Feykir - 05.12.1984, Side 3

ÍEYKIR
Miðvikudagur 5. desember 1984.
bókatíðíndí
Héraðsbókasafn
Skagfirðinga 80 ára
Héraðsbókasafn Skagfirðinga
er 80 ára á þessu ári. Þess var
minnst með samsæti á
miðvikudaginn í síðustu viku og
komu þar saman sýslunefndar-
menn, bæjarstjómarmenn, starfs-
menn safnsins og fleiri.
Kári Jónsson, póstmeistari,
er formaður bókasafnsstjórnar
og bauð hann gesti velkomna
með stuttu ávarpi. Hjalti
Pálsson, bókavörður, flutti stutt
erindi um bókasafnið og bækur
yfirleitt. í upphafi rakti hann
aðdraganda að stofnun safnsins
og sagði þá m.a. að e.t.v. mætti
rekja þann aðdraganda til þess
að séra Zophonías Halldórsson í
Viðvík skrifaði sýslunefnd bréf
árið 1898 þar sem hann hvatti til
stofnunar sýslubókasafns. Lagði
hann til í þessu bréfi sínu að
Landssjóður afnæmi styrk til
Amtsbókasafnsins, sem hann
sagði að hefði litla möguleika til
að þjóna almenningi eða til
eflingar almennrar menntunar í
landinu vegna fjarlægðar.
Erindi Viðvíkurklerksins fékk
neikvæðar viðtökur í fyrstu og
vildi sýslunefnd reyna til
þrautar þjónustu Amtsbóka-
safnsins. Hins vegar fór svo að
sú þjónusta reyndist aldrei
fullnægjandi, þannig að árið
1904 var ákveðið að stofna
sýslubókasafn á Sauðárkróki.
Voru kosnir þrír menn til að
semja reglugerð safnsins og
kaupa inn bækur. Arið eftir var
reglugerðin samþykkt og kosin
þriggja manna bókasafnsnefnd.
Ekki er ljóst hvar safnið var til
húsa fyrstu árin, en snemma tók
Isleifur Gíslason, kaupmaður,
við bókavörslu og var safnið
lengi til húsa hjá honum að
Aðalgötu 6.
Arið 1937 eru vatnaskil í sögu
safnsins, en þá flyst það í
bókhlöðu við Suðurgötu 7 og
um svipað leyti var séra Helgi
Konráðsson ráðinn umsjónar-
maður þess. Þegar séra Helgi
tók við safninu var það lítið að
vöxtum (tæp 1.100 bindi) og í
slæmu ástandi, en hann tókst
Safnahúsið við Faxatorg.
þegar á hendur að skrá safnið og
gerði vandaða tvöfalda spjald-
skrá yfir allar bækur þess. Hann
fékk og Stefán Magnússon
bókbindara í lið með sér og eftir
það sá Stefán um allt bókband
fyrir safnið til dauðadags, í 43
ár. í tíð séra Helga óx safnið
mjög mikið og var til þess tekið
hve hann keypti vandaðar
bækur. Auk þess áskotnuðust
safninu stórar bókagjafir.
Árið 1956 tók Björn
Kári Jónsson og Hjalti Pálsson.
Daníelsson, skólastjóri, við
bókavörslu. Um 1960 er svo
komið að þrengsli á bókasafn-
inu koma í veg fyrir frekari
stækkun þess og var þá farið að
ræða um byggingu nýs
safnahúss. Næstu fimm ár fóru í
undirbúning, en í júní 1965 var
hafist handa við byggingu
Safnahússins við Faxatorg. Um
jólaleytið 1969 var safnið flutt
suður Suðurgötuna í hið nýja
hús
Björn Daníelsson lést vorið
1974 og um hausið 1975 var í
fyrsta skipti ráðinn bókavörður
í fullt starf, var það Eiríkur
Rögnvaldsson, sem gengdi því
um eins árs skeið, en þá tók
Hjalti Pálsson við af honum og
hefur gengt starfinu síðan.
