Landshagsskýrslur fyrir Ísland - 01.02.1912, Síða 46

136
slaðina 4 búa, hafi í höndum 1200,000 kr. frá almenningi, sem ekki getur haft eftir-
lit með sinu. Þessar 1200,000 eru ekki lengi að verða 2400,000 kr. og meira til.
Auðvitað hefir hver sparisjóður einhverja endurskoðun heiina fyrir, en hve gagngerð
hún er, hlýtur að vera vafasamt, þeir menn eru ekki margir ulan kaupstaðanna
sem reikna vexti og vaxtavexti með nákvæmni. Það væri því nauðsynlegl, að frá
stjórnarinnar og löggjafarinnar hálfu væri sett upp eilthvert eftirlit á sparisjóðunum,
sem gæli gripið niður hingað og þangað á hverju ári. Útgjöldin við það væru
clckért annað en ábyrgðargjakl fyrir fjeð sem í sparisjóðunum stendur. Milli þess
sem eftirlitsmaður, eða eftirlitsmenn, lieimsæktu sparisjóðina, ættu þeir að gela gefið
ráð, ef ráða væri leitað, safnað skýrslum ef þurfa þætti og baft eftirlit mcð reikn-
ingum sparisjóðanna þegar þeir kæmu, og beimtað sannanir fyrir atriðum viðvíkj-
andi þeim, ef þess þætti þurfa.
Það er ekki unt að bætla svo við þessar athugasemdir að nefna ekki Púst-
sparisjóði á nafn. W. E. Gladslone varð kunnur, sem ágætur fjármálaráðherra á
Öretlandi hinu mikla, fyrir að leiða þar í lög póstsparisjóði milli 1850—60, og setja
mann yfir alla sparisjóði einstakra manna. Póstsparisjóðir hafa það fyrirkomulag,
að hver póstafgreiðslumaður tekur við sparifje manna, þegar þess er óskað, hann
færir það inn í bækur póstafgreiðslunnar, og inn i sparisjóðsbók sem innlánseig-
andinn hefur eða fær. Skrifar nafnið silt í sparisjóðsbókina, og setur þóstslimpil-
inn við nafnið, á honum er eins og lijer á landi nafn póstafgreiðslunnar og dag-
setningin. Maðurinn sem sparisjóðsbókina befur, getur fengið peninga út úr benni
á hverjum póstafgreiðslustað á öllu landinu til þess að Ijetta póstafgreiðslumönnum
verkið, fær liver þeirra allar bækur frá sljórninni, og vaxtatöflur til að reikna út
vextina eftir. Hjá hverjum póslafgreiðslumanni má liggja einhver viss upphæð í
peningum lil þess að þeir geti borgað úl innlög, og þegar þeir hafa minna en upp-
hæðina gela þeir fengið peninga í viðbót við liana, þegar þeir hafa meira, eiga þeir
að senda peninga til aðalstjórnarinnar. [Samskonar fyrirkoinulag er nú komið á með
póstávísanir innanlandsj. Það breytir hverri póslstofu á landinu í sparisjóð. Af því
að landstjórnin tekur við öllum þéssuin peningum, og ráðstafar þeim, þá hafa allir
þeir sem inni eiga í póstsparisjóðum, ábyrgð landsjóðsins fyrir innieign þeirra. Til
þess að enginn sparisjóður, sem einstakir menn hafa stofnað, þurfi að leggjast niður
að óverðugu, eru vextir, sem póstsparisjóðir gefa, liafðir töluvert lægri, en vanalegir
sparisjóðsvextir eru. Hjer á landi er sparisjóðsrenlan 3V2—4%; vextir póslspari-
sjóða inættu ekki vera liærri en 3°/o, því bæði eru peningarnir nokkurn tima á leið-
inni fram og aftur frá póststofunum, sem við þeim laka, og á pósthúsið lijer, sem
tæki við þeim fyrir landstjórnarinnar hönd, og skilaði þeim, og svo þarf að þægja
))óstafgreiðslumönnuninn fyrir þeirra fyrirhöfn. Hvernig peningarnir væru settir á
vöxtu af landstjórninni yrði að fara ettir liennar álili.
Gladslone lagði þetta nýmæli fyrir þingið þar, eftir að forstöðumaður ein-
hvers stærsta sparisjóðsins á Bretlandi halði orðið uppvís að því, að draga sjer og
eyða 70,000 sterlings punda úr sjóðnum. Fleiri misfellur höfðu orðið á annars-
staðar jafnframt, en þessi yfirgnæfði alt annað. Andslæðingar bresku sljórnarinnar
böfðu það á móti lagafrumvarpinu, að stjórnin fengi all of mikið fje undir höndur
með þessu móti, en síðan hefur sú mótbára alveg fallið niður. Hjer á landi nú
yrði það ekki nema á fám stöðum, sem póslsparisjóðir nytu sín, vegna þess, að
sparisjóðir eru nú allvíða fyrir. Notin af þeim yrðu helst: í Rangárvallasýslu,
Skaftafellssýslu austur hlula, i Dala-, Barðastrandar- og Strandasýslu, framhlula
Skagafjarðarsýslu, og í báðum Múlasýslum. Að líkindum yrði fjeð sem inn kæmi