Skólavarðan - 15.10.2002, Blaðsíða 30

Mikill samhljómur er í umræðu á vettvangi kennarasamtaka á Norðurlöndum og víðar í Evrópu um þessar mundir. Lykilspurning er
hvernig laða megi hæfa einstaklinga í kennaranám, tryggja að kennarastarfið þróist í takt við samtímann og beinlínis hvaða aðgerða
sé þörf til að manna skólana, halda í reynda kennara og tryggja að skólarnir séu aðlaðandi vinnustaðir jafnt fyrir nemendur sem ken-
nara.Yfirskrift ráðstefnu, sem haldin var í Þýskalandi í sumar á vegum Evrópudeildar heimssamtaka kennara (Education International
Europe), var einmitt kennaraskortur - framboð á kennurum og komu þar saman fulltrúar frá kennarasamtökum í flestöllum Evrópu-
löndum. Þar ræddi Paulo Santiago frá OECD m.a. um þetta málefni í tengslum við gæði kennslu og kennara (Teacher Quality) og velti
upp áhugaverðum spurningum um áhrif þessara þátta á nám og námsárangur nemenda. Hann benti á að þrátt fyrir að allir væru
sammála um að gæði kennslu og kennara hefðu áhrif á nám og námsárangur vandaðist málið þegar segja ætti fyrir um hver væri lík-
legur til að verða góður kennari eða m.ö.o. hvernig ætti að skilgreina ,,gæðakennara“ svo að slegið sé á léttari nótur! Paulo Santiago
ræddi, auk hinna hefðbundnu mælistika er notaðar væru til að meta hæfni kennara, s.s. fagþekking kennarans, menntun í kennara-
fræðum og kennslureynsla, um þætti sem erfiðara væri að greina eða negla niður í fari kennarans. Þeir væru til dæmis hæfni til að
setja fram hugmyndir á skýran hátt, hæfni til samvinnu, hæfni til að nota fjölbreyttar kennsluaðferðir, sköpunarmáttur og einlægur á-
hugi á að nemendur næðu árangri. Þetta hljómar allt kunnuglega en er þó svo óendanlega mikilvægt þegar rætt er um hvað þarf til
svo að skólastarf beri ríkulegan ávöxt.Trúnaðarmönnum Félags grunnskólakennara hafa verið sendar tvær orlofsávísanir að upphæð
kr. 5.000 hvor og eru þær hugsaðar sem umbun fyrir störf þeirra, en störf trúnaðarmanna eru að öðru leyti ólaunuð. Trúnaðarmenn
eru þýðingarmikill tengiliður milli félagsmanna í hverjum skóla og stjórnar félagsins. Nú liggja fyrir niðurstöður könnunar sem Rann-
sóknarstofnun KHÍ gerði sl. vor meðal skólastjóra og trúnaðarmanna Kennarasambands Íslands um framkvæmd gildandi kjarasamn-
ings. Þar kemur fram að meirihluti skólastjóra telur að samningurinn hafi haft jákvæð áhrif á starfsumhverfi skólanna. Viðmælendur
úr hópi trúnaðarmanna virðast gagnrýnni og segja bæði kost og löst á samningnum. Þeir gagnrýna m.a. kynningu hans og sumir
telja að samningurinn hafi ekki skilað þeim launahækkunum sem fyrirheit hafi verið gefin um. Nú eru einungis rúmir sex mánuðir þar
til kosið verður til alþingis. Skólamál og framtíð skólakerfisins eru meðal mikilvægustu mála sem kosið verður um í vor. Meðal ann-
ars verður kosið um það hve miklu fé eigi að verja til skólamála. Þó að einungis framhaldsskóla- og háskólastig séu alfarið á ábyrgð
og kostnað ríkisins skiptir ekki síður miklu máli fyrir leik-, grunn- og tónlistarskólastig hvernig alþingi er skipað. Framtíð þessara
skólastiga er háð pólitískum vilja og skilningi alþingis ekki síður en sveitarfélaga. Kennarasamband Íslands gagnrýndi á sínum tíma
harðlega hve lítið fjármagn fylgdi flutningi grunnskólans frá ríki til sveitarfélaga. Sú gagnrýni á enn fullan rétt á sér. Að undanförnu
hafa staðið yfir viðræður milli Félags leikskólakennara og Launanefndar sveitarfélaga um kjör leikskólaþjálfa og rétt þeirra til að eiga
aðild að Félagi leikskólakennara. Um er að ræða starfsfólk leikskóla með 45 eininga háskólanám í leikskólafræðum til diplómu. Nú
liggur fyrir bráðabirgðasamkomulag um að leikskólaþjálfar grunnraðist í launaflokk 93 samkvæmt samningi FL. Borgarráði hefur
borist erindi frá Félagi tónlistarskólakennara, undirritað af formanni félagsins og formanni Kennarasambands Íslands, vegna fram-
kvæmdar á gr. 1.3.6 í kjarasamningi LN og FT/FÍH um heimild til að auka þátt kennslu í vinnuskyldu kennara í tónlistarskólum. Fram
kemur í erindinu að Félag tónlistarskólakennara telji framkvæmd Reykjavíkurborgar óeðlilega og ekki í samræmi við gerðan kjara-
samning. Ég hafði ekki verið lengi inni á kennarastofunni fyrsta starfsdaginn þegar orðið leyfisbréf barst mér til eyrna frá öðrum ný-
útskrifuðum kennurum sem tóku spjall saman. Leyfisbréf? Bíðum nú við, hvað var fólkið að tala um? Jú, leyfisbréf til þess að mega
kenna, hefði nú alveg getað sagt mér það sjálf. Jæja, og hvað gerist ef ég er ekki komin með þetta leyfisbréf? Það er nefnilega það,
