Morgunblaðið - 19.01.2016, Page 33

MENNING 33
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. JANÚAR 2016
Spurningin um sýnd eðareynd er lykilþema í leikrit-inu Hver er hræddur viðVirginiu Woolf? eftir Edw-
ard Albee. Þorum við að horfast í
augu við okkur sjálf? Hver erum við
á bak við tjöldin? Því öll setjum við
upp grímu og reynum að koma vel
fyrir, líkt og samfélagsmiðlar sam-
tímans bera glöggt vitni. Hvað ger-
ist ef við fellum grímuna og gefum
tálsýnina upp á bátinn?
Hjónaleikrit Albee, sem frumsýnt
var 1962, á það sameiginlegt með
öðru frægu en nokkru eldra hjóna-
leikriti sem Borgarleikhúsið er ný-
hætt að sýna, þ.e. Dúkkuheimili eftir
Henrik Ibsen, að út á við virðist allt
slétt og fellt. En þegar betur er að
gáð birtast alvarlegir brestir sem
stefna hjónabandinu í hættu og kalla
á alvarlega sjálfsskoðun persóna.
Þegar leikrit Albee hefst eru
Marta (Margrét Vilhjálmsdóttir) og
Georg (Hilmir Snær Guðnason) ný-
komin heim til sín um miðja nótt eft-
ir teiti hjá föður Mörtu, sem er rekt-
or háskólans þar sem Georg kennir.
Skömmu síðar birtist á heimilinu
ungt par (Elma Stefanía Ágústs-
dóttir og Eysteinn Sigurðarson)
sem Marta hefur boðið heim í eft-
irpartí, en ungi maðurinn hefur ný-
verið bæst í kennarahópinn við há-
skólann. Gestgjafarnir eru gegnsósa
af áfengi en ekki síður langvarandi
biturð yfir hlutskipti sínu í lífinu þar
sem draumar um starfsframa og til-
ætlaða fjölskyldumynd hafa ekki
gengið eftir sem skyldi, sem leiðir til
þess að brátt slettast eiturgusurnar
um allt.
Hjónalíf Georgs og Mörtu minnir
á vígvöll eða boxhring þar sem þau
keppast með orðum sínum við að
koma höggi hvort á annað. Sjálf lýsa
þau samskiptum sínum sem leikjum,
en líkt og oft gerist hjá börnum í leik
eru keppendur sífellt að breyta leik-
reglunum sér í hag. Þó samskiptin
geti við fyrstu sýn virst svo fjand-
samleg að eina rökrétta niðurstaðan
væri hjónaskilnaður, verður fljót-
lega ljóst að Georg og Marta eru al-
gjörlega háð hvort öðru og gætu
ekki þrifist án mótspilsins frá mak-
anum.
Samleikur hópsins er til fyrir-
myndar og nostrað hefur verið við
sérhvert smáatriði. Rýni langaði
hreinlega að fylgjast með viðbrögð-
um allra persónanna í einu því
hlustunin var svo mikil í leikhópnum
og öll viðbrögð við því sem fram fór
svo skýr að unun var að fylgjast
með. Það væri auðveldlega hægt að
horfa á þetta þriggja klukkustunda
dramatíska hjónastríð aftur og sjá
nýja hluti líkt og á vel útilátnu hlað-
borði.
Texti Albee er einstaklega safa-
ríkur og nýtur sín vel í vandaðri
þýðingu Sölku Guðmundsdóttur.
Leikritið hefur elst afskaplega vel,
en leikskáldið mun hafa gert ýmsar
textabreytingar þegar hann sjálfur
leikstýrði því hjá Alley-leikhúsinu
árið 1990. Þar leyfði hann leikurum
sínum óhikað að tala hver ofan í ann-
an, sem er mjög viðeigandi í sam-
spili Mörtu og Georgs sem eru löngu
hætt að hlusta hvort á annað í enda-
lausu orðaskaki, en þessi leið er
einnig farin í uppfærslu Borgarleik-
hússins með áhrifaríkum hætti.
