Dagblaðið Vísir - DV - 13.09.2013, Side 14

F
yrir liggur að útbúa sér­
staka bráðadeild á geðsviði
Landspítala háskóla­
sjúkrahúss. Um er að ræða
geðgjörgæsludeild innan
geðsviðs þar sem aðstaða fyrir geð­
sjúka á að verða sambærileg við það
sem gerist best í nágrannalöndum
okkar. Mikill misbrestur hefur verið á
umönnun geðsjúkra í gegnum tíðina
en nú verður sett af stað fjáröflunar­
átakið Á allra vörum, þar sem athygli
þjóðarinnar er beint að málefnum
geðsjúkra.
„Mér fyndist að þetta þyrfti að
verða miklu hlýlegra,“ segir Ragn­
hildur Ísleifsdóttur um reynslu sína
af innlögn á Íslandi, einn viðmæl­
enda DV sem lýsir reynslu sinni af ís­
lensku geðheilbrigðiskerfi.
DV ræddi við Ragnhildi, Unni
Hrefnu Jóhannsdóttur og fleiri
manneskjur sem stríða við geðsjúk­
dóma og fékk álit þeirra á því hvað
betur mætti fara. Þá fór blaðamaður
í heimsókn á geðdeild og kynnti sér
húsnæðið, sem að hluta til telst úrelt
og ekki til þess fallið að sinna alvar­
lega veiku fólki.
Einstaklingsframtök
Ragnhildur Ísleifsdóttir glímir við
geðhvörf en hún hefur verið lögð inn
á geðdeild fjórum sinnum, fyrst árið
1997 og nú síðast í maí síðastliðnum.
Hún hefur bæði reynslu af geðdeild
hérlendis og í Danmörku og segir
muninn á aðstöðunni gríðarlegan.
Mikilla úrbóta sé þörf á geðsviði
Landspítalans.
Ragnhildur segir deildina sem
hún var á, 33 C, með þeim skárri en
að þær úrbætur sem gerðar hafi verið
á aðstöðunni hafi ekki verið kostaðar
af ríkinu.
„Það er búið að bæta aðstöðuna
þar að einhverju leyti en það er aðal­
lega bara út af starfsfólki og sjúkling­
um sem hafa tekið sig saman. Það er
til dæmis myndlistakona sem heit­
ir Gegga sem málaði myndir á alla
veggina sem hún gaf og svo hafa bæði
starfsfólk, sjúklingar og fyrrverandi
sjúklingar safnað fyrir nýjum hús­
gögnum.“
Hún segir geðdeildina fjársvelta
og að nauðsynlegt sé að bæta úr því.
„Ef það væri ekki fyrir Bros­
pinnann og einstaklingsframtak fólks
þá væri þetta mjög sorglegt.“
Engir neyðarhnappar
Ragnhildur segir nauðsynlegt að
bæta aðstöðuna til muna, þetta sé
ekki boðlegt eins og staðan er í dag.
„Það eru ekki einu sinni útvörp
á herbergjunum og fyrir fólk eins og
mig, sem hef verið þarna í maníu, er
það mjög slæmt því maður á að vera
til friðs á nóttunni; ekki vera að koma
fram og svona og þá er maður inni í
herbergi þar sem ekkert er, ekki einu
sinni útvarp. Annað sem ég tók vel
eftir síðast þegar ég var lögð inn er
að það eru bara neyðarhnappar inni
á baðherbergjunum. Það eru engir
neyðarhnappar inni í herbergjunum
sjálfum þannig að það hefur til dæm­
is komið fyrir mig að ég vakna í of­
boðslegu kvíðakasti og líður hræði­
lega og þá þarf ég annað hvort að
labba fram og ná í einhvern eða labba
fram á bað og ýta á neyðarhnappinn
þar. Það er mjög spes.“
En hverju myndi Ragnhildur helst
vilja fá breytt?
