Hagskýrslur um sveitarsjóðareikninga - 01.01.1967, Blaðsíða 9

Sveitarsjóðareikningar 1953—62
7*
að látnar séu í té. Hefur þetta torveldað mjög alla úrvinnslu reikninganna. Hefur
ýmist orðið að gera hæpnar áætlanir til að fá nauðsynlegar sundurgreiningar, eða
ekki hefur verið unnt að sundurgreina reikninga sem skyldi.
Mikill hluti viðskipta sveitarfélaganna er þess eðhs, að engan veginn er augljóst,
á hvern veg þau skuli færð. Töluverður hluti þeirra útgjalda, sem sveitarfélag hefur
á reikningsárinu, eru ekki endanleg gjöld fyrir það, heldur eru þau endurgreidd
síðar. Þá myndast og einhliða kröfur á sveitarfélag á einu tímabih, sem verða að út-
gjöldum á öðru tímabih. Útgjöld til framfærslumála, menntamála, löggæzlu, vega-
mála, landbúnaðarmála o. s. frv. er hægt að bókfæra á marga vegu. Það er hægt að
færa þau brúttó í gjaldahhð rekstrarreiknings og allar endurgreiðslur í tekjuhhð.
Það er hægt að færa þau nettó í gjaldahhð, þ. e. heildarútgjöld að frádregnum endur-
greiðslum. Þá er og hægt að draga frá í gjaldahlið endurgreiðslur á útgjöldum sama
árs, en færa endurgreiðslur á útgjöldum fyrri ára til tekna. Er þetta sú aðferð, sem
eyðublað Hagstofunnar 1953—62 gerði ráð fyrir. Að lokum má svo færa þau útgjöld
ein til gjalda, sem talin eru endanleg, að svo miklu leyti sem það er hægt, en færa
afturkræf útgjöld til skuldar viðkomandi aðila, og koma þau þá fram sem hreyfing
á eignabreytingareikningi og á efnahagsreikningi. Augljóst er, að mikið skortir á
að samræmi sé í bókhaldi sveitarfélaganna, meðan sveitarfélögin fara hvert sína leið
í þessu efni eins og þau gera. Þetta vandamál og önnur hliðstæð, sem Hagstofan
hefur orðið að finna lausn á við úrvinnslu reikninga, stendur í nánu sambandi
við það meginatriði, hvort bókhaldið skuh byggt upp á hreinum rekstrargrund-
velh eða vera með sjóðsreikningsfyrirkomulagi. Hvenær á að telja útgjöld til gjalda —
þegar þau eru greidd eða á þeim tíma, er þau raunverulega falla til sem gjöld?
Æskilegast er að hafa reikningsform sveitarfélaga á hreinum rekstrargrundvelh, en
það var,er nýtt reikningseyðublaðvar tekið í notkun 1952, eigi tahð fært vegna hinna
mörgu smáu sveitarfélaga, og er aðeins útsvarshður eyðublaðsins settur upp á hrein-
um rekstrargrunvelh. Yið úrvinnslu reikninga hefur hins vegar verið leitazt við að
taka meira tillit til rekstrarfræðilegra sjónarmiða, þ. e. að greina rekstrartekjur og
rekstrarútgjöld frá eignabreytingum. í töflum þeim, er birtar eru í þessu hefti, er
tekju- og gjaldareikningi því skipt í rekstrarreikning og eignabreytingareikning,
þ.e. í rekstrartekjur og aðrar tekjur (eignabreytingar), rekstrarútgjöld og önnur
útgjöld (eignabreytingar). Mismunur tekju- og gjaldahhðar rekstrarreiknings, þ. e.
rekstrarafgangur, er færður á eignabreytingareikning. Afskriftum er alveg sleppt
á rekstrarreikningi og þær ekki taldar útgjöld, en hins vegar koma þær sums staðar
fram sem breytingar á eignahðum í efnahagsreikningi. Að öðru leyti vísast í töflur-
nar sjálfar,einkum töflu I og skýringar við hana aftar í þessum inngangi,til glöggvun-
ar á því, hvað felst í einstökum hðum rekstrartekna og rekstrarútgjalda.
Yið því má búast, að rekstrarafgangur samkvæmt töflum þessa lieftis sé
stundum annar en fram kemur í reikningum eins og sveitarstjórnir hafa endanlega
gengið frá þeim. Þá má og ekki gera ráð fyrir, að fullt samræmi verði milli eigna-
breytinga og efnahagsreiknings í töflum frá ári til árs. Stafar það m. a. af ófullkomnu
bókhaldi sveitarfélaganna og af ónákvæmum frágangi reikninga til Hagstofunnar.
B. Skýringar við töflumar.
Explanatory notes to the tables
Rétt er að geta þess fyrst, að í lögum nr. 69/1962, um tekjustofna sveitarfélaga,
voru sett ný ákvæði um almenna tekjuöflun sveitarfélaga, og komu þau til fram-
kvæmda við álagningu gjalda þegar á árinu 1962, eða á síðasta ári þess tímabils,