Jökull


Jökull - 01.12.1987, Side 13

Jökull - 01.12.1987, Side 13
Ágrip JARÐHITI Á TORFAJÖKULSSVÆÐINU - YFIRLIT YFIR JARÐEFNAFRÆÐILEGAR RANNSÓKNIR Jarðhitasvæði það sem kennt er við Torfajökul liggur innan Torfajökuls-megineldstöðvarinnar. Súrt berg er óvenju algengt í þessari megineldstöð miðað við aðrar slíkar á Islandi. Nokkur gos hafa orðið á svæðinu á nútíma. Talið er að annað berg á yfirborði sé að mestu myndað á síðasta jökulskeiði. Stór hringlaga strúktúr sem líklegast tengist öskjusigi liggur utan um megineldstöðina. Jarðhitaummerki ná yfir um 140 km2 svæði og eru þau nær eingöngu innan öskjunnar. Áætlað hefur verið að náttúrulegt varmatap svæðisins nemi 190-930 kg/sek af gufu. Allmikil lægð er í þyngdarsviðinu á Torfajökulssvæð- inu sem stafar vafalítið af hinu mikla magni af eðlisléttu súru gosbergi. Innan lægðarinnar er skörp hæð í þyngd- arsviðinu. Sú hæð hefur verið talin stafa af basaltinn- skotum undir súra berginu og líklega eru þessi innskot varmagjafinn fyrir jarðhitakerfið. Jarðhiti á yfirborði á Torfajökulssvæði er að mestu gufuaugu og súrar hveraleirsmyndanir. Gufuhitað vatn í hverum er einnig algengt, bæði súrt súlfat-vatn og bíkar- bónat-vatn með sýrustig (pH) á bilinu 6-7. Súra súlfat- vatnið myndast þegar gufa með verulegu brennisteins- vetni þéttist í yfirborðsvatni, en bíkarbónat-vatn mynd- ast þegar gufa snauð af brennisteinsvetni þéttist. í báð- um tilvikum inniheldur gufan kolsýru og ýmsar aðrar gastegundir. Á svæðinu í nágrenni Landmannalauga eru hverir og lindir af tiltölulega klóríð-ríku vatni. Petta vatn er djúp- vatn, sem hefur ýmist soðið eða blandast köldu vatni í uppstreymisrásum eða hvoru tveggja. Hæsti mældi styrkur klóríðs er 535 ppm sem er mun hærri en almennt gerist með jarðhitavatn hér á landi sem streymir um basískt berg. Hinn tiltölulega hái styrkur klóríðs í djúp- vatni á Torfajökulssvæði er talinn stafa af tiltölulega háum styrk þessa efnis í súru bergi miðað við basískt. Tvívetnisinnihald klóríðvatnsins gefur til kynna að það sé staðbundin úrkoma að uppruna. Gufa í gufuaugum á Torfajökulssvæði inniheldur yfir- leitt gas á bilinu 0.2-0.4% miðað við rúmmál. Kolsýra er yfirleitt yfir 70% en brennisteinsvetni liggur á bilinu 2-8% og vetni á bilinu 0-10%. Efnainnihald klóríðvatnsins á svæðinu við Land- mannalaugar bendir til hitastigs kringum 265°C í undir- liggjandi jarðhitakerfi. Gas í gufuaugum gefur vísbend- ingu um enn hærri hita (>300°C), bæði við Landmanna- laugar og annars staðar á Torfajökulssvæðinu þar sem sýni hafa verið tekin. Styrkur radons og kvikasilfurs hefur verið athugaður á afmörkuðu svæði við Hrafntinnusker. Styrkur beggja þessara efna er hæstur næst hverum og gufuaugum. Auk þess koma fram frávik, sem falla nokkurn veginn saman fyrir bæði efnin og eru ílöng annars vegar í NA-SV stefnu og hins vegar í NV-SA stefnu. Fyrri stefnan svarar til stefnu ríkjandi brotalína á svæðinu en sú seinni til eldra brotalínukerfis. Hlutfall helíum ísótópa (3He/4He) er óvenjuhátt á Torfajökulssvæðinu. Gildi allt að 23.4 sinnum hærri en nemur þessu hlutfalli í andrúmsloftinu hafa mælst. Svip- uð gildi hafa einnig mælst í jarðgufu á jarðhitasvæðum í gosbeltinu fyrir norðaustan. Hið háa hlutfall helíumísót- ópa er talið tengjast möttulstróknum undir þessum landshluta. Líklegt er talið að mikið uppstreymi basalt- kviku frá möttulstróknum verði undir Torfajökulssvæð- inu. Hluti þessarar kviku sest að neðst í jarðskorpunni, bræðir hana að hluta og myndar þannig súra kviku, en hluti leitar út í gliðnunarsprungurnar í gosbeltinu fyrir norðaustan. 11
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116

x

Jökull

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Jökull
https://timarit.is/publication/1155

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.