Feykir - 19.12.2001, Blaðsíða 16

16 FEYKIR 44/2001
„Þegar maður er friskur og allir vilja fyrir
mann gera, þá er ekki annað betra”
Spjallað við Kristínu Ólafsdóttur um lífið og jólin í Fljótunum fvrir tæpum 100 árum
Þótt meðalævi íslendings hafi
verið að lengjast á síðustu tímum
og þeim fari fjölgandi sem ná
hundrað ára aldri, er fágætt að hitta
fólk á þessum aldri sem er svo vel
emt að það geti sagt alveg hispurs-
laust írá hlutnum eins og þeir voru
fyrir tæpum hundrað árum. Það er
gaman að hitta svoleiðis fólk, fyrir
þá sem er eru forvitnir um hvemig
líf það var sem forfeðumir lifðu. Ég
ffétti af því að á Akureyri væri kona
sem alist hefði upp hjá langafa mín-
um og langaömmu á Steinhóli í
Fljótum. Föðurbróðir minn heitinn,
Guðbrandur Frímannsson á Sauð-
árkróki, hafði heimsótt hana fyrir
nokkrum árum og sagði að ég ætti
endilega að heimsækja gömlu kon-
una og helst taka við hana viðtal.
Hún heitir Kristín A. Ólafsdóttir
og í nokkur skipti á síðustu misser-
um hefur hún verið í viðtali í út-
varpi. Það þykir tíðindum sæta að í
sama húsinu í Aðalstrætinu á Akur-
eyri skuli búa tvær konur báðar
orðnar eitthundrað ára og báðar vel
ernar ennþá. Kristín varð 100 ára í
júlí sl. Ég heimsótti hana reyndar
fyrir tveimur árum og fannst ansi
merkilegt að hitta þarna konu sem
ólst upp hjá langafa mínurn, sem dó
fyrir 80 árum, en hann var einn
margra sem fórust með hákarla-
skipinu Maríönnu. Ég varð undr-
andi að sjá hvað svo fullorðin
manneskja og Kristín var vel á sig
komin ennþá og lífsglöð. Einhvem
veginn hefði maður haldið að svo
fullorðið fólk væri búið að fá nóg af
lífinu. Það varð svo sem ekki mik-
ið úr því að ég tæki við hana viðtal,
enda þá ekki fyrir löngu búið að
birtast við hana viðtal í blaðinu
Degi. Kristján Sigurjónsson frétta-
maður á Útvarpi Norðurlands hafði
líka spjallað við hana á jólafostunni
árið áður, svona nokkurs konar
jólaviðtal. Ég hugsaði mér að nýta
þetta viðtal og Kristján gaf mér
fulla heimild til þess þegar ég leit-
aði eftir því. Hér á eftir birtast því
glefsur úr þessu viðtali, en þess má
geta að ég sló á þráðinn til Kristín-
ar nú á dögunum og reyndar einnig
til sonar hennar séra Arngríms
Jónssonar fyrrverandi sóknarprests
í Háteigskirkju, þar áður í Odda.
Kristín er ennþá vel ern og skraf-
hrifin þó komin sé talsvert á fyrsta
árið á nýrri öld.
Kristján Sigurjónsson byrjaði við-
talið á því að segja að Kristín hafi búið
í Aðalstrætinu síðan á þriðja áratug
þessarar (síðustu) aldar. Kristín hefur
fótavist, minnið er gott, heym ágæt en
sjón lítillega farin að daprast. Kristín
man tímana tvenna, enda upplifað ó-
trúlegar breytingar í íslensku samfélagi
á ævi sinni.
„Ég kem úr Fljótum, er fædd þar og
kom 13 ára til Siglufjarðar og er þar
þangað til 1919, þá fer ég til Akureyrar
og hef verið þar síðan.”
Þú ert til 13 ára aldurs í Fljótum, hjá
hveijum elst þú upp þar?
„Það var hjá Guðbrandi Jónssyni og
Sveinsínu Sigurðardóttir í Steinhóli í
Flókadal. Þangað kom ég kornung, en
ólst ekki upp hjá foreldrum mínum
lýrr en ég kom 13 ára til þeirra.”
Hvernig stóð á þvi að þú ólst ekki
upp hjá þeim?
„Það var vegna þess að móðir mín
veiktist svo mikið og hafði tvö börn
fyrir, að það var ekki hægt að hafa
þriðja bamið heima, vegna þess að það
var enginn til að hugsa um svona mik-
ið, svo að ég var innlyksa hjá þessum
hjónum í Steinhóli.”
