Morgunblaðið - 23.11.2015, Blaðsíða 18

Í Reykjavíkurbréfi
Morgunblaðsins 15.
nóvember sl. bregst
Davíð Oddson við um-
mælum Ómars Ragn-
arssonar sem skrifaði
á bloggi sínu að Davíð
hefði lagt Þjóðhags-
stofnun (ÞHS) niður
vegna þess að honum
líkaði ekki spár henn-
ar. Eftir að hafa nefnt
skoðun Ómars „yfirborðsgjálfur“
og líkt henni við „fjöðrin(a) sem
varð að þessum 5.000 hænum“ set-
ur Davíð fram þessa skýringu:
„Efnahagsspár stofnunarinnar
höfðu lengi verið hafðar í flimt-
ingum, því þær stóðust ekki vel.“
Ágæti spáa ÞHS
Strax eftir ofangreind orð um
spár ÞHS vitnar Davíð til greinar
Tryggva Felixsonar og Más Guð-
mundssonar um spár ÞHS sem
birtist í Fjármálatíðindum nr. 1
1988. Hann fjallar ekkert um nið-
urstöður þeirra en segir: „Varla
hefur slík athugun verið gerð að
tilefnislausu.“ Þetta er merkileg
staðhæfing. Stofnanir sem gera
efnahagsspár eiga að fara reglulega
yfir skekkjur í spánum. Það hefur
t.d. Seðlabankinn gert í mörg ár og
birt niðurstöðurnar, einnig á þeim
tíma þegar Davíð var seðlabanka-
stjóri.
Í úttekt Tryggva og Más koma
spár ÞHS sæmilega út nema
spárnar um fjárfestingu. Þeir telja
sig finna vísbendingar um kerfis-
bundið vanmat en benda á að „hluti
þessa vanmats stafar af því, að í
spám Þjóðhagsstofnunar birtist
ásetningur stjórnvalda um aðhald,
sem að jafnaði tekst ekki að fullu
að koma fram.“
Alla jafnan tjáðu forsætisráð-
herrar sig lítið um spár ÞHS enda
heyrði stofnunin undir ráðuneytið.
Það vakti því nokkra eftirtekt þeg-
ar Davíð tjáði sig um spá sem birt-
ist 18. júní 2001. Nokkurt rót var
þá komið á hagkerfið og fastgeng-
isstefnan var aflögð fyrir fáum
mánuðum. Það mátti því ætla að
erfitt væri að spá fyrir um verð-
bólguna.
Í forsíðugrein í Morgunblaðinu
20. júní 2001 gerir Davíð nokkrar
athugasemdir við
spána. Í fyrsta lagi
telur hann að spáin
um 9,1% verðbólgu „sé
aðeins of hátt skot hjá
stofnuninni, enda áttar
hún sig ekki á því að
verðbólguspár hennar
eru ekki nákvæmn-
isvísindi“. Ekki er út-
skýrt hvernig þessi
meinti misskilningur
ÞHS varðandi verð-
bólguspár og „ná-
kvæmnisvísindi“ valdi
því að hún ofspái verðbólgu! Í öðru
lagi bendir hann á að spáin um
0,5% hagvöxt á árinu 2002 hafi
byggst á forsendum þar sem ekki
sé gert ráð fyrir neinum nýfram-
kvæmdum vegna stóriðju. Í þriðja
lagi telur hann að „viðskiptahallinn
muni minnka enn fyrr en stofnunin
telur“.
Og hver var svo raunin? Jú,
verðbólgan var 9,4% frá janúar
2001 til janúar 2002 og hagvöxtur á
árinu 2002 var 0,5%. Það er erfitt
að spá með meiri nákvæmni en
það! Viðskiptahallinn var minni en
ÞHS spáði eða 32 ma.kr. en ekki 73
ma.kr. Davíð hafði að einhverju
leyti rétt fyrir sér varðandi eitt at-
riði af þremur.
Í viðtalinu gerir Davíð grín að
verðbólguspám ÞHS sem höfðu
verið mun lægri áður og segir
hæðnislega: „Þetta er eins og í
stórsjó og af þeim sökum verða
menn að líta á þetta sem viðmiðun
en ekki annað.“ Sá forsætisráð-
herra sem þarna talaði hafði þá ný-
lega neyðst til að gefa upp á bátinn
fastgengisstefnu þar sem fólki var
lofað að gengið færi ekki undir til-
tekin mörk. Verðbólguspár ÞHS
höfðu tekið mið af þessari stefnu.
