Morgunblaðið - 25.08.2016, Síða 21

MINNINGAR 21
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. ÁGÚST 2016
Fundum okkar
Ólafar bar fyrst
saman haustið
1954, en við vorum
þá að hefja skóla-
göngu í Melaskólanum, nánar
tiltekið sjöárabekk Joð. Við
tóku níu vetur, upp barnaskól-
ann, gagnfræðaskólann og
landspróf, uns menntaskólinn
stíaði okkur í sundur, en þar
var raðað í bekki eftir kynferði.
Til viðbótar vorum við dans-
félagar í rómuðum dansskóla
Hermanns Ragnars og dönsuð-
um saman til brons, silfurs og
minnir mig líka gulls.
Ég hafði því af þessari
stúlku nokkur kynni og leit
raunar jafnan á hana sem syst-
ur mína, sem slík bjó hún í
huga mér og sinni. Sem á raun-
ar við um svo marga af æsku-
félögum okkar, það er furðuleg
einföldun að hver og einn sé
einstaklingur, þvert á móti er-
um við samsett úr samferða-
fólki okkar sem verður ósjálf-
rátt hluti af okkur og við af
þeim.
Samferðalaginu heldur
áfram löngu eftir að eiginlegum
samvistum sleppir, það sáum
við svo glöggt í fyrravor þegar
við hittumst aftur barnaskóla-
bekkurinn til að heiðra
kennslukonuna okkar níræða.
Þá var rúmlega hálf öld síðan
sum okkar höfðu hist, sem var
eins og í gær, þráðurinn var
tekinn upp þar sem honum
sleppti, eða réttar sagt sleppti
aldrei.
Og þar var Ólöf ómissandi í
allri skipulagningu, á sinn lát-
lausa hátt með allt undir kont-
ról.
Leiðir okkar Ólafar skildi
aldrei því við áttum sama
heimavöll: bókmenntirnar þar
sem við hittumst títt. Hún var
minn kjörni prófarkalesari og í
hvert skipti sami léttirinn að
líta rithönd hennar sem bar
enn svip af forskrift barna-
skólakennarans góða, aukin af
innra landslagi Ólafar, óbrigð-
ulli málkennd og smekk. Það
var einhver „nú er öllu óhætt“
tilfinning sem greip mann í
hvert eitt sinn.
En hún gerði meira en leið-
rétta villur og betrumbæta
orðalag, hún var ekki síður
hollráð um efnistök og innihald.
Sjálf var hún afbragðs þýðandi
og afkastamikil á því sviði, upp-
talning færi með plássið en ein-
kunnin „Ólöf Eldjárn þýddi“
var næg ástæða til að verða sér
úti um bókina.
Margir muna líka eftir Ólöfu
frá því hún stýrði Bóksölu
stúdenta sem þá var staðsett í
Félagsstofnun stúdenta við
Hringbraut, á uppeldisreit
hennar, Þjóðminjasafnstor-
funni. Þar var hún jafnan hauk-
ur í horni um allt sem laut að
fróðleik, upplýsingu og útvegun
bóka.
Ólöf kann að hafa komið
ókunnugum fyrir sjónir sem
ögn fjarlæg, nánast hlédræg,
en í vinahópi var hún hrókur
alls fagnaðar og úthaldsgóð
partímanneskja. Ég hygg að
hún hafi frá fyrstu tíð búið við
afar kröfuhart siðalögmál, ekki
beint í skilningi siðferðis heldur
sæmdar. Að láta frá sér illa
unnið verk eða smekklaust var
henni fullkominn ómöguleiki.
Og nú hefur hún borist
fregnin sem maður hefur svo
lengi kviðið að heyra: að hún
væri öll.
Ekki er mánuður síðan við
kvöddum aðra kæra bekkjar-
systur, Elísabetu Halldórsdótt-
Ólöf Eldjárn
✝ Ólöf Eldjárnfæddist 3. júlí
1947. Hún lést 15.
ágúst 2016.
Útför hennar fór
fram 24. ágúst
2016.
ur, en það er auð-
vitað eins og hvert
annað öfugmæli,
maður getur ekki
kvatt vini sína af
því þeir eru hluti
af manni sjálfum.
Maður gæti eins
kvatt sjálfan sig.
Og Ólöf mun víst
halda áfram í verk-
um sínum og vin-
um.
Pétur Gunnarsson.
Nú hallar fallegu sumri,
blómin sem lifnuðu í vor og
náðu þroska hverfa til foldar.
