Jökull


Jökull - 01.12.1980, Síða 66

Jökull - 01.12.1980, Síða 66
ÁGRIP SPRUNGUÞYRPINGIN VIÐ VOGA A REYKJANESSKAGA I þessari grein er lýst sprungusvæðinu við Voga á Reykjanesskaga og raett um niyndun sprungnanna. Af ýmsum ástæðum er þessi sprunguþyrping sú hentugasta á skaganum til nákvæmra mælinga. I fyrsta lagi liggur hún nær öll í sama 10000 ára gamla hraunlaginu, sem er eitt elsta nútímahraunið á Reykjanes- skaga. í öðru lagi er þetta stærsta sprungu- þyrping skagans, sem ekki er hulin yngri hraunum. I þriðja lagi hefur Eysteinn Tryggvason gert nákvæmar mælingar á lóð- réttri hreyfingu á svæðinu, mörg undanfarin ár. Þannig gefst nú tækifæri til að bera saman lárétta og lóðrétta hreyfingu á þessu svæði. I fjórða lagi er hrauriið, sem þyrpingin liggur í, það gamalt, og tekur yfir svö stórt svæði, að mæld gliðnun á þessu svæði ætti að vera góður mælikvarði á heildargliðnun Reykjanesskag- ans síðustu 10000 árin. Megin niðurstöður mælinganna á sprunguþyrpingunni eru eftirfarandi: Á kort- lagða svæðinu, sem tekur yfir um 80 km2, er 141 sprunga, og af þessum liggja 120 alveg innan kortsins. Auk ofangreindra er fjöldi smásprungna á svæðinu (Mynd 10), en þær eru svo litlar, að þær skipta ekki máli við mat á gliðnun svæðisins, og er því sleppt. Aðeins um fjórðungur sprungnanna er misgengi, og misgengin virðast öll vera s. k. siggengi. Þrátt fyrir það eru þau flest lóðrétt, og jafn- vel hallar sumum nokkrar gráður í öfuga átt við halla venjulegra siggengja (Mynd 12). Að auki er meirihluti misgengjanna lok- aður við yfirborðið (Mynd 11). Lóðrétta færslan á öllurn misgengjunum er að meðaltali 2.3 m, en mesta færslan á einrii sprungu er 20 m. Meðalstefnan á öllum sprungum þyrping- arinnar er 54°, og þá miðað við áttarhorn. Stefnudreifingin fylgir vel normalkúrfunni, og staðalfrávikið er aðeins 17°. Engin marktæk breyting í stefnu sprungnanna eftir sprungu- svæðinu á sér stað. Meðallengd sprungnanna 120, sem liggja alveg innán kortlagða svæðis- ins, er 611 m. Nokkur fylgni er milli lengdar og mestu gliðnunar á sprungu: þar er línulegi fylgnistuðullinn r = Ö.65. Þetta þýðir, að um 40% af mestu gliðnun á sprungu er unnt að skýra með lengd hennar. Einnig er nokkur fylgni milli lengdar og mestu lóðréttrar færslu (r=0.64), en að öðru leyti eru lítil tengsl milli lengdar óg anriarra mælistærða. Alls voru mældir 1076 punktar á sprungum þyrpingar- innar. Meðalbreiddin í öllum mælipunktun- um reyndist vera 0.6 m, en mesta breidd í einum punkti — þ. e. mesta gliðnun á einni sprungu — er 7.5 m (Mynd 8). Mesta vídd sprungu hefur nokkra fylgni við mestu lóð- rétta færslu (r = 0.62). Heildargliðnunin á sprungusvæðinu mældist mest í sniði 4 og sniði 6 (Mýnd 3) 15 m. Heildargliðnun í öðr- um sniðum er gefiri í Töflu 3. Eins og þar sést, er gliðnuriin mest nálægt miðri spruriguþyrp- ingunni og minnkar til beggja enda. Allar sprurigurnar enda í smásprungum, sem deyja út við bláendana. Ýmsar tilgátur hafa verið settar fram til að skýra sprungúþyrpingarnar á Reykjaries- skaga, Sem þá eiga að sjálfsögðu einnig við spruriguþyrpinguna við Voga. Eg hef prófað þessar tilgátur í ljósi gagna frá Vogasvæðinu, og komist að þeirri niðurstöðu, að á þeim séu verulegir annmarkar. Því hef ég sett fram nýja skýringu: kvikuinnskot, eitt eða fleiri. Tvö líkön eru könnuð allrækilega: (1) Lóðréttur gangur eða gangar, og (2) lárétt silla (lag- garigur) eða sillur. Hváð fyrra líkanið varðar, þá virðist gangaþyrping líklegasta skýringin. Þó virðist halli misgengjanna mæla gegn þessari skýringu, en þau rök eru þó ekki nægi- lega sterk til að fella hana. I síðara tilfellinu er sú tilgáta, að eiri silla hafi valdið sprungu- mynduninni á Vogasvæðinu, könnuð ræki- lega. Komist er að þeifri niðurstöðu, að silla með mestu þykkt 9.5 m, og á 2ja km dýpi, gæti skýrt gliðnunina á svæðinu. Engu að síður er hér, eins og í fyrra tilfellinu, erfitt að skýra halla misgengjarina með þessu líkani. Loka- riiðurstaðan er sú, að mörg innskot, af breyti- legri gerð, sé líkleg skýring á Sprunguþyrping- unni við Voga á Reykjanesskaga. 64 JÖKULL 30. ÁR
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100

x

Jökull

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.