Dagblaðið Vísir - DV - 21.12.2012, Qupperneq 28

Sandkorn
M
ikil og vaxandi fátækt er á Ís-
landi. Þetta fullyrðir fólk sem
stundar sjálfboðastarf við að
hjálpa þeim sem ekki eiga til
hnífs og skeiðar. Aldrei hafa
fleiri leitað aðstoðar en í ár. Það eru
þung spor fyrir fólk að biðja um matar-
gjöf til að bjarga sér og sínum um lífs-
viðurværi. Fjöldi fólks sem alla sína ævi
hefur verið harðduglegt og séð vel fyrir
sér og sínum er skyndilega komið í þá
stöðu að lifa á bónbjörgum. Íslenskt
samfélag hlýtur að beina sjónum sínum
að fátæktarvandanum og leita skýringa.
Það er ekkert mikilvægara í samfélaginu
en að gefa sem flestum tækifæri til þess
að lifa með reisn. Í því felst að einstak-
lingar þurfi ekki að leita eftir ölmusum.
Formaður Mæðrastyrksnefndar
hefur bent á ábyrgð stjórnvalda á því
hvernig fátækum hefur fjölgað á undan-
förnum árum. Þúsundir leita hjálpar
sjálfboðaliða vegna þess að samfélagið
bregst þeim. Og það hefur verið upplýst
að opinberir aðilar vísa fólki í nauð á
biðraðirnar eftir brauðinu. Það er auð-
vitað dapurlegt að ríkisstjórn sem kenn-
ir sig við jöfnuð og velferð skuli ekki hafa
náð að stjórna málum betur en raun
ber vitni. Eftir fjögurra ára valdatíð eru
æpandi vísbendingar um fjölgun í hópi
bláfátækra. Jafnframt er ljóst að stór
hópur fólks lyfir í vellystingum á himin-
háum launum. Himinn og haf skilur að
fátæka og ríka. Gjáin á milli fátækra og
sjálfbjarga breikkar stöðugt. Lítið dæmi
um hug velferðarstjórnarinnar birtist í
því að gerður var sértækur samningur
við forstjóra ríkisspítalans um að hækka
laun hans um 500 þúsund á mánuði og
koma honum vel upp fyrir tvær milljón-
ir króna á mánuði. Af því að samfélagið
fór allt á annan endan vegna ósvífninn-
ar bakkaði ráðherra velferðarstjórnar-
innar með ákvörðunina. Fólkið í röðinni
hjá Mæðrastyrksnefnd og Fjölskyldu-
hjálp Íslands veit með hverjum hjörtu
stjórnarherranna slá. Það er á ábyrgð
stjórnvalda að stöðugt fleiri verða
ósjálfbjarga og festast í fátæktargildru.
Vandinn stækkar því lengur sem hann
er látinn óhreyfður. Og leiðin til baka
verður sífellt erfiðari.
Það ætti að vera verkefni næstu vikna
að skilgreina fátæktarvandann og leita
úrlausna. Þjóðin ætti að gefa sjálfri sér
þá jólagjöf að heita því að raðir hinna
þurfandi styttist á næsta ári. Gerum sem
flestum kleift að lifa með reisn. Það ætti
helst enginn að þurfa að standa í biðröð
til að fá lifibrauð. Þjóðin er alltof rík til
þess að láta slíka niðurlægingu ganga
yfir að óþörfu. Þetta er spurning um
mannréttindi og manngæsku.
Jón í ónáð
n Jón Bjarnason á ekki upp
á pallborðið hjá forystu
VG eftir að hann myndaði
meirihluta með Sjálfstæðis-
flokki og Framsóknarflokki
í utanríkisnefnd um tillögu
þess efnis að hlé verði gert á
viðræðum um aðild að ESB
og þjóðin látin greiða at-
kvæði um framhaldið. Lík-
legt er að Steingrímsarmur
VG muni beita sér af hörku
gegn því að Jón verði áfram
leiðtogi í Norðvesturkjör-
dæmi þar sem kosið verður
í janúar.
Þórólfur vill
Samkaup
n Þórólfur Gíslason, kaupfé-
lagsstjóri á Sauðárkróki, er
einn valdamesti maður við-
skiptalífsins. Kvittur er uppi
um þreifingar þess eðlis að
Kaupfélagið kaupi Sam-
kaupsverslanakeðjuna sem
Suðurnesjamenn hafa rekið
með myndarbrag um langt
skeið. Þótt rekstur fyrirtækis
Þórólfs hafi gengið vel á það
ekki við um verslunarein-
inguna. Útgerðin hefur aftur
á móti gengið vel. Samkaup
þykja þess vegna vel til þess
fallin að styrkja veikar stoð-
ir. Óljóst er með framvindu
málsins.