Vinahópur okkar er nú minntur
á að hringrás lífsins verður
ekki stöðvuð, eftir sumar kem-
ur haust og síðan vetur. Við
fréttina að ein úr hópnum hefur
kvatt er allt í einu komið haust
í huganum, Ólöf vinkona okkar
og félagi varð að láta undan í
baráttu við illvígan sjúkdóm.
Helmingur vinahópsins átti
það sameiginlegt að vera í námi
við arkitektaskóla Listaaka-
demíunnar í Kaupamannahöfn
á árunum 1966-77, hinn helm-
ingurinn makar. Þar kynntust
flest okkar og bundust ævilöng-
um vinaböndum. Hópurinn var
ekki allur á sama tíma heldur
komu og fóru og kynntust á
þessum árum. Ólöf var maki
eins úr hópnum og kom út
1968, þá með Stefáni Erni
ásamt syni þeirra Kristjáni
Andra. Í þessu umhverfi kynnt-
umst við flest Ólöfu, sem þá var
að hefja nám í ensku við
Kaupmannahafnarháskóla. Hún
sagði okkur síðar að hún hefði
ekki alveg verið sátt við að
stunda nám í ensku og enskum
bókmenntum í
Kaupmannahafnarháskóla en
látið sig hafa það.
Hún var alltaf sú yfirvegaða
og skarpsýna þegar mál voru
rædd. Nákvæm og vel lesin og
hefur æði oft hjálpað okkur
hinum með bæði texta og þýð-
ingar. Stúdentabyltingin sem
hófst vorið 1968 í París barst á
örskotsstund um allan hinn
vestræna heim. Unga fólkið
velti fyrir sér nýjum tækifær-
um og nýrri hugsun þar sem
stóru hagsmunirnir voru hags-
munir heildarinnar. Þessi um-
brotatími þjappaði okkur ungu
námsmönnunum á Dönsku
Listaakademíunni og mökum
þeirra saman. Við urðum virkir
þátttakendur í bygginga- og
skipulagsumræðu í Danmörku
og á Íslandi. Á árunum 1971-72
var heimili Ólafar og Stefáns á
Kollegigaarden á Nörrebro
miðpunktur hópsins. Þar sátum
við mörg kvöld og skrifuðum
greinar í dagblöð um skipulags-
og byggingamál á Íslandi.
Þarna voru engar tölvur, ekk-
ert Google og ekkert „copy og
paste“. Greinaskrif þessi hefðu
ekki verið möguleg án aðkomu
Ólafar, sem hafði fullkomin tök
á íslenskri tungu og tjáning-
arformi. Gengið var frá hand-
ritinu og það póstlagt. Nokkr-
um dögum síðar birtust
greinarnar, stundum mynd-
skreyttar með teikningu Stef-
áns Arnar af okkur höfundun-
um.
Minningar um góða konu og
traustan vin fljúga hratt í
gegnum hugann. Ólöf var af-
kastamikill þýðandi fjölda bóka
og mismunandi, sem sýnir vel
hæfileika hennar í glímu við
ólíka texta. Þá var hún ritstjóri
hjá bókaútgáfu og stýrði Bók-
sölu Stúdenta um árabil. Ekk-
ert hefur truflað einlæga vin-
áttu okkar í nær hálfa öld
annað en maðurinn með ljáinn
sem hefur nú höggvið skarð í
hópinn í þriðja sinn. Árlega
hefur hópurinn hist á aðvent-
unni og í seinni tíð hefur verið
bætt við grillsamkomu á sumri
og er ein slík nýafstaðin. Ólöf
hafði uppi áform um að mæta,
en heilsa hennar kom í veg fyr-
ir það. Við vottum Stefáni Erni,
Kristjáni Andra og Davíð, Stef-
áni Halli og Ágústi og fjöl-
skyldum okkar dýpstu samúð.
Blessuð sé minning Ólafar Eld-
járn.
Fyrir hönd vinahóps nem-
enda við Akademíuna í Kaup-
mannahöfn 1967-1977.
Einar E. Sæmundsen og
Hilmar Þór Björnsson.
Það er með miklum söknuði
og virðingu sem við kveðjum í
dag góða vinkonu okkar, Ólöfu
Eldjárn.
Leiðir okkar lágu fyrst sam-
an að ráði þegar við fluttum til
Kaupmannahafnar árið 1970
þar sem Ólöf og Stefán Örn
voru fyrir og myndaðist með
okkur góður vinskapur sem
haldist hefur síðan. Fljótlega
eftir að við fluttum aftur til Ís-
lands að loknu námi höguðu at-
vikin því svo að við eignuðumst
sitt hvorn helminginn af par-
húsi við Öldugötu þar sem við
bjuggum saman í tæp 25 ár.
