Hagskýrslur um sveitarsjóðareikninga - 01.01.1967, Blaðsíða 8

6*
Sveitarsjóðareikningar 1953—62
er einkum tvennt, sem tafið liefur skýrslugerð um reikninga sveitarfélaga. Önnur
ástæðan er sú, að mjög erfiðlega hefur gengið að innheimta reikningana. Mikil
vinna hefur verið lögð í innheimtuna, en það hefur ekki dugað til. í einstaka til-
vikum liefur tekið nokkur ár að ná inn reikningum. Sérstaklega hafa bæjarfélögin
verið erfið viðfangs í þessu efni. Að vísu hefur verið tiltölulega auðvelt að fá prentaða
eða fjölritaða ársreikninga bæjarfélaganna, en þeir eru fjarri því að vera fullnægjandi
til skýrslugerðar, þar sem þeir eru sinn með hverjum hætti, og ósamræmi þeirra
innbyrðis það mikið, að erfitt er að vinna úr þeim viðunandi samræmt yfirht. Auk
þessa hafa margir bæjarreikninganna verið mjög lítið sundurliðaðir og ófullnægjandi
að ýmsu öðru leyti, t. d. koma eignabreytingar ekki alltaf fram.
Erfiðleikar við innheimtu bæjarreikninga í samræmdu formi reyndust það
mikhr, að ákveðið var að gera þessa liagskýrslu um reikninga sveitarfélaga árin
1953—62, án þess að reikningar bæjarfélaganna lægju fyrir (á reikningseyðu-
blöðum Hagstofunnar). Af þessum sökum hafa töflur þessa heftis minna gildi en
ella — þær cru minna sundurgreindar og ekki eins réttar og þær hefðu getað
orðið. — Þá reyndist og óframkvæmanlegt að innheimta reikninga fyrirtækja
sveitarfélaga, svo sem liafnarsjóða, vatnsveitna og rafveitna, og vantar því niður-
stöður þeirra reikninga í þetta hefti.
Hin ástæða tafar á úrvinnslu reikninga er slæmur frágangur margra
þeirra. Færsla mikils hluta hreppsreikninga hefur verið viðhlítandi og oft góð.
Reikningar 160—170 hreppa af 214 hreppum hafa verið þannig úr garði gerðir,
að gera hefur mátt sæmilega glöggar og öruggar skýrslur um liag þeirra og afkomu.
Þessir hreppar eru flestir í tölu hinna smærri, með íbúatölu innan við 300, og saman-
lagður íbúafjöldi þeirra er um 30 þúsund. Þeir reka yfirleitt ekki meiri háttar fyrir-
tæki og umfang rekstrar þeirra er lítið, miðað við íbúatölu, borið saman við kaup-
túnahreppa og kaupstaði. íbúatala þessara hreppa var í árslok 1962 um helmingur
íbúa landsins utan kaupstaða og um 16% af öllum landsmönnum. Árið 1962 var
heildarupphæð álagðra útsvara í þessum hreppum um 35% af lieildarupphæð út-
svara í öllum lireppum landsins, en aðeins um 8% af útsvörum allra sveitarfélaga.—
Um ársreikninga hinna stærri hreppa er það að segja, að frágangur þeirra liefur
yfirleitt verið slæmur. Reikningshald margra þeirra virðist vera í ólestri, einkum
hjá þeim hreppum, sem eru með atvinnurekstur af einhverju tagi. Hér er um
að ræða 40—50 hreppa, sem hafa samanlagt mun meiri starfsemi en hinir 160—170
hreppar, er áður voru nefndir.
Áður en hin eiginlega úrvinnsla sveitarsjóðsreikninga 1953—62 hófst, fór Hag-
stofan yfir hvern reikning og samræmdi færslur hinna ýmsu reikninga, svo og færslur
sama reiknings, sem auðsýnilega voru í ósamræmi. Ekki reyndist þó unnt að lag-
færa alla reikningsliði, sem bersýnilega eða að öllum líkindum voru rangir. Til þess
hefði þurft tímafrek bréfaskipti, sem fyrirsjáanlega hefðu ekki svarað kostnaði.
Þeirri reglu var fylgt við yfirferð reikninga að breyta ekki reikningsliðum, nema ör-
uggt væri, eða næstum fullvíst, að breyting væri á rökum reist. Telja má víst, að
allmikið hafi verið af röngum færslum í reikningunum, sem ekki var hægt að sjá, þar
eð engin gögn voru til samanburðar. Það mun einkum vera tvennt, sem orsakað hefur
rangar eða ónákvæmar færslur á reikningunum. í fjTSta lagi virðisthafa skort nokkuð
á, að þeir,sem sömdu reikningana, hafi kynnt sér eyðublaðið og skýringarnar við það,
svo sem þurft hefði. Er leitt til þess að vita, að reikningar margra sveitarfélaga
skuh fyrir handvömm eina hafa verið gerðir verr úr garði en þurfti að vera, og auk
þess tafði þetta úrvinnslu reikninga til rnuna. í öðru lagi er bókhaldi kaupstaðanna
og sumra annarra sveitarfélaga þannig háttað, að miklir örðugleikar eru á að fá úr
því sumar þær upplýsingar, sem reikningseyðublað Hagstofumiar gerir ráð fyrir,
ai