Elstu útlánatölur bókasafns-
ins eru frá árinu 1957. Þá var
bókaeign safnsins um 7.000
bindi og útlán 3.846. Árið 1980
er bókaeignin 16.800 bindi og
útlánin 35.656. Hámarki náðu
útlán árið 1982 þegar þau urðu
38.464 bindi. Nú mun
bókaeignin vera orðin um
20.000 bindi. Útlánstölur safns-
ins eru með þeim hæstu á hvern
íbúa, miðað við önnur
bókasafnsumdæmi á landinu.
í erindi sínu mæltist Hjalta
Pálssyni m.a. svo:
„Það er sagt að bækur geymi
allan fróðleik og þekkingu
mannsins og bækurnar og
bókasöfnin séu hinn eini sanni
háskóli sem sé öllum opinn.
Þetta er að miklu leyti rétt. Við
þekkjum mörg dæmi um menn
sem kallaðir eru sjálfmenntaðir,
hafa lítt eða ekki setið á
skólabekk en eru þó mun betur
að sér en margur langskólageng-
inn. Skólaganga, a.m.k. fram á
háskólastig, gerir ekki annað en
opna mönnum sýn, það er eins
og að fá mönnum lykla að garði
þekkingarinnar, en hann verður
sjálfur að opna hliðið og bjarga
sér áfram í þeim garði.”
Nýtt bókaforlag
Nýtt bókaforlag á Sauðárkróki,
Stjörnubækur, hefur gefið út
barna- og unglingabókina
Tímahellinn eftir Edward
Packard. Er það fyrsta bókin í
bókaflokknum „Þitt eigið
ævintýri”, en bækurnar í þeim
bókaflokki eru sérstakar að því
leyti, að lesandinn sjálfur er
söguhetjan og ræður framvindu
sögunnar. Bókaflokkur þessi
hefur notið mikilla vinsælda í
Bandaríkjunum. Guðbrandur
Magnússon hjá Stjörnubókum
sagðist hafa náð samningum við
bandaríska útgáfufyrirtækið um
einkarétt á útgáfu bókanna hér
á landi. Kvaðst hann vona að
þessi útgáfa gæti orðið
grundvöllur að frekari bóka-
útgáfu.
og ævintýri
Örlög
Út er komin ný bók eftir
Guðmund L. Friðfinnsson á
Egilsá í Skagafirði. Örlög og
ævintýri heitir bókin og
undirtitill er Æviþættir, munn-
mæli, minningabrot og fleira og
er þetta fyrra bindi sem nú
kemur út. Káputeikning er eftir
Kristinn G. Jóhannsson og
útgefandi er Skjaldborg.
Guðmundur L. Friðfinsson
hefur fengist töluvert við ritstörf
í gegnum tíðina og er það sem
eftir hann liggur mjög fjölbreytt
að efni og formi, unglingabæk-
ur, skáldsögur, smásögur, ljóð,
sagnaþættir og leikrit.
„Ég þarf alltaf að finna mér
eitthvert nýtt form að fást við,
þó mér þyki ekki eins
skemmtilegt að fást við nokkuð
eins og leikritun. Ég hef
geysilega gaman af því að spinna
upp samtöl. Það hafa verið flutt
eftir mig framhaldsleikrit í
útvarp og eitt í sjónvarpinu. Það
er hins vegar mjög erfitt að
komast að í leikhúsunum með
leikrit og ég skil reyndar mæta
vel það sem þar liggur á bak við;
það er fjárhagslegt happdrætti
að veðja á nýja leikritahöf-
unda.”
Hvers konar efni er í nýju
bókinni?
„Þetta er bók um mannlíf og
umhverfi. Ég held að óhætt sé að
segja að þetta sé í hnotskurn
aldarspegill kyrrstöðutímabils-
ins, rétt áður en tæknin hélt
innreið sína. Þó margir hafi á
undan mér skrifað um ýmis
konar þjóðlegan fróðleik, þá eru
tilbrigðin svo mikil í mannlífinu
að kynlegir kvistir koma ætíð
fram. Það er sérstæður blær yfir
þessu tímabili Islandssögunnar
og fólkið á sér merka sögu sem
mér finnst gaman að geta komið
á framfæri í bókinni.