„Mér fyndist að þetta þyrfti að
verða miklu hlýlegra og þá sérstak­
lega inni á herbergjunum, því þar
er ekki neitt. Núna er komin ein
mynd á mann eftir hana Geggu en
áður var ekki neitt. Það var ekkert á
veggjunum eða neitt, ekkert nema
þessar hörmulegu gardínur sem eru
frá sjötíu og eitthvað.“
Listasmiðjan stoð
Ragnhildur segir að reynt sé að passa
að fólk hafi eitthvað fyrir stafni á geð­
deildinni, en að það mætti alveg gera
betur.
„Það er listasmiðja sem er flesta
daga vikunnar og hún hjálpar mörg­
um alveg rosalega mikið. Hún mætti
alveg vera lengur og oftar. Svo reyn­
ir starfsfólkið að fara með mann í
göngutúra og svona og það er hægt
að fara í nudd en það þarf að panta
það með fyrirvara. En það vill stund­
um gleymast að þegar fólk er að koma
inn á geðdeild þá er það kannski al­
veg ruglað og man varla hvað það
sjálft heitir og þá gengur því ekkert
rosalega vel að leita sjálft eftir hlutum
til að gera.“
Líkt og með flest annað á deildinni
var listasmiðjan hugarfóstur
hjúkrunar fræðings sem fannst vanta
eitthvað fyrir fólk að gera á deildinni.
„Hún Hanna sem er með
listasmiðjuna var að vinna við önnur
störf á deildinni og bað um að fá að
opna listasmiðju. Og hún gerði það
alveg að eigin frumkvæði.“
Mikill munur
Ragnhildur hefur ekki bara reynslu
af geðdeild Landspítala háskóla­
sjúkrahúss heldur hefur hún einnig
verið lögð inn í Danmörku.
„Það var nú árið 1997 og þá voru
reyndar ekki einstaklingsherbergi
þar frekar en hérna heima, en að
öðru leyti var öll aðstaða miklu betri
og sjúklingarnir höfðu miklu meira
frelsi. Maturinn var rosalega góð­
ur og það var ótrúlega margt fyrir
mann að gera. Þarna var garður sem
var alveg lokaður þannig að maður
gat til dæmis verið úti eins mikið og
manni sýndist og það var svona ýmis­
legt sem gerði þetta einhvern veginn
þannig að manni leið bara eins vel
og hægt er að líða á svona stað. Þetta
var miklu notalegra og heimilislegra
á allan hátt.“
Góð aðstaða hjá Hugarafli
„Það er yndislegt að koma inn á stað
þar sem maður veit að fólk skilur
mann og lítur á mann sem jafningja
en ekki einhvern ófínni pappír,“ segir
Ragnhildur, spurð um reynslu sína af
Hugarafli, félagssamtökum fólks sem
glímt hefur við geðræn vandamál.
„Þarna getur maður bæði gefið
ráð og þegið ráð og aðstaðan er al­
veg æðisleg. Það er píanó fyrir þá sem
vilja spila á það, fullt af tölvum ef fólk
þarf að læra eða vinna og það er lista­
herbergi þar sem bæði er hægt að
mála og föndra hitt og þetta.“
Mikil stéttaskipting á geðdeild
Fyrst og fremst segir Ragnhildur þó
að í Hugarafli sé mikil samvinna og
að allir hjálpist að á jafnréttisgrund­
velli.
„Allir eru jafnir. Það er ekki bara
einhver einn sem tekur ákvörðun
heldur eru fundir sem allir geta setið
og lagt fram sínar skoðanir og hug­
myndir. Manni finnst maður skipta
miklu máli á meðan það er ennþá al­
veg ofboðslega mikil stéttaskipting
inni á geðdeild. Það er náttúrlega
misjafnt eftir fólki, og mér finnst
þetta hafa breyst mjög mikið til hins
betra, en hún er enn til staðar.“
Talað niður til sjúklinga
En hvernig lýsir þessi stéttaskipting
sér?
