Morgunblaðið - 24.05.2016, Qupperneq 4

4 | MORGUNBLAÐIÐ
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
H
vað er það sem gerir bíla
svona heillandi? Enginn
hörgull er á körlum og
konum sem upplifa bíla
sem eitthvað annað og meira en bara
samgöngutæki; þetta er fólkið sem
fer í sunnudagsbíltúra um plönin hjá
bílabúðunum, á í líflegum samræðum
um púströr og bón á Facebook eða
setur drjúgan skerf af launum sínum
í að breyta bílnum og bæta, og setja
helst á hann gríðarstóra hjólbarða
eða vindskeið. Og í hversu mörgum
svefnherbergjum unglingspilta er
ekki að finna veggspjald með mynd
af vígalegu tryllitæki á tveimur eða
fjórum hjólum – við hliðina á mynd af
uppáhaldsbandinu eða einhverri
lögulegri kynbombunni?
Hvaðan kemur bíladellan eig-
inlega? Kannski að sálfræðingur viti
svarið?
Ásgeir Sigurgestsson er sálfræð-
ingur, stjórnsýslufræðingur og mikill
áhugamaður um bíla. Skrifaði Ásgeir
á sínum tíma sögu bílaviðgerða á Ís-
landi og Félags bifvélavirkja, í tveim-
ur bindum.
Dolfallinn í Bankastræti
Hann segir bílaáhugann hafa kom-
ið frá föður hans, Sigurgesti Guð-
jónssyni, sem var bifvélavirki. „Búið
er að rekja bíladelluna mína allt aftur
til þess tíma þegar ég var tveggja ára
og neitaði að fara í gammosíurnar
nema ég fengi fyrst að fara í bíltúr.
Mér er sagt að ég hafi víst fengið bíl-
túrinn. Ég man síðan vel þegar áhug-
inn á bílum kviknaði fyrir alvöru, en
þá var ég staddur í Bankastrætinu
átta ára gamall, árið 1955, og
splunkunýr Chevrolet-fólksbíll kom
akandi niður brekkuna. Ég varð
gjörsamlega hugfanginn af bílnum.
Ég man að hann var bleikur og grár
á litinn, sem var þá mjög óvenjuleg
litasamsetning. Áhuginn hefur ekk-
ert dvínað síðan. Þetta er það sem
heitir „krónískt“.“
Áhuginn hjá Ásgeiri hefur tekið á
sig ýmsar myndir og þróast með
aldrinum. Þegar hann var yngri varði
hann löngum stundum inni í bílskúr
við viðgerðir og stillingar en gerði
minna af því eftir því sem bílarnir
urðu fullkomnari. „Það er orðið erfitt
að gera við í seinni tíð nema vera vel
að sér í rafeindatækni,“ segir Ásgeir
og bætir við að hann sé veikur fyrir
fornbílum. Ásgeir leggur upp úr því
að aka á vönduðum og glæsilegum
bílum hversdags, þó að þeir þurfi
ekki að vera gamlir. „Það veitir mér
óskipta gleði að aka, og það vekur
stöðugt áhuga minn hvernig bíllinn
er tæknilega, hvernig allt virkar. Ef
ég á fallegan bíl finnst mér hrein
ánægja – ef ekki nautn – bara að
ganga að honum, horfa á hann. Mér
finnst fara vel á því að nefna mig bif-
reiðaunnanda, svipað og með ljóða-
unnendur.“
Kynhvöt og sjálfsmynd
Að sögn Ásgeirs má reyna að
skilja bílaáhuga fólks út frá nokkrum
ólíkum sviðum sálfræðinnar. Þannig
má finna snertifleti við persónu-
leikasálfræðina, sem snýr að því hvað
býr innra með einstaklingnum, per-
sónuleikaþáttum hans og hvötum
sem móta sjálfsmyndina. „Annað
sjónarhorn er félagssálfræðin, og
það hlutverk sem bíllinn gegnir í
samskiptum fólks og hópamyndun.
Svo má skoða bílaáhugann frá sjón-
armiðum kynjanna og kynhvat-
arinnar,“ útskýrir sálfræðingurinn.