Eðli málsins samkvæmt mæðir
mest á Margréti Vilhjálmsdóttur og
Hilmi Snæ Guðnasyni í krefjandi
hlutverkum Mörtu og Georgs. Þau
miðla grimmd, tvöfeldni, hroka,
sársauka og vonbrigðum persóna
sinna af mikilli leikni og djúpri inn-
lifun. Magnaður samleikur þeirra
nýtur vafalítið góðs af því hversu vel
leikararnir þekkjast, en Margrét og
Hilmir voru í sama bekk í Leiklist-
arskóla Íslands fyrir tveimur ára-
tugum og hafa áður leikið hjón með
tilþrifamiklum hætti, seinast sem
Proctor-hjónin í Eldrauninni eftir
Arthur Miller fyrir tveimur árum.
Leikstjórinn Egill Heiðar Anton
Pálsson lýsti í viðtali skömmu fyrir
frumsýningu verki Albee sem „af-
hjúpunarverki í heimi tálsýna og
lyga“, en leikritið leggur einmitt upp
í spennandi för þar sem áhorfend-
um, í fylgd með unga parinu, verður
smám saman ljóst hversu klikkuð
samskipti eldra parsins eru í raun.
Egill velur að vinna að vissu marki
gegn þessari stígandi verksins, því
pirringurinn, raddstyrkurinn og
orkustigið í samskiptum Georgs og
Mörtu er býsna hátt strax í fyrstu
innkomu þannig að áhorfendur
velkjast ekki í neinum vafa um hat-
ramma deilu þeirra. Þetta er vissu-
lega áhugaverð leið, en veikir af-
hjúpunina nokkuð og gerir leikur-
unum svolítið erfitt fyrir að miðla
markvissri stígandi. Þetta gerir það
líka að verkum að í stað þess að
unga parið öðlist innsýn smám sam-
an eru þau lengi framan af líkt og í
afneitun á kringumstæðurnar.
Eysteinn Sigurðarson og Elma
Stefanía Ágústsdóttir skiluðu
vandasömum hlutverkum unga
parsins mjög vel með afburða-
hlustun í þöglum leik og kraftmikilli
textameðferð þegar við átti. Undir
stjórn Egils er farin sú leið að undir-
strika mjög skýrt speglunina milli
paranna tveggja sem verkið leggur
upp með og gengur sú nálgun full-
komlega upp. Þannig virðist eldra
parið nánast stjórna unga parinu
eins og strengjabrúðum, þau egna
unga fólkið til illdeilna sem þau geta
síðan notið þess að horfa á og þannig
fengið útrás fyrir eigin tilfinningar í
gegnum aðra. Áhrifamikið var t.d.
að sjá eldri hjónin samfagna þegar
þeim tókst að spila unga fólkinu upp
hvoru á móti öðru. Á köflum virkar
eins og unga parið taki bókstaflega á
sig hlutverk þess eldra eins og þeg-
ar Marta rifjar upp hrifningu sína á
Georg sem leiddi til giftingar þeirra.
Samsömun persóna birtist einnig
t.d. í því þegar unga konan er í
seinni hluta sýningarinnar látin
berja höfðinu ítrekað við vegginn
líkt og Marta gerði í upphafssenunni
eða þegar Georg reynir ítrekað að
klæða unga manninn í sloppinn sinn
en án árangurs.
Frábærir búningar Helgu I. Stef-
ánsdóttur undirstrika sterklega
speglun persónanna. Þannig klæðist
Marta í seinni hlutanum sæbláum
kjól sem kallast á við samlitan kjól
ungu konunnar í upphafi verksins
meðan unga konan er komin í svart-
ar buxur líkt og Marta klæddist í
byrjun.
Leikmynd Gretars Reynissonar
skapar áhrifamikla umgjörð um
leikinn. Þrír veggir, hver inn af öðr-
um, ramma inn leikrýmið með
skökkum römmum og skábrautum
sem ýmist eru notaðir sem borð eða
gólf sem persónur verksins dansa
fimlega eftir. Sjónrænt má þannig
strax vera ljóst að eitthvað er
skakkt á heimili gestgjafanna. Á aft-
asta veggnum trónir yfir öllu risa-
stórt listaverk úr tugum tusku-
bangsa. Efnið, þ.e. bangsarnir
sjálfir, vísar til sakleysis bernsk-
unnar, en litasamsetningin minnir
sterklega á kvensköp sem er vel við
hæfi í heimi þar sem frjósemi er lyk-
ilatriði og konur eru skilgreindar út
frá móðurhlutverkinu.