Fleiri hnökrar á skýringunni
Þegar ÞHS var lögð niður voru
verkefni hennar á sviði efnahags-
spáa flutt í fjármálaráðuneytið.
Haglíkönin voru flutt þangað og
þeim sem unnu við spágerðina boð-
ið að fylgja verkefnum sínum. Er
trúlegt að þannig hefði verið staðið
að málum ef meginástæðan fyrir
niðurlagningunni hefði verið
óánægja með spágetu ÞHS?
Árið 1991 þegar Davíð var ný-
kominn í forsætisráðuneytið ætlaði
ráðuneytið að leggja ÞHS niður og
færa verkefnin til Hagstofunnar og
ráðuneyta eins og gert var á árinu
2002. Þessar hugmyndir mættu
andstöðu frá aðilum vinnumark-
aðarins og stjórnmálamönnum.
Forseti ASÍ taldi hugmyndirnar
„hættulegar“ og í leiðara DV 15.
janúar 1992 mátti lesa: „(Þ)að (er)
afturhvarf til fortíðar að leggja
Þjóðhagsstofnun niður og gera
hana að deild í forsætisráðuneyt-
inu. Þá mun hún ekki lengur njóta
virðingar sem slík.“ Þótt grein
Tryggva og Más hafi verið til-
tölulega nýleg var ekkert rætt um
gæðin á spám ÞHS og fljótlega var
hætt við þessar tilraunir þrátt fyrir
ákvæði í stefnuyfirlýsingu þáver-
andi ríkisstjórnar um breytingar á
ÞHS.
Lokaorð
Ég held að ÞHS hafi verið hag-
kvæm eining fyrir þau verkefni
sem þar var sinnt. Það er ekki rétt
sem fram kemur í Reykjavíkur-
bréfinu að ÞHS hafi verið orðin úr-
elt og að „fjöldi stofnana fékkst við
verkefni sem henni voru áður feng-
in.“ Þegar stofnunin var lögð niður
var þess vandlega gætt að öllum
helstu verkefnum hennar væri fyrir
komið á öðrum stöðum, Hagstof-
unni og fjármálaráðuneytinu.
Ég held að helsta ástæðan fyrir
niðurlagningu ÞHS hafi verið
þrýstingur frá embættismönnum
sem vildu stækka sínar deildir og
stofnanir. Hugsanlega hafði það
líka áhrif á afstöðu einhverra
stjórnmálaafla hvernig mismunandi
fyrirkomulag þessara mála gæti
nýst þeim til áhrifa. DV sagði t.d.
frá því 12. desember 2001 að það
væri „(b)ullandi ágreiningur um
Þjóðhagsstofnun innan stjórnar-
flokkanna: Framsókn neitar að
farga Þjóðhagsstofnun.“ Gæti verið
að ógætileg ummæli um spár ÞHS
í júní 2001 hafi einfaldlega verið
spuni?
Af hverju var Þjóðhags-
stofnun lögð niður?
Eftir Ásgeir
Daníelsson » Gæti verið að ógæti-
leg ummæli um spár
Þjóðhagsstofnunar í
júní 2001 hafi einfald-
lega verið spuni?
Ásgeir Daníelsson
Höfundur starfaði sem hagfræðingur
á Þjóðhagsstofnun og er nú forstöðu-
maður rannsóknar- og spádeildar
Seðlabankans.
18 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 23. NÓVEMBER 2015
Borðapantanir og frekari upplýsingar
í síma 487 5700 eða á
hotelranga@hotelranga.is
Við minnum á villibráðarseðilinn okkar
sem er í fullum gangi til og með
19. nóvember.
Forréttir
Jólasúpa · Síld · Grafinn lax · Önd
Bleikja · Paté · Kæfa · Salöt
Aðalréttir
Svínahamborgarhryggur
Innbakað lambalæri · Purusteik
Kalkúnn · Fiskur dagsins
Grænmetisréttur
Meðlæti
Rauðkál · Grænar baunir
Grænmeti · Uppstúfur · Dillsósa
Rauðvínssósa · Sveppasósa
Waldorf salat
Eftirréttir
Riz à l’amande
Hjúpuð súkkulaðikaka
Ostar · Ávextir · Sörur www.hotelranga.is
Jólahlaðborðin verða:
20. og 21. nóvember, 27. og 28.