Jóhannes í
sóknarhug
n Jóhannes Jónsson, kaup-
maður í Iceland, er í miklum
sóknarhug þótt hann berjist
við krabba-
mein. Önn-
ur verslun
Iceland opn-
aði á Granda
í Reykjavík
fyrir nokkru.
Þá hefur Jó-
hannes verið að leita að hús-
næði í Mosfellsbæ og víðar.
Það má því búast við hörð-
um slag á smásölumarkaði á
næstu mánuðum. Ekki liggja
fyrir ákvarðanir en ljóst má
vera að verslunum Iceland á
eftir að fjölga á næstunni.
Hættur á kúrnum
n Á aðventunni var efnt
til stjórnarandstöðugleði
heima hjá Illuga Gunnarssyni,
þingflokks-
formanni
Sjálfstæð-
isflokksins.
Þar komu
saman Fram-
sóknarmenn
og Sjálfstæð-
ismenn til að brýna vopnin
fyrir komandi tíð þegar rík-
isstjórnin verður slegin af.
Heiðursgestur samkvæm-
isins var Sigmundur Davíð
Gunnlaugsson, formaður
Framsóknarflokksins, sem
var með höfðingjabrag. Sig-
mundur drakk aðeins bjór
og upplýsti aðstoðarkona
hans aðspurð að hann væri
hættur á Íslenska kúrnum.
Það var endalaus
straumur
Hann er mjög
rólegur
Ólafur Arnarson hagfræðingur aðstoðaði við jólaúthlutun Fjölskylduhjálpar Íslands. – DV Ættingjar strokufangans urðu hissa þegar hann reyndi að myrða sambýliskonu föður síns. – DV
Biðröð eftir brauði„Himinn og haf skilur
að fátæka og ríka
Í
ræðu sinni um endurskoðun stjórn-
arskrárinnar á fundi landsmálafé-
lagsins Varðar í janúar 1953 lýsti
Bjarni Benediktsson, síðar forsætis-
ráðherra, starfi stjórnarskrárnefnd-
ar (Land og lýðveldi, I., bls. 177–
202). Bjarni segir: „Nú um nokkurt
árabil hefur verið starfandi stjórnar-
skrárnefnd, sem ég er formaður í og
skipuð er fulltrúum allra flokka lands-
ins. Nefndin hefur að vonum orðið fyr-
ir gagnrýni vegna þess, að verkið hefur
sótzt seint … Hvort tveggja er, að verk-
ið sjálft er vandasamt … sem og hitt,
að þrátt fyrir almennt tal um þörf á
endurskoðun stjórnarskrárinnar, hafa
a.m.k. stjórnmálaflokkarnir og for-
ystumenn þeirra undantekningarlaust
verið mjög tregir til að gera í þessu efni
ákveðnar heildartillögur.“
Bjarni segir: „Það eru einkum tvö
atriði, sem valda munu sérstökum
ágreiningi við setningu nýrrar stjórnar-
skrár. Annars vegar er meðferð æðsta
framkvæmdarvaldsins og hins vegar
kjördæmaskipanin.“ Hann skýrir þing-
ræðisskipanina, sem Íslendingar kusu
sér frá öndverðu, með þessum orðum:
„Íslendingar hafa ætíð verið andsnún-
ir að fá einum manni of mikil völd í
hendur … Á Íslandi blessast aldrei
til lengdar, að einn maður hafi að
staðaldri ráð annarra í hendi sér eða
of mikil völd. Íslendingar vilja enga
ofjarla, heldur samráð margra.“
Góðar tillögur
Bjarni rekur í ritgerð sinni ýmsar
breytingartillögur sjálfstæðismanna í
stjórnarskrárnefnd, en þeir voru, auk
Bjarna, Gunnar Thoroddsen og Jó-
hann Hafstein. Vert er að vekja athygli
á, að flestar þessar gömlu breytingar-
tillögur sjálfstæðismanna er að finna í
frumvarpi því til nýrrar stjórnarskrár,
sem bíður nú lokaafgreiðslu á Alþingi.