ég verð ekki að fullu metin sem kennari og fæ þar af leiðandi ekki rétt útborgað fyrr en pappírinn er komin í höfn. Þá er best að drífa
sig og redda þessum snepli en hvað skyldi maður borga fyrir herlegheitin? Nú, ekki meira en 5000 kr., það er ágætlega sloppið og
hvað hef ég svo þetta leyfi lengi? Ævilangt? Verð að kynna mér þetta betur. Það leggst vel í mig að fara að kenna, ég hlakka til að
mennta þjóðhöfðingja framtíðarinnar og hafa þannig óbein áhrif á heimssöguna. Notalegt að hafa smá áhrif, hvað ætli hafi klikkað á
námsárum Adolfs Hitlers? Skyldi fyrrum barnaskólakennari hr. Ólafs Ragnars Grímssonar hafa reddað leyfisbréfinu sínu í tæka tíð? Er
ég kærulaus? Verður það kannski einkennandi fyrir mig sem kennara að koma ekki nógu vel undirbúin, gleyma formsatriðunum,
pappírsvinnunni? Það hlýtur að vera martröð hvers kennara. Verð að kaupa mér sjálfshjálparbækur, má ekki láta koma aftan að mér,
má ekki verða fyrir höggi, þarf að vera alvitur, upplýsinganáma, fullkomin fyrirmynd til munns og handa. Lestur er félags- og menn-
ingarlegt atferli sem tengist daglegu lífi okkar órjúfanlegum böndum. Bækur, dagblöð, auglýsingabæklingar, upplýsingaskilti og tölv-
ur eru hluti af umhverfi íslenskra barna. Ritað mál er fyrir augum þeirra alla daga og þau sjá fullorðna fólkið lesa og skrifa svo til dag-
lega. Þau eru því ekki há í loftinu þegar þau byrja að átta sig á félags- og menningarlegu gildi lestrar og ritunar og líkja eftir því.
Tveggja ára barn tekur sér bók í hönd og „les“ fyrir dúkkuna sína, fjögurra ára barn „skrifar“ bréf með táknum sem líkjast stöfum og
fimm ára barn skrifar runu af stöfum og biður fullorðinn að lesa fyrir sig. Grunnur læsis er lagður með þessari reynslu og þegar börn
hefja nám í grunnskóla eru þau langt frá því að vera byrjendur í lestri. Þau þekkja til þess félags- og menningarlega fyrirbæris sem
lestur er og eru að byrja að átta sig á þeirri tækni sem ritmálið byggist á. Flest kunna einhverja stafi, nánast öll kunna að skrifa nafnið
sitt og sum eru farin að lesa. Notum meira fé í menntun. Hættum að spara útgjöld til menntunar. Af hverju? Vegna þess að okkur er
lífsnauðsyn að bæta íslenska skólakerfið. Gleymum því ekki að námshópar eru of stórir, námsráðgjöf alltof lítil og stoðkerfi skóla-
starfs hér á landi of veikburða og fleira mætti upp telja. Þetta verður ekki lagað nema með meiri peningum. Stjórnmálamenn tala
sýknt og heilagt um betra skólakerfi en þegar til kastanna kemur gleyma þeir því að skólakerfið verður ekki bætt nema meira fé verði
varið til þess. Í dag, 5. október, er alþjóðadagur kennara.Yfirskrift dagsins er: „Teachers Create Dialogue Every Day“. Hún vísar til
þess að í skólastofunni skapar kennarinn frjóa umræðu á hverjum degi. Þar er hann eins konar „gagnvirkur miðill“ sem gefur og tek-
ur við upplýsingum og virkjar nemendur í lifandi samræðu. En verkefni kennarans beinist ekki aðeins að samtíðinni. Það snýst um
framtíðina. Kennarinn þarf að hafa sýn inn í hana til að geta búið nemendur undir líf og störf við nýjar og breyttar aðstæður í framtíð-
inni. Kröfur sem gerðar eru til kennara, námsráðgjafa og skólastjórnenda eru stöðugt að aukast en á sama tíma hafa skólamenn hér á
landi sem og víða í Evrópu áhyggjur af því að fjárveitingar til skólanna séu ekki í samræmi við kröfurnar sem gerðar eru til þeirra.
Óskir um að skólar á öllum skólastigum veiti meiri þjónustu og sinni hverju barni og unglingi betur eru jákvæðar og til marks um
eðlilegan metnað. Þegar staðan er hins vegar sú að fjárveitingar aukast ekki heldur standa í stað eða fylgja í besta falli verðlagsþróun
skapast togstreita sem hefur neikvæð áhrif á alla sem í skólunum starfa, nemendur jafnt sem kennara - að ekki sé minnst á vanda
skólastjórnenda. Á sama hátt og samfélagið gerir miklar kröfur til kennara, námsráðgjafa og skólastjórnenda gera þeir miklar fagleg-
ar kröfur til sjálfra sín. Það sjáum við best á því hve duglegir þeir eru að sækja hvers konar námskeið og framhaldsnám í því skyni að
auka þekkingu sína og hæfni. En þeir gera einnig kröfur til samfélagsins um að þeim séu tryggðar betri vinnuaðstæður og skólunum
aukið fé til að svara óskum um bætta menntun. Því miður vantar mikið á skilning íslenskra stjórnvalda, sveitarfélaga og ríkis, á því
hvað til þarf. Ef stjórnvöld vilja raunverulega tryggja að kennarastarfið sé eftirsótt og skólar aðlaðandi starfsvettvangur þurfa þau að
Þínir iðl r!
H ima í www.ki.i