Lögmannablaðið - 01.06.2011, Blaðsíða 15

lÖgmaNNaBlaÐIÐ tBl 02/11 15
lagi þar sem umfang rannsóknaraðgerða
(leitanna) hefur í einhverjum tilvikum
verið meira og ómarkvissara en nauðsyn
krefur að mati félagsins.
Þetta atriði varðar beint hugmyndir
okkar um réttarríki og hlutverk lög-
manna í því. Það eru því í reynd tvö
atriði sem hér þarf að taka tillit til. Fyrra
atriðið er nauðsyn þess að upplýsa
um refsiverða háttsemi og hið síðara
er hlutverk lögmanna í réttarríkinu; til
þess að lögmenn geti rækt skyldu sína
gagnvart skjólstæðingum verður að ríkja
trúnaður á milli þeirra. Þetta er mikilvæg
grundvallarregla. ef brotið er gegn
þessari trúnaðarskyldu, og skjólstæðingar
lögmanna geta ekki lengur treyst á að
yfirvöld virði þagnarskyldu lögmanna,
getur það haft afdrifaríkar afleiðingar til
að mynda á möguleikann á að fá réttláta
málsmeðferð fyrir dómi. Á þetta hefur
verið bent af Lögmannafélaginu og að ef
nauðsyn er að gera slíka leit þurfi hún
að vera afmörkuð en ekki almenn. auk
þess er alger nauðsyn að hlutlaus aðili
sé viðstaddur slíka leit sem geti metið
hvort skjöl, sem óskað er haldlagningar
á, varði það tilefni sem til rannsóknar
er hverju sinni.“
áhyggjur af dómskerfinu
Í lokin ræddir þú stöðu dómara og
dómstóla á Íslandi. Hverjar eru áhyggjur
Lögmannafélagsins varðandi þennan
málaflokk?
„Ég reifaði áhyggjur Lögmannafélagsins
almennt af stöðu dómara og dómstóla
hér á landi. Í fyrsta lagi hefur lögum
verið breytt og dómurum verið fjölgað
vegna aukins álags á dómstóla, nú síðast
með lögum nr. 12/2011. nú eru tólf
dómarar skipaðir við Hæstarétt Íslands
og hafa þeir aldrei verið fleiri. Jafnvel
þótt auknu álagi sé mætt að hluta til með
skipun fleiri dómara hefur því ekki verið
fylgt úr hlaði með nægilegri fjárveitingu.
auk þess skapar aukið vinnuálag hættu
á að mistök eigi sér stað og að mál
safnist upp. Þá veldur fjölgun dómara
áhyggjum og á það hefur verið bent
í opinberri umræðu, m.a. af dómara
Hæstaréttar, að til þess geti komið
að Hæstaréttur dæmi á mismunandi
hátt um svipað sakarefni. Þetta gefur
tilefni til þess að hafa áhyggjur af stöðu
dómstóla og réttarríkisins almennt,
hlutverki Hæstaréttar Íslands sem
áfrýjunardómstóls og hvort langvarandi
álag á dómstólana geti haft áhrif á störf
þeirra þegar fram í sækir. Ég benti
enn fremur á að á sama tíma og álag
á dómara hefur aukist hafi laun þeirra
verið lækkuð. Í því ljósi má velta því
fyrir sér hvort það muni hafa áhrif á
umsóknir um embætti við dómstólana
þegar skipað verður í nýjar stöður
dómara.
Svo fór ég yfir nýlega breytingar sem
gerðar hafa verið á reglum um skipun
dómara, með lögum nr. 45/2010. Frá
þeim tíma sem lögin tóku gildi hefur
ráðherra skipað dómara í þrjú skipti
og í öllum tilvikum hefur hann farið að
áliti dómnefndar. Þó er rétt að benda
á að þessar nýju reglur gilda eingöngu
um skipun dómara við héraðsdóm
og Hæstarétt Íslands en ekki dómara
Íslands á alþjóðavettvangi, svo sem
íslenska dómarann í eFta og við
mannréttindadómstólinn.
Ofangreind atriði skipta okkur öll
máli, en þau kosta auðvitað líka sitt. Á
niðurskurðartímum verðum við samt
sem áður að velta því fyrir okkur hvort
það sé yfirleitt hægt sé að veita afslátt frá
þessum grunnsjónarmiðum. Með öðrum
orðum hvort við höfum efni á því sem
samfélag. Það voru í hnotskurn þau
skilaboð sem ég vildi koma á framfæri
fyrir hönd lögmanna.“
UMGJöllUn
ása Ólafsdóttir.