Stiklum á stóru.
n Sjálfstæðismenn lögðu til, að
„ef ekkert forsetaefni fær hreinan
meirihluta við þjóðkjör, skuli kjósa
að nýju milli þeirra tveggja, sem flest
fengu atkvæði.“ Vandinn er leystur í
frumvarpi að nýrri stjórnarskrá, en þar
segir: „Kjósendur skulu raða frambjóð-
endum, einum eða fleirum að eigin
vali, í forgangsröð. Sá er best uppfyllir
forgangsröðun kjósenda, eftir nánari
ákvæðum í lögum, er rétt kjörinn for-
seti.“
n Þá lögðu sjálfstæðismenn til, að
„annað hvort forseti hæstaréttar eða
forseti Sameinaðs þings verði varafor-
seti.“ Í frumvarpi að nýrri stjórnarskrá
segir: „Geti forseti Íslands ekki gegnt
störfum um sinn vegna heilsufars eða
af öðrum ástæðum fer forseti Alþingis
með forsetavald á meðan.“
n Sjálfstæðismenn lögðu til, að „
hæstiréttur dæmi í stað landsdóms um
þau mál, er Alþingi höfðar gegn ráð-
herrum fyrir embættisrekstur þeirra.“
Í frumvarpi að nýrri stjórnarskrá er
meðferð ráðherraábyrgðarmála færð
frá landsdómi til almennra dómstóla.
n Sjálfstæðismenn lögðu til, að „for-
setinn skipi ráðherra og veiti þeim
lausn í samráði við meirihluta Alþing-
is.“ Í frumvarpi að nýrri stjórnarskrá
segir: „Alþingi kýs forsætisráðherra …
Forseti Íslands skipar forsætisráðherra
í embætti. Forseti veitir forsætisráð-
herra lausn frá embætti eftir alþing-
iskosningar, ef vantraust er samþykkt
á hann á Alþingi, eða ef ráðherrann
óskar þess. Forsætisráðherra skipar
aðra ráðherra og veitir þeim lausn.“
n Þá lögðu sjálfstæðismenn til, að
„niður falli það ákvæði, að lagafrum-
varp fái í bili lagagildi, þrátt fyrir synj-
un forseta á staðfestingu frumvarps-
ins.“ Hér afréð stjórnlagaráð að halda
í óbreytta skipan og láta samþykkt lög
taka gildi þrátt fyrir málskot forseta og
láta þau falla þá fyrst úr gildi, ef þjóðin
fellir þau í almennri atkvæðagreiðslu.
n Ein breytingartillaga sjálfstæð-
ismanna var, að „ekkert gjald megi
greiða af hendi, nema heimild sé til
þess í fjárlögum, eða ef öll ríkisstjórn-
in verði sammála um, að brýn nauðsyn
sé til greiðslu, og skal þá eftir á afla
heimildarinnar með fjáraukalögum,
eins og nú.“ Þarna var lagt til, að hverj-
um einstökum ráðherra væri fært
neitunarvald varðandi fjáraukalög. Þar
þótti stjórnlagaráði of langt gengið, svo
að í frumvarpi þess segir heldur: „Enga
greiðslu má inna af hendi nema heim-
ild sé til þess í fjárlögum. Að fengnu
sam þykki fjárlaganefndar Alþingis get-
ur fjármálaráðherra þó innt greiðslu af
hendi án slíkrar heimildar, til að mæta
greiðsluskyldu ríkisins vegna ófyrir-
séðra atvika eða ef almannahagsmunir
krefjast þess. Leita skal heimildar fyrir
slíkum greiðslum í fjáraukalögum.“
n Sjálfstæðismenn lögðu til, að „Al-
þingi geti ekki átt frumkvæði að hækk-
un fjárlaga, heldur verði tillögur um
það að koma frá ríkisstjórninni.“ Frum-
varp að nýrri stjórnarskrá tekur und-
ir þetta sjónarmið eins og lýst var að
framan.
n Sjálfstæðismenn lögðu til, að í
stjórnarskrána „verði bætt þeim mann-
réttindaákvæðum, sem eru í mann-
réttindayfirlýsingu Sameinuðu þjóð-
anna og samningi Evrópuráðsins
um mannréttindi og frelsi.“ Þetta var
gert, fyrst 1995 og aftur nú með miklu
myndarlegri hætti.
n Sjálfstæðismenn lögðu til, að „sagt
sé, að rétti héraða og sveitarfélaga til
að ráða sjálf málefnum sínum með
umsjón stjórnarinnar skuli skipað með
lögum, enda sé að því stefnt, að þau fái
sem víðtækasta sjálfstjórn í þeim mál-
um, er þau sjálf standa fjárhagslegan
straum af.“ Þetta er gert í sérstökum
nýjum kafla um sveitarfélög í frum-
varpi að nýrri stjórnarskrá.
