Feykir - 05.12.1984, Síða 7

byggðamál
FEYKIR 7
Eðlileg þróun - eða alvarleg hætta?
Á síðustu 15 árum hefuríbúum í
sveitahreppum Austur- Húna-
vatnssýslu fækkað úr 1132 í 943
eða um 17%. í tveimur
hreppanna hefur íbúum fækkað
um fjórðung á þessu tímabili. I
Bólstaðarhlíðarhreppi voru 200
íbúar 1968 en voru í fyrra 154.1
Skagahreppi var 101 íbúi árið
1968 en 76 í fyrra. Aðeins hefur
orðið fjölgun í einum af
sveitahreppum A.- Hún. á þessu
tímabili en það er í
Svínavatnshreppi, þar fjölgaði
íbúum úr 164 í 172.
Á þessu tímabili hefur íbúum
þéttbýlisstaða í hérðinu fjölgað
nokkuð þannig að íbúafjöldinn í
Austur-Húnavatnssýslu hefur
vaxið úr 2304 í 2640 eða um
14%. Á sama tíma hefur
landsmönnum fjölgað um 18%
þannig að fólksfjölgun í A. Hún.
á þessu tímabili nær ekki
landsmeðaltali.
Á síðustu 13 árum hefur
íbúum í sveitarfélögum þarsem
íbúar eru yfir 200, fjölgað um
22%. Á sama tíma hefur fækkað
um 15% í sveitarfélögum með
færri en 200 íbúa.
Með þessar staðreyndir í huga
ræddi blaðamaður Feykis við
tvo Húnvetninga. Fyrst varð
Árni S. Jóhannesson kaup-
félagsstjóri fyrir svörum.
Ný atvinnutækifæri
í sveitimar
„Verði ekki veruleg breyting á er
hætt við að fólki fækki enn
verulega í sveitum,” sagði Árni
S. Jóhannesson kaupfélagsstjóri
á Blönduósi þegar við hann var
rætt um þessa miklu fólksfækk-
un í sveitunum. „Hagur bænda
hefur versnað mjög mikið hin
síðari ár. Framleiðslan hefur
dregist verulega saman. Sauð-
fjárinnlegg er nú um fjórðungi
minna en þegar það var mest hér
í sýslu og mjólkurframleiðslan
hefur dregist saman um 20%.
Afkoman er öll á niðurleið og
verði ekki snúið snarlega við,
óttast ég að mjög margir bændur
verði að hætta búskap,” sagði
Árni.
Hann sagði ennfremur að sér
sýndist að við verðlagningu á
landbúnaðarvörum hefði alls
ekki verið tekið tillit til þessa
mikla samdráttar í framleiðsl-
unni. Því til viðbótar væri
verðlagningin í verðlagsgrund-
vellinum röng í einstökum
atriðum þannig að hvorki
bændur né vinnslustöðvar
þeirra fá það verð sem þeim er í
raun ætlað í verðlagsgrundvelli.
— Hvað er til ráða?
„Ef bændur taka sig ekki á
sem stétt og snúa vörn í sókn er
alvarleg_ hætta fyrir dyrum,”
sagði Árni. „Menn verða að
koma á fót nýjum atvinnutæki-
færum í sveitunum og til þess á
að ná því fjármagni, sem
ríkisvaldið ætlar að setja í nýjar
atvinnugreinar.”
— Hvaða atvinnugreinar?
„Þar getur margt komið til og
fer nokkuð eftir aðstæðum á
hverjum stað. Það má benda á
loðdýrarækt, þó vissulega séu
þar enn ýmsir byrjunarörðug-
leikar. Það má benda á
ýmiskonar smáiðnað, t.d.
úrvinnslu á landbúnaðarvörum.
Þegar eru komnar saumastofur í
nokkrar sveitir sem skapa
drjúga atvinnu. Sum staðar eru
möguleikar á fiskirækt og víða
er unnt að hafa tekjur af
ferðamannaþjónstu. Möguleik-
arnir eru því ýmsir. Meginmálið
er að ná atvinnutækifærunum
inn í sveitirnar þannig að
fólksstraumurinn úr sveitunum
haldi ekki áfram,” sagði Árni S.
Jóhannsson að lokum.
Hefðbundinn búskapur
undirstaðan en fleira
þarf til
Þá ræddi blaðamaður við
Jóhannes Torfason á Torfalæk,
formann Búnaðarsambands Aust-
ur Húnvetninga og spurði hann
hvaða leiðir hann sæi til þess að
snúa þessari alvarlegu þróun
við.
„I fyrsta lagi verður að bæta
rekstrarstöðu hins hefðbundna
búskapar. Hann er undirstaða
þess að byggð haldist í
sveitunum. Það þarf því að
skapa rými til þess að þeir, sem
eru við hefðbundinn búskap,
geti haft af því starfi
lífsviðurværi, jafnframt því sem
þeir þurfa að ná því
framleiðnimarkmiði, sem stefnt
er að.