Og áttir þú góða æsku?
„Já þetta var afskaplega gott fólk, ég
minnist þess á meðan ég dreg andann.
Það urðu mjög rnikil viðbrigði þegar
ég var tekin frá þeim. Ég ætlaði aldrei
að geta áttað mig á því, mér fannst allt
svo ókunnugt. Ég þekkti litið foreldra
mína og systkinin ekki neitt. Þetta er
mjög erfitt fyrir unglinga að fara burtu
frá foreldrum sínum og koma svo
hálfstálpuð heim aftur.”
En jafnaðir þú þig á þessu?
„Ja ég fékk nú að fara einu sinni
vestur til þeirra i Steinhóli og ég hugs-
aði mér að ég skyldi ekki fara til baka,
en svo varð nú úr að ég var bara sótt og
varð svo að sætta mig við hitt, ekki svo
að ég hefði það ekki gott hjá þessu
fólki, það var langt frá því. Ég þurfti
ekki að forðast það, en þetta voru svo
mikil viðbrigði og vonandi að öll böm
geti aldist upp með systkininum sínum.
Þótt fátækt sé, þá er það betra.”
- Ef þú berð saman þessi uppvaxtar-
árþín við lífsskilyrði fólks í dag hvem-
ig er sá samanburður?
„Mér finnst það svo ólíkt. Mér
finnst látið allt of mikið eftir bömum
nú til dags, ekki hugsað nógu vel um
þau og þau ekki alin nógu vel upp, svo-
leiðis að sýna þeim fram á lífið.”
Var mikil fátækt?
„Já það var mjög mikil fátækt, en
það var samt þannig hjá þessum fóstur-
foreldrum mínum að það var eins og
allt væri hægt, þrátt fyrir þessi óskap-
legu þrengsli og fátækt, að það var
alltaf hægt að taka böm.”
Geturðu sagt okkur frá jólahaldinu
á þessum tíma?
„Jólin voru svoleiðis hjá fósturfor-
eldrum minum, að það var kannski
bakað eitthvað á Þorláksdag og svo var
þetta venjulegt. Aðfangadagskvöld
eins og venjulega, það var lesið guðs-
orð og sungið, því fóstra mín hafði svo
falleg hljóð. Hún söng sálmana og það
var þá tekið undir þeir sem gátu. Ja
mikil ósköp, það var friður og ró, eng-
inn hasar á neinum. Á jóladag var þá
reynt að fara til kirkju á Barði. Þar var
séra Jónmundur og það var þeirra vina-
fólk svo mikið og það sendi alltaf á
þetta heimili ýmislegt af brauði. Þetta
var mikið gæðafólk.”
Var mikið um jólaskreytingar og
gjafir?
„Engar skreytingar, þá kerti aðal-
lega, gjafir voru ekki til, og eins á
Siglufirði, ég man ekki eftir neinum
gjöfúm. Það getur hafa verið hjá þeim
sem höfðu efni, en við þekktum það
ekki. Það var bara lagt upp úr því að
allir væm hreinir og allt hreint í kring.”
Var einhver sérstakur hátíðismaður
á aðfangadagskvöld?
„Ekki á mínu heimili. Það var bara
borðaðurþessi jólagrautur sem kallað-
ur var yfir daginn. Síðan var að kvöld-
inu þegar komið var úr kirkju, drukk-
ið súkkúlaði og kaffi og þá með það
sem til var.
Á jóladag var hangikjöt og kannski
soðið brauð eða eitthvað svoleiðis, ekki
laufabrauð, það fannst ekki. Nei, það
sást ekki jólatré, það var bara kerti þeir
sem gátu fengið sér þau.”
En var þetta hátíðleg stund, fúnduð
þið fyrir því krakkarnir?
„Já já, því við þurftum að vera stein-
þegjandi og sitja og hlusta, það var upp
á lagt. Það þurfti að aga bömin þar sem
vom mörg böm, uss já já.”
En hvemig finnst þér núna þar sem
em jólaljós í hvetjum glugga og skreyt-
ingar hvert sem litið er?
„Já mér finnst það heldur snemmt,
en þetta er ósköp fallegt, óskaplega fal-
lega skreytt út í bænum, yndislegt.”
Nú fjölgar óskaplega í þeim hópi ís-
lendinga sem ná háum aldri. Nú er að
koma fjölmenn kynslóð eldri borgara,
er nógu vel staðið að því að sá hópur
hafi það nógu gott?
„Mér finnst vera farið mjög vel
með gamalt fólk, mjög vel. Ég veit