Við þetta bættist svo að árið
1993 gengum við ásamt fleira
góðu fólki til liðs við Hjörleif
Stefánsson og Sigrúnu systir
Ólafar við uppbyggingu og
rekstur Amtmannshússins á
Arnarstapa og stofnuðum síðar
Stapafélagið um rekstur húss-
ins. Ólöf sinnti þar alla tíð
störfum gjaldkera af mikilli
festu, mátulegu aðhaldi og
miklum sóma.
Ólöf hafði skoðanir á hlut-
unum, stóð fast á þeim og rétt-
lætiskennd var henni í blóð
borin. Það var gott að leita til
hennar, hún var úrræðagóð,
hafsjór af fróðleik og alltaf
tilbúin til að hjálpa. Aðalvett-
vangur hennar tengdist bók-
menntum og þar var aldrei
komið að tómum kofanum.
Ólöf var mjög sérstök mann-
eskja með óvenjulega og djúpa
kímnigáfu sem ekki var allra að
skilja enda hafði hún stundum
á orði að enginn skildi húm-
orinn hennar.
Ólöf var miðjan í nánustu
fjölskyldu þeirra Stefáns Arnar
og nú hafa strákarnir misst
mikilvæga stoð og styttu.
Við sendum Stefáni Erni,
sem hefur staðið eins og klett-
ur við hlið Ólafar í veikindum
hennar, Kristjáni Andra, Davíð,
Stefáni Halli og Ágústi Breka
innilegar samúðarkveðjur.
Guðrún I. Gunnarsdóttir,
Stefán Thors.
Ólöf er fallin frá, Ólöf besta
vinkona mín.
Óstöðvandi flóð góðra minn-
inga kemur upp í hugann, frá
barna- og gagnfræðaskólaárun-
um þegar við hittumst eftir
skóla, gjarna á lóð Þjóðminja-
safnsins, stundum í stærri hópi
HSK-vinanna tíu og væri heið-
skírt reyndum við stundum að
átta okkur á legu og heitum
himintunglanna. Minningar frá
MR-árunum þar sem við sátum
öll fjögur árin hlið við hlið í öft-
ustu röð A-bekkjar og pískr-
uðum, kannski óhóflega á
stundum. A.m.k. hringdi Ólöf í
mig eftir skóla einn daginn
þegar ég hafði legið tvo daga í
flensu og tilkynnti mér alvar-
legri röddu að veikindi mín
væru bara sjálfsblekking, hrein
lífsblekking.
Einn kennarinn hafði í skól-
anum þennan sama morgun
ávítað mig, sem var fjarver-
andi, og sagt: „Þegið þér, El-
ínborg“ og kennarar hefðu
ávallt rétt fyrir sér, þeim gæti
ekki skjátlast. Ég hefði sem
sagt verið í skólanum þennan
morgun án þess að átta mig á
því.
Og auðvitað brustum við
báðar í hláturskast eftir þessa
opinberun. Þau voru mörg hlát-
ursköstin á þessum tíma.
Ótal góðar minningar frá há-
skólaárunum, t.d. þegar Ólöf
kom að heimsækja mig til Suð-
ur-Frakklands og við fetuðum í
fótspor Rómverja á þeim slóð-
um.
Og seinna þegar við fórum í
heimsókn til Þórarins bróður
hennar og Unnar til Svíþjóðar.
Og enn seinna frá árlegum
heimsóknum okkar Evu dóttur
minnar í húsið á Arnarstapa,
minningar sem aldrei gleymast.
Ólöf var góð kona, drengur
góður eins og fornmenn orðuðu
það.
Hún var skarpgreind, stál-
minnug, trygglynd, umhyggju-
söm og skyldurækin en þó var
húmorinn aldrei langt undan.
Hún var víðlesin og margfróð,
mikilvirkur þýðandi og mjög
vandvirk við öll þau verkefni
sem hún tók að sér. Heilsteypt
manneskja.
Henni var mjög annt um fjöl-
skyldu sína. Mér er enn minn-
isstætt þegar við skólafélagarn-
ir í MR fórum í fræga selsferð
og upplifðum þar mikinn hrekk
því við trúðum öll að kjarn-
orkustyrjöld væri skollin á og
að við ættum einungis stutta
stund eftir ólifað. Viðbrögð
skólafélaga minna voru ólík en
Ólöf hafði mestar áhyggjur af
yngsta systkini sínu, Ingólfi,
hvernig honum liði.