Hagsmunir fjöldans
Skoðun sinni á kjördæmaskipaninni
lýsir Bjarni Benediktsson svo: „ … ekki
dugir að láta strjálbýlið bera fjöldann í
þéttbýlinu slíku ofurliði, að hagsmunir
fjöldans séu fyrir borð bornir.“
n Bjarni segir um breytingartillögu
sjálfstæðismanna um kosningalög-
in: „Kosningaréttur sé svo jafn sem
þjóðarhagir og staðhættir leyfa. Enginn
landshluti hafi færri þingmenn en
hann nú hefur, en þingmönnum verði
fjölgað á hinum fjölmennari stöðum
eftir því sem samkomulag getur fengizt
um við heildarlausn málsins …“ Þarna
afhjúpar Bjarni gallann á, að stjórn-
málamenn skipti sér af endurskoðun
stjórnarskrárinnar, enda segir hann
skömmu áður í sömu ritgerð: „ … allir
sjá, hversu fráleitt það er, að þrjú svo
fámenn kjördæmi sem Seyðisfjörður,
Austur-Skaftafellssýsla og Dalir skuli
nú raunverulega hafa 2 þingmenn
hvert.“
n Loks lýsir Bjarni tillögu sjálfstæðis-
manna um, að „athugað verði, hvort
þá aðferð eigi að hafa við stjórnar-
skrárbreytingar, að á eftir samþykkt
tveggja þinga með kosningum á milli
verði frumvarpið lagt undir þjóðarat-
kvæði.“ Stjórnarskrárfrumvarpið, sem
nú bíður afgreiðslu Alþingis, fer sömu
leið að öðru leyti en því, að Alþingi
þarf ekki að samþykkja stjórnarskrár-
breytingu nema einu sinni, áður en
þjóðin samþykkir hana endanlega í
þjóðaratkvæðagreiðslu.
Sameiningar- og sáttafrumvarp
Þessum stutta samanburði á tillögum
sjálfstæðismanna í stjórnarskrármál-
inu 1953 og frumvarpi stjórnlagaráðs til
nýrrar stjórnarskrár er ætlað að sýna,
að tillögur sjálfstæðismanna náðu
flestar fram að ganga. Frumvarpið, sem
er sprottið af þjóðfundinum 2010, er
sameiningar- og sáttafrumvarp. Því er
ætlað að efla þingræðisskipulagið með
því að treysta valdmörk og mótvægi
til að girða fyrir ofríki framkvæmdar-
valdsins, efla Alþingi, styrkja sjálfstæði
dómstólanna, tryggja jafnt vægi at-
kvæða alls staðar á landinu og forræði
þjóðarinnar yfir auðlindum sínum.
Frumvarpið hefði varla fengið stuðning
67 prósenta kjósenda í þjóðaratkvæða-
greiðslunni 20. október nema vegna
þess, að mikill fjöldi stuðningsmanna
Sjálfstæðisflokksins greiddi atkvæði
með frumvarpinu.
Leiðari
Reynir Traustason
rt@dv.is
Kjallari
Þorvaldur
Gylfason
Útgáfufélag: DV ehf. Stjórnarformaður: Ólafur M. Magnússon Ritstjóri: Reynir Traustason (rt@dv.is) Fréttastjóri: Ingi Freyr Vilhjálmsson (ingi@dv.is) Umsjón helgarblaðs: Ingibjörg
Dögg Kjartansdóttir (ingibjorg@dv.is) Umsjón innblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir (kristjana@dv.is) Framkvæmdastjóri og vefstjóri DV.is: Jón Trausti Reynisson (jontrausti@dv.is)
Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir (heida@dv.is) Umbrot: DV Prentun: Landsprent Dreifing: Árvakur DV á netinu: www.dv.is
F R J Á L S T, Ó H Á Ð D A G B L A Ð
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéTTASkoT
512 70 70 DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AÐALnúmeR
RiTSTJÓRn
ÁSkRiFTARSími
AuGLýSinGAR
28 21.–27. desember 2012 Jólablað
„Þarna afhjúp-
ar Bjarni gall-
ann á, að stjórnmála-
menn skipti sér af
endurskoðun stjórn-
arskrárinnar.
Sjálfstæðismenn og stjórnarskrá