„Almenna starfsfólkið gat yfirleitt
talað við mann á jafningjagrundvelli,
þannig að manni leið stundum eins
og manneskju en ekki bara eins og
sjúkling sem ekkert mark væri tekið
á, en hins vegar var það því miður
þannig með suma hjúkrunarfræðing­
ana að það var eins og það skipti
engu máli hvað maður segði og ég hef
oft lent í því að það er reynt að troða
ofan í mig lyfjum sem ég veit að ég
má ekki taka. Ég er nefnilega búin að
ganga í gegnum þessi veikindi svo oft
að ég veit alveg ýmislegt um það hvað
hentar mér og hvað ekki en þegar ég
segist ekki mega taka eitthvað lyf þá
er oft ekki hlustað á mig fyrr en lækn­
irinn minn kemur og staðfestir að
það sé rétt hjá mér. En hjúkrunar­
fræðingarnir og læknarnir eiga það
til að tala rosalega niður til sjúkling­
anna á meðan almenna starfsfólkið
gerir það yfirleitt ekki.“
Send heim fárveik
Ragnhildur segir bráðnauðsynlegt að
opna sérstaka bráðageðdeild – en af
hverju?
„Af því að til dæmis ég hef tvisvar
sinnum veikst að nóttu til, þegar lokað
er á geðdeild, og þá var ég send upp á
bráðamóttöku sem var alveg skelfileg
lífsreynsla fyrir mig í bæði skiptin. Al­
veg skelfileg. Og hún olli því að veik­
indin sem ég kom með versnuðu til
muna. Ég hef líka komið upp á bráða­
móttöku sjálfviljug, vitandi að ég væri
orðin veik, og beðið um hjálp en ver­
ið send heim aftur. Í eitt skiptið var svo
komið með mig í lögreglufylgd tveim­
ur vikum seinna því þá var ég orðin
alveg snar,“ segir hún og bætir við að
nauðsynlegt sé að hafa fólk sem sé sér­
hæft í geðsjúkdómum niðri á bráða­
móttöku enda of algengt að ekki sé
brugðist rétt við.
„Ég hef bara ekki tekið það í mál
að vera send heim og ég get ekki einu
sinni ímyndað mér hversu margir hafa
farið heim eftir slíkt og svipt sig lífi. Ég
þekki mjög marga sem hafa reynt það.“
Slæmur aðbúnaður geðSjúkra
14 Fréttir 13.–15. september 2013 Helgarblað
n Nýfædd börn á geðdeild n Flagnandi málning n Brunavarnir í ólagi n Ótryggar aðstæður
Kristjana Guðbrandsdóttir
blaðamaður skrifar kristjana@dv.is
Hörn Heiðarsdóttir
blaðamaður skrifar horn@dv.is
Erfið reynsla Unnur Hrefna dvaldi fyrst á
geðdeild sem unglingur. Lítið hefur breyst
í aðbúnaði sjúklinga síðan þá. Allar inn-
réttingar eru meira og minna upprunalegar.
Mynd KriSTinn MaGnúSSon
ragnhildur Ísleifsdóttir Ragnhildur
hefur ekki bara reynslu af geðdeild
Landspítala háskólasjúkrahúss heldur hefur
hún einnig verið lögð inn í Danmörku og þar
voru aðstæður miklu betri. „Því sem maður
breytir ekki lærir
manni að þykja vænt um.
Í kjölfar umfjöllunar um Á allra vörum hafa
nokkrir sterkir einstaklingar stigið fram
síðustu daga og sagt frá baráttu sinni
við þunglyndi og aðra geðsjúkdóma af
miklu hugrekki. Með því að segja sína sögu
vonast þetta fólk til þess að það hjálpi
öðrum að horfast í augu við sinn vanda og
leita sér hjálpar auk þess að minnka for-
dóma gagnvart geðsjúkum með aukinni
umræðu um þetta viðkvæma mál.
Sjálfsvíg er ekki
sjálfselska
„Að vera inni á
geðdeild er eins og
að vera fótbrotin á
sjúkrahúsi,“ skrifar
Silja Björk Björns-
dóttir í áhrifa-
miklum pistli á
vefsíðunni Freyjur
þar sem hún lýsir
baráttu sinni við
þunglyndi og því
þegar hún reyndi
að fyrirfara sér.