Það er blandað saman
þjóðsögum, munnmælum og
gamanmálum. Inn á milli geri ég
svo góðlátlegt grín af sjálfum
mér.
Þetta er ekki saga ákveðinnar
ættar, afkomendur þess fólks
sem fjallað er um er dreift um
allt land og sumir búa jafnvel í
Vesturheimi.
I seinna bindinu verða
merkilegar ættarskrár eftir Torfa
Sveinsson á Klúkum í Eyjafirði
frá 1832. Hann er talinn virtur
og merkilegur ættfræðingur.
Einnig eru í bókinni ættaskrár
sem Stefán Jónsson á Höskulds-
stöðum samdi og einnig eftir Eið
Guðmundsson á Þúfnavöllum.
Annars verður efnið í síðara
bindinu mjög svipað því fyrra.
í báðum bókunum er fjöldi
mynda og í seinna bindinu
verður heimildaskrá og nafna-
skrá. Jón Hallsson, vinur minn
og nágranni, aðstoðaði mig við
nafnaskrána, en það er mikið og
erfitt verk.”
Var erfiít að setja þessa bók
saman?
„Ég hef aldrei áður skrifað
svona bók og ég efast um að ég
hefði lagt út í það hefði ég
ímyndað mér hversu erfitt þetta
yrði. Það er t.d. mjög bagalegt
að hafa ekki bókasafn í
nágrenninu sem hægt er að
hlaupa til þegar maður þarf á
upplýsingum að halda til að geta
haldið áfram vinnunni. Það
þýðir þó ekki annað en að
skyrpa í lófana og halda áfram
þegar maður er kominn út í
þetta. Þetta er þó ekki eintóm
fræðimennska, það er léttmeti
innan um — munnmæli og
draugasögur. Ég er hvorki
ættfræðingur né fræðimaður og
því kostar þetta allt meiri vinnu
en ella við t.d. heimildaöflun.
Það sem fyrst og fremst þarf til
er þolinmæði og vinna. Margir
góðir menn hafa aðstoðað mig í
þessu, t.d. Ásgeir S. Björnsson
frá Ytra-Hóli á Skagaströnd,
kennari við Kennaraháskólann,
Hjalti Pálsson, safnvörður á
Sauðárkróki, Eiður Guðmunds-
son á Þúfnavöllum og Indriði
Indriðason ættfræðingur frá
Fjalli.”
Hvernig gekk þér að finna
myndir frá þessu tímabili sem þú
segir frá?
„Það var talsverð fyrirhöfn. í
bókinni eru auk ljósmynda
teikningar afgömlum bæjum frá
því um 1880 eða fyrr. Þá eru í
bókinni ljósrit af merkilegum
skjölum, t.d. lækningaleyfi
Gríms Magnússonar græðara,
dagsett í Nesi við Seltjörn í júlí
1791 og undirskrifað af Jóni
Sveinssyni landlækni. Einnig er
birt uppboðsskrá á hluta af
dánarbúi Stefáns Tómassonar
læknis á Egilsá—það er frá því
um vorið 1865. Á þessu uppboði
voru seldir ýmsir sérkennilegir
munir og allt verðgildi skráð í
gömlu myntinni. Þá ber að geta
merkiiegrar verðskrár frá 1890-
1900 sem Björn í Bæ skráði eftir
verslunarbókum föður síns og
afa.”
Hafðirðu gaman af að skrifa
þessa bók?
„Ég er nú alls ekki búinn enn,
mikil vinna er eftir við seinna
bindið. En gaman? Já, annars
væri ég ekki að þessu.
Ég hef aldrei skrifað á
sumrin—bara á veturna. Ég er
svo mikið náttúrubarn að ég vil
geta sýslað úti á sumrin við t.d.
skógræktina á Egilsá. Ég get
ekki hugsað mér að sitja inni við
skriftir í góðu veðri.”