nóvember, 4. og 5. desember
og 11. og 12. desember
Jólahlaðborð
á Hótel Rangá
Meðal rétta á hlaðborðinu eru:
Sonja Lyubom-
irsky, sálfræðingur
frá Háskólanum í Ri-
verside, hefur komist
að því í rannsóknum
sínum að eitt af því
sem getur aukið ham-
ingjuna er að gera
góðverk. Að rétta öðr-
um hjálparhönd óum-
beðið og gefa af sér
fær mann til að líða
vel í hjartanu. Góð-
verk þurfa ekki að vera eitthvað
stórvægilegt því að það er hugurinn
sem skiptir öllu. Það þarf oft lítið til
að skapa ómælda gleði.
Hér fyrir neðan eru örfáar hug-
myndir að góðverkum:
 Gerðu tvöfaldan skammt af t.d.
smákökum eða eftirlætisrétti og
gefðu nágranna eða vinum.
 Mokaðu snjó fyrir nágrannann
þegar þú ert búin(n) með þína stétt.
 Lærðu skyndihjálp. Þú veist
aldrei hvenær þú þarft á því að
halda.
 Haltu hurðinni opinni fyrir fólk,
sérstaklega ef það heldur á pokum
eða börnum.
 Bjóddu þeim sem er
fyrir aftan þig í röðinni
með fáa hluti í inn-
kaupakerrunni um að
vera á undan.
 Bjóddu börnum vina
í bíó, lautarferð eða
fjallgöngu svo að for-
eldrarnir geti slakað á.
 Bjóddu þig fram í
sjálfboðavinnu hjá góð-
gerðarsamtökum.
 Tíndu mat í auka-
poka og gefðu hann til
Mæðrastyrksnefndar.
 Færðu nýbökuðum
foreldrum kvöldmat.
 Aðstoðaðu fólk úti á götu sem
virðist villt og vísaðu því til vegar.
 Gefðu blóð – með því gætirðu
verið að bjarga lífi. Blóðbankinn
þarf 70 blóðgjafa á dag.
 Aðstoðaðu eldri borgara með því
að bera innkaupapokana út í bíl eða
hjálpa þeim yfir götuna í hálkunni.
 Gefðu notuð föt til Rauða kross-
ins.
 Bjóddu þig fram til að passa barn
vinahjóna svo að þau geti átt róm-
antískt kvöld saman.
 Farðu með gömlu tímaritin eða
bækurnar á biðstofu spítalans.
 Farðu í heimsókn á elliheimili til
að spjalla við íbúa eða syngja fyrir
þá.
 Skrifaðu þakklætisbréf til vinar
eða fjölskyldumeðlims.
 Aðstoðaðu fólk í hjólastól eða
með barnavagn upp eða niður
tröppurnar.
 Haltu umhverfinu hreinu. Taktu
upp plastflöskur og annað rusl og
settu í ruslafötuna.
 Bros er smitandi og getur yljað
fólki um hjartaræturnar. Brostu til
þeirra sem þú hittir.
 Deildu góðri grein eða mynd-
bandi með þeim sem gætu haft
gagn eða gaman af.
 Láttu það berast ef þú ert ánægð
(ur) með veitingastað eða þjónustu.
 Komdu makanum á óvart með
morgunmat í rúmið.
 Hrósaðu fyrir það sem vel er
gert.
Með því að gera góðverk getum
við gert heiminn örlítið betri.
Að gera góðverk
Eftir Ingrid
Kuhlman
Ingrid
Kuhlman
»Með því að gera góð-
verk getum við gert
heiminn örlítið betri.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Þekkingarmiðlunar.
Vinsældir jóga eru
nú í hæstu hæðum,
bæði hér heima og í
öllum hinum vestræna
heimi. Margar útgáfur
af jógatímum eru í
boði sem gerir það að
verkum að flestir
finna eitthvað við sitt
hæfi og ákveða að
halda sig við jógaiðk-
un í lengri tíma. En
hvað er það sem gerir jóga svo sér-
stakt og getur raunverulega verið
að svona gamalt kerfi eigi svör við
vandamálum í nútímanum? Skoðum
uppruna jóga og inntak kerfisins að-
eins betur.
Jóga er fornt kerfi sem saman-
stendur af líkamsæfingum, önd-
unaræfingum, hugleiðslu og slökun.
Kerfið á uppruna sinn í Indlandi og
hugmyndafræðin og heimspekin á
bakvið kerfið er rótgróin í samfélag-
inu þar.
