyddist til að flytja úr Mosfellsbæ í Hafnarfjörð. Elstu
börnin hennar taka nú strætó á milli sveitarfélaga í skólann.