Rýmið fyrir framan listaverkið
var ýmist notað sem hluti af stofunni
eða annað rými á heimilinu og hefði
að ósekju mátt skerpa betur á þess-
ari aðgreiningu t.d. með ljósabreyt-
ingum. Á stöku stað í sýningunni var
lýsing Þórðar Orra Péturssonar það
dimm að erfitt var að sjá almenni-
lega framan í leikara, en að öðru
leyti var lýsingin vel heppnuð.
Tónlist Margrétar Kristínar Blön-
dal þjónaði verkinu að mestu vel og
notkun á Dies Irae úr Requiem eftir
W.A. Mozart og „The gummy bear
song“ eftir C. Schneider smellpass-
aði inn í leikinn. Undirliggjandi
hljóðteppi, m.a. í upphafi sýning-
arinnar, sem einkenndist af miklum
drunum var hins vegar óþægilega
hávært og óþarflega groddalegt í
symbólisma sínum.
Eftir stendur hins vegar að Hver
er hræddur við Virginiu Woolf? er
fantaflott uppfærsla á frábæru leik-
riti borin uppi af framúrskarandi
leik og sterkri listrænni sýn leik-
stjórans. Í fyrrnefndu viðtali við
leikstjórann velti hann upp þeirri
spurningu hvort hægt væri að lifa í
heimi án tálsýna.
Lokamyndin í uppfærslu hans
virðist svara spurningunni játandi,
því í tóminu virtist glitta í von og
nýtt upphaf.
Ljósmynd/Grímur Bjarnason
Sársauki Margrét Vilhjálmsdóttir og Hilmir Snær Guðnason „miðla grimmd,
tvöfeldni, hroka, sársauka og vonbrigðum persóna sinna af mikilli leikni og
djúpri innlifun,“ segir í rýni um Hver er hræddur við Virginiu Woolf?
Einn leikur enn
Borgarleikhúsið
Hver er hræddur við Virginiu Woolf?
bbbbn
Eftir Edward Albee. Íslensk þýðing:
Salka Guðmundsdóttir. Leikstjórn: Egill
Heiðar Anton Pálsson. Leikmynd: Gret-
ar Reynisson. Búningar: Helga I. Stef-
ánsdóttir. Lýsing: Þórður Orri Péturs-
son. Tónlist/hljóðmynd: Margrét Kristín
Blöndal. Hljóð: Þórður Gunnar Þorvalds-
son. Leikarar: Margrét Vilhjálmsdóttir,
Hilmir Snær Guðnason, Eysteinn Sig-
urðarson og Elma Stefanía Ágústs-
dóttir. Frumsýning á Nýja sviði Borg-
arleikhússins 15. janúar 2016.
SILJA BJÖRK
HULDUDÓTTIR
LEIKLIST
Kvartett tromp-
etleikarans
Snorra Sigurð-
arsonar og gít-
arleikarans Ás-
geirs J. Ásgeirs-
sonar kemur
fram á djass-
kvöldi Kex hos-
tels í kvöld kl.
20.30.
Auk þeirra skipa kvartettinn
Gunnar Hrafnsson á kontrabassa
og Erik Qvick á trommur. Leiknir
verða uppáhaldsstandardar Ás-
geirs og Snorra en einnig fylgja
með frumsamin lög eftir þá báða en
Snorri gaf út diskinn Velli 2014 og
á síðasta ári gaf Ásgeir út plötuna
Trio. Aðgangur er ókeypis.
Kvartett á Kex
Ásgeir J.
Ásgeirsson
Smiðjuvegi 4C | 200 Kópavogur | Sími 587 2202 | hagblikk@hagblikk.is | hagblikk.is
HAGBLIKK
Álþakrennur
& niðurföll
Þakrennurnar eru frá GRÖVIK VERK í Noregi
Þær eru einfaldar í uppsetningu
HAGBLIKK
Ryðga ekki
Brotna ekki
Litir á lager:
Svart, hvítt, ólitað, rautt
silfurgrátt og dökkgrátt
RIDE ALONG 2 8, 10:10
NONNI NORÐURSINS 5:50 ÍSL.TAL
THE HATEFUL EIGHT 5:30, 9
DADDY’S HOME 8, 10:10
SISTERS 5:30
LAUGARÁSBÍÓ Sýningartímar
Miðasala og nánari upplýsingar
ÞRIÐJUDAGSTILBOÐ
ÞRIÐJUDAGSTILBOÐ
ÞRIÐJUDAGSTILBOÐ
ÞRIÐJUDAGSTILBOÐ
ÞRIÐJUDAGSTILBOÐ