Til að nálgast viðfangsefnið á
skipulegan hátt er sennilega best að
byrja á fyrstu þroskaskeiðum. Strax
á unga aldri eru börn farin að leika
sér með bíla og ákveðin kynjaskipt-
ing á sér stað. Segir Ásgeir erfitt að
meta að hve miklu leyti eðlislægir
þættir og félagsleg mótun ráða því að
strákar virðast alla jafna hrifnari af
bílum – og tæknilegu dóti almennt –
en stelpur. „Félagsmótunin er vissu-
lega sterk, t.d. ef ungur drengur á
föður sem er upptekinn af bílum. Þá
er viðbúið að þeir verji tíma saman í
heimsóknir til bílaumboðanna, og þá
er ekki ósennilegt að áhugi á bílum
verði leið fyrir drenginn að samsama
sig pabba. Það er eins víst að mamm-
an komi ekki einu sinni með í þessar
ferðir – nema pabbinn þurfi að sann-
færa hana um að nú sé fundinn akk-
úrat rétti bíllinn! En við skulum
halda því til haga að sumar konur
hafa líka áhuga á bílum. Ég þekki þó
ekki margar.“
Skilaboð til hins kynsins
Þegar komið er yfir á unglingsárin
vill bílaáhuginn ágerast. Segir Ásgeir
að á þessu æviskeiði geti verið sterk
tengsl á milli kynhvatarinnar og bíla,
og í huga unglingsins – ekki síst ung-
lingspiltsins – að bíllinn verður að
tákni um karlmennsku og sjálfstæði.
Getur Ásgeir vitnað til eigin reynslu:
„Þegar ég fékk bílprófið kom ég því
þannig fyrir að ég gat sótt öku-
skírteinið mitt kl. 12 miðnætti að
morgni sautjánda afmælisdagsins.
Svo fór öll nóttin í að aka um bæinn
með vinunum og ég upplifði þetta
sem mjög mikilsverðan viðburð og
merkileg tímamót.“
Getur verið að bíllinn sé þá leið til
að sýnast, og ganga í augun á hinu
kyninu? Er bíllinn eins og fjaðra-
skrúð páfuglsins? „Bíllinn getur ver-
ið tjáning á karlmennskunni og bæt-
ist ofan á kosti eins og að vera
myndarlegur eða duglegur í íþrótt-
um – eða kemur í staðinn fyrir þá.
Við sendum alls konar skilaboð til
hins kynsins og eitt af þeim getur
verið að aka bíl, kannski svolítið
hratt og gefa í í beygjum.“
Segir Ásgeir að kynin sendi skila-
boð hvort með sínum hætti. Karl-
menn reyni sumir að tjá kynþokkann
með kröftugum og vandlega bón-
uðum bíl á meðan konur geri það
sama með tísku og förðun. „Bíla-
breytingafyrirtækin gegna þá svip-
uðu hlutverki fyrir karlana og svo-
nefndir stílistar gera fyrir
konurnar.“
Rómantík í aftursætinu
En um leið er bíllinn líka til þess
fallinn að liðka fyrir samskiptum
kynjanna á þessum aldri. „Þegar
einkabíllinn kemur til sögunnar gjör-
breytir hann þessum samskiptum.
Margir nota ökutækið sem eins kon-
ar ástarhreiður og leið til að komast
burtu frá heimilunum þar sem að-
Tengist sjálfsmynd, félagslegum tengslum og jafnvel kynhvötinni
Hvers vegna fær fólk bíladellu?
Morgunblaðið/Golli
Ásgeir Sigurgestsson sálfræðingur segir að með tilkomu bílsins hafi samskipti kynjanna breyst. Með bílnum
var hægt að flýja eftirlitið heima fyrir og gat bíllinn orðið ástarhreiður. Margt skemmtilegt gerist í aftursætinu.
Morgunblaðið/Sverrir
Kraftalegur kaggi getur verið ein af mörgum leiðum fyrir stráka að senda stelpum skilaboð um karlmennsku
sína. Að geta boðið skutl er líka ein leið fyrir unglinga til að brjóta ísinn og stuðla að nánari kynnum seinna.
Morgunblaðið/Golli
Þekkt er að þegar karlmenn komast á miðjan aldur og eru á góðum stað
fjárhagslega kaupa þeir fornbíl sem var draumabíll unglingsáranna.
 6