Fjölskyldan var henni mik-
ilvægust í lífinu. Stebbi, syn-
irnir tveir Kristján og Hallur
og svo seinni árin bættust
tengdasonurinn Davíð og
ömmudrengurinn Ágúst í hóp-
inn. Þeir voru „karlarnir mínir“
eins og hún komst sjálf að orði.
Rétt eins og henni var umhug-
að um yngri systkin sín á ung-
lingsárunum var hún seinna
vakin og sofin yfir velferð sona
sinna og þar stóðu hún og Stef-
án, lífsförunautur hennar, sam-
an vel að verki.
Ólöf sýndi aðdáunarvert
æðruleysi, eins og hennar var
von og vísa, þegar hún fyrst
greindist með krabbann fyrir
mörgum árum og ég og fleiri
trúðum því statt og stöðugt að
hún hefði komist yfir sjúkdóm-
inn. Enn meira æðruleysi sýndi
hún síðasta árið þegar kom í
ljós að hann tók sig upp aftur
og ekki varð við neitt ráðið.
Ég votta systkinum Ólafar,
þeim Þórarni, Sigrúnu og Ing-
ólfi og fjölskyldum þeirra, svo
og Stebba, Krulla, Davíð, Halli
og Ágústi mína dýpstu samúð.
Elínborg Stefánsdóttir.
Árið 1990 var Ólöf Eldjárn
ráðin forlagsritstjóri hjá Máli
og menningu, og átti eftir að
starfa hjá fyrirtækinu, og síðar
Eddu útgáfu, til ársins 2007.
Raunar hófust kynnin mun fyrr
því margar af úrvalsþýðingum
Ólafar komu út undir merkjum
Máls og menningar, auk þess
sem hún starfaði sem fram-
kvæmdastjóri hjá fyrirtækinu
fyrri hluta ársins 1984, þá í
launalausu leyfi frá Bóksölu
stúdenta sem hún rak af mynd-
arskap um langt skeið.
Ráðning Ólafar reyndist
mikill happafengur. Hún rit-
stýrði einkum fræðiritum og
fagbókum af ýmsu tagi, oft
mjög umfangsmiklum verkum.
Henni lét vel að hafa marga
þræði í hendi sér og gæta þess
að hvergi hlypi snurða á. Óhætt
er að fullyrða að hún var í hópi
allra færustu fagbókaritstjóra
hérlendis, einstaklega vandvirk
og metnaðarfull.
Hún var kröfuhörð við sjálfa
sig og ætlaðist jafnframt til að
aðrir legðu sig fram. Þeir sem
unnu með Ólöfu lærðu að temja
sér fagmennsku í vinnubrögð-
um.
Ólöf lét sér líka alla tíð annt
um þá höfunda og þýðendur
sem hún vann með, vildi veg
þeirra sem mestan og talaði
ætíð máli þeirra, enda ávann
hún sér hylli og vinskap ákaf-
lega margra sem áttu samleið
með henni í útgáfuvafstrinu.
Ólöf gat verið þung á bár-
unni ef henni misbauð eitthvað
og hún tók mistök mjög nærri
sér, en hún átti líka ákaflega
auðvelt með að gleðjast og
fagna og sem betur fer urðu
gleðistundirnar margar. Vinna
á bókaforlagi gengur iðulega
fyrir sig í törnum og oft koma
upp aðstæður þegar kalla verð-
ur alla upp á dekk til að ljúka
verkefnum á réttum tíma. Við
slíkar aðstæður er ómetanlegt
að geta leitað til fólks eins og
Ólafar, sem var víkingur til
vinnu.
Við urðum ríkari af kynnum
við Ólöfu og kveðjum hana með
miklu þakklæti. Stefáni Erni og
ástvinum Ólafar öllum færum
við innilegar samúðarkveðjur.
Vertu nú kært kvödd, elsku-
leg.
Árni Kr. Einarsson,
Halldór Guðmundsson,
Sigurður Svavarsson.
Við tókum tal saman undir
húsvegg sólríka sumarnótt í
Flatey fyrir einum fimmtán ár-
um.
Innandyra hélt hljómsveitin
Súkkat uppi fjörinu og á borð-
um voru dýrindis sjávarkrásir
úr Breiðafirðinum. Við vissum
að við ættum ýmislegt sameig-
inlegt og það var enginn skort-
ur á umræðuefnum hvorki þá
né síðar. Fjölskyldur okkar
fléttast sögu lýðveldisins og svo
hafði Ólöf verið með elstu syst-
ur minni í Dagnýjarbekknum
öll Melaskólaárin. Þær höfðu
meira að segja verið saman í
leynifélagi en það hafði allt
gerst allt löngu áður en ég kom
í þennan heim enda þær að
byrja í gaggó