Fræðimenn greinir á um ná-
kvæman uppruna kerfisins, en aldur
þess er á bilinu 3-5.000 ár. Upp-
runalegi tilgangur jóga var fyrst og
fremst að hugleiða og stjórna hug-
anum og þá var bara til ein jógaæf-
ing; sitjandi staða sem nefnist lótus-
staðan. Það er sú staða sem haldið
var meðan á hugleiðslunni stóð. Með
tímanum hefur líkamsæfingunum
svo fjölgað, enda uppgötvuðu fyrstu
jógaiðkendurnir að líkaminn visnaði
hratt þegar setið var í hugleiðslu í
lengri tíma. Þá urðu líkamsæfing-
arnar partur af kerfinu, ekki er vit-
að um nákvæman fjölda æfinga, en
talið er að þær hlaupi á tugum þús-
unda. Hver æfing hefur sérstakan
tilgang og hverja og eina þeirra er
hægt að setja í einn af eftirtöldum
flokkum: standandi stöður, fram-
beygjur, baksveigjur, hryggvindur,
jafnvægisstöður og viðsnúnar stöð-
ur.
Æfingarnar ýmist styrkja líkam-
ann eða teygja á honum nema hvor-
tveggja sé. Það er því misskilningur
að ekki sé hægt að stunda jóga, búi
viðkomandi ekki yfir liðleika, heldur
er liðleiki einmitt eitt af því sem við
æfum. Líkt og sá sem ekki kann að
lesa fer á lestrarnámskeið þá getur
sá sem ekki býr yfir
styrk eða liðleika sótt
jóganámskeið. Hug-
leiðsluæfingarnar hafa
það að markmiði að
auka viljastyrk og
stjórna huganum. Yf-
irleitt er líkaminn og
hugurinn þjálfaður
samtímis í jógatímum,
en það er þó misjafnt.
Til eru margar út-
gáfur af jógaástundun
og mörg kerfi til staðar.
Mestu skiptir fyrir þann sem iðkar
að finna aðferð sem hentar og halda
sig við hana á meðan hún þjónar til-
ganginum. Einnig skiptir máli að
hafa góðan jógakennara til staðar
sem býr yfir góðri þekkingu á lík-
amanum og getur þannig aðstoðað
iðkandann með rökrétta þróun í æf-
ingavali. Góður útgangspunktur er
að aldrei ætti að þvinga líkamann
um of í æfingar eða leggja mikið
álag á líkama í slæmu ástandi held-
ur leyfa þróun í æfingavali að breyt-
ast smám saman eftir því sem styrk-
ur, liðleiki, úthald og viljastyrkur
eykst. Þumalreglan er að halda
andardrættinum flæðandi áreynslu-
laust í gegnum allar æfingar. Sé
andanum haldið inni eða sé andað
ótt og títt, eru það merki um að iðk-
andinn sé að reyna við æfingar sem
eru ofar hans getu.
Á meðan sumir velja að leggja
meiri áherslu á líkamsæfingar þá
eru aðrir sem kjósa að leggja meiri
áherslu á hugleiðslu. Hvorug aðferð-
in er röng eða rétt. Báðar aðferð-
irnar hjálpa iðkandanum í átt að
sama markmiðinu; að ná betri stjórn
á líkama og huga. Rökrétt væri þó
að auka magn hugleiðslu í æfingum
eftir því sem á líður tíma við iðkun.
Flest nútímafólk situr mikið,
sennilega sitjum við flest lengur yfir
daginn en við kærum okkur um.
Líkt og jógarnir til forna, sem sátu í
hugleiðslu, finnum við hvernig jóga-
æfingarnar styrkja og liðka kropp-
inn ásamt því að veita honum hvíld.
Það er því kannski ekki að undra
hversu mjög við sækjum í aðferðir
jóga, enn í dag. Þær einfaldlega
virka.
Hægt er að sníða jógaiðkun að
þörfum hvers og eins, vel menntaðir
og þjálfaðir jógakennarar eru um
allt land. Veist þú hvar þinn jóga-
kennari er?
Eftir Eygló
Egilsdóttur
Eygló Egilsdóttir
»Æfingarnar ýmist
styrkja líkamann
eða teygja á honum
nema hvortveggja sé.
Höfundur er jógakennari og
stofnandi Jakkafatajóga á Íslandi.
Gömul nálgun á
nýjan vanda
- með morgunkaffinu