Í pistlinum bendir
Silja á að þung-
lyndi sé sjúkdómur
eins og hver annar
og að það að fólk
fremji sjálfsvíg geti ekki talist sjálfselska.
Þvert á móti hafi hún í sjálfsmorðshug-
leiðingum sínum talið sig vera að gera
fjölskyldu sinni mikinn greiða með því að
deyja.
„Ég hugsaði oft með mér að sem þung-
lyndissjúklingur væri ég byrði. Ég væri
ekki einungis mín eigin byrði, ég væri
byrði á fjölskyldu minni, vinum og jafnvel
samfélaginu í kringum mig. Ég væri einskis
virði og allir í kringum mig yrðu örugglega
bara fegnir að losna við mig úr þeirra lífi.
[…] Með sjálfsvígstilraun minni ætlaði ég
[…] að frelsa fjölskylduna mína frá þeim
hlekkjum sem mér fannst ég vera að binda
þau niður með.“
Þá segir Silja að fólk sem þjáist af geðsjúk-
dómum af ýmsu tagi hafi enga ástæðu til
að skammast sín fyrir veikindin.
„Af hverju á ég að skammast mín fyrir að
hafa legið inni á geðdeild? Af hverju á ég
að skammast mín fyrir að hafa rætt við
sálfræðinga, geðlækna og hjúkrunarfólk?
Af hverju þarf ég að skammast mín fyrir
að leita lausna á vandamálum mínum?“
Vill hjálpa
öðrum að ná bata
„Mig langar til þess að deila sögu minni,
bæði vegna þess
að ég held að það
muni hvetja mig
til þess að taka
á mínum málum
og því ég vona að
opinská umfjöllun
mín muni hjálpa
einhverjum
öðrum þarna úti,“
skrifar Svanhildur
Steinarrsdóttir,
tvítugur þung-
lyndissjúklingur,
sem steig fram í
vikunni og skrifaði
í fyrsta sinn um eigið þunglyndi og baráttu
sína við þennan illræmda sjúkdóm á
vefsíðuna Hún.is.
„Ég taldi mig geta staðið í þessu upp á
eigin spýtur og var alltaf staðráðin í „laga
mig“. Það er ekki langt síðan að ég áttaði
mig á því að ég þyrfti hjálp, en þá bað ég
mömmu um að panta fyrir mig tíma hjá
sálfræðingi, sem og hún gerði.“
Svanhildur leitaði sér loks hjálpar og segir
það hafa breytt lífi sínu en eftir aðeins tvo
tíma hjá sálfræðingi hafi hún strax fundið
mikinn mun á sér.
„Auðvitað var ég samt bara rétt að byrja,
svona mikil vanlíðan hverfur ekki á einni
nóttu … en ég fann loksins fyrir VON!
Langþráður vonarneisti hafði kviknað
eftir margra mánaða vonleysi, niðurrif
og síendurteknar tilraunir til betra lífs!“
skrifar Svanhildur sem hefur nú stofnað
Facebook-síðu þar sem hún mun skrifa
þrjú jákvæð lýsingarorð um sjálfa sig á
hverjum degi.
„Ég hvet hvert og eitt ykkar til þess að
gera þetta líka, ekki endilega opinberlega,
en það veitir ENGUM af meira sjálfstrausti
og stundum þarf maður að minna sig á þá
fjölmörgu kosti sem maður býr yfir.“
Silja Björk
Björnsdóttir
Silja Björk bendir
á að þunglyndi sé
sjúkdómur eins og
hver annar.
Svanhildur
Steinarrsdóttir
Svanhildur er ánægð
að hafa leitað sér
hjálpar.
Baráttan við geðsjúkdóma
Skipt á börnum Á þessu
vaktborði hefur stundum þurft að
skipta á nýfæddum börnum sem
dvelja á geðdeild með mæðrum
sínum. Mynd THorri