í þessu sambandi er hvað
mikilvægast að greitt verði allt
umsamið verð þegar búvara er
afhent á vinnslustöð. Á síðustu
fimm til sex árum hefur hlutur
launaliðar lækkað úr því að vera
um helmingur af verði vörunnar
í það að vera um þriðjungur.
Þetta þýðir að útborgun á
launum bónda og fjölskyldu
hans er komin úr um 60% niður í
um 40%. Með öðrum orðum:
bóndinn þarf nú að bíða í um ár
eftir því að fá um 60% af kaupi
sínu og verður það til þess að
stór hluti af einkaneyslu hans er
fjármagnaður með lánsfé.
Þá þarf að tengja saman
innlenda fóðuröflun, kjarnfóð-
urskömmtun og kjarnfóður-
skatt. Það er nauðsynlegt tilþess
að skapa grundvöll fyriraukinni
fóðuröflun heima á búunum og
þar með aukna atvinnu i
sveitunum. Það hefur sýnt sigað
notkun heyköggla er ein af þeim
leiðum sem eru að því marki að
auka heimaöflun fóðurs og
spara með því útgjöld búanna
og gjaldeyri. Þá má nefna
nýjungar í votheysverkun sem
leið að sama marki.
í öðru lagi er mikilvægt að efla
nýjar búgreinar í sveitum, t.d.
loðdýrarækt. Einnig er mikil-
vægt að nýta frekar en gert er
ýmis hlunnindi og er ég þá
sérstaklega með veiðihlunnindi í
huga.
í þriðja lagi er mikilvægt að ná
inn í sveitirnar sem fjölbreytt-
astri atvinnustarfsemi, sem á
einn eða annan hátt tengist
þeirri atvinnu sem þar er fyrir. 1
þessu sambandi má benda á
ýmiskonar þjónustustörf, t.d.
akstur í sambandi við land-
búnaðinn, skólaakstur, kennslu-
störf o.fl.
í tengslum við allt það sem hér
hefur verið sagt verður að gera
þá kröfu til stjórnvalda aðstaðið
verði við öll stóru orðin um
nauðsyn þess að efia nýjar
búgreinar.
Það má benda á það, að nú
vantar 70-80 milljónir króna á
núverandi verðlagi til þess að
staðið hafi verið við lög, sem sett
voru í þessu sambandi árið 1979.
Þá vantar ennþá 20 af 60
stöðugildum sem um var samið
1978 vegna forfallaþjónustu í
sveitum, en bændur gáfu þá eftir
3% af búvöruverðshækkun og
var lofað þessari forfallaþjón-
ustu í staðinn.”
Almenn óánægja
með nýia sveífar;
stjómanrumvarpið
Miklar og líflegar umræður
urðu á sameiginlegum fundi
Sýslunefndar Skagafjarðar-
sýslu og oddvita allra hreppa
sýslunnar s.l. fimmtudag.
Efni fundarins var nýtt
frumvarp til sveitarstjórnar-
laga og að sögn Halldórs Þ.
Jónssonar, sýslumanns, kom
fram mjög almenn óánægja
með tvö atriði þessa nýja
frumvarps. Er það annars
vegar um að ræða lögþving-
aða sameiningu hreppa er
talið hafa 100 eða færri íbúa
s.l. þrjú ár. Þótti mönnum
sem þarna væri verið að
seilast til yfirráða í málefni
sem íbúar viðkomandi
hreppa ættu að ákvarða
sjálfir. Einnig kom fram
mikil og almenn andstaða við
hugmyndir í frumvarpinu
um að leggja niður sýslu-
nefndir og taka upp
héraðsþing í þeirra stað.
Halldór Þ. Jónsson sagði
að á fundinum hefði verið
kosin nefnd til að skila áliti
um frumvarpið og mætti
búast við því fljótlega upp úr
áramótum.
Sýslufundi var framhaldið
á föstudag og voru þar lagðir
fram reikningar hrepps-
nefnda, þeir yfirfarnir og
samþykktir. Sagði Halldór
að þar hefði eiginlega verið
um framhaldsaðalfund sýslu-
nefndar að ræða frá því í vor.
Þjóðlegt, Ijúffengt og ódýrt
Laufabrauð
Við fullyrðum að laufabrauðið okkar
stenst þínar kröfur, og að þú getir
hvergi keypt ódýrara laufabrauð. Þú
getur annað hvort fengið það skorið
eða óskorið. Pöntunum veitt móttaka
fram til 20. desember.
SPARIÐ YKKUR
TÍMA OG ERFIÐI
í desember verðum við með:
Brúna og hvíta svamptertubotna,
brúna og hvíta marensbotna, fransk-
brauðsbotna, búttudeigsbotna, brauð-
tertubrauð, rúllutertubrauð, tartalettur,
rjómatertur, rjómahringi og síðast en
ekki síst mikið úrval af Ijúffengum
smákökum.
Sauðárkróks- r
B
SÍMI 5127
Fisher Price leikföngin eru sígild
og traust. Fást í Skagfirðingabúð.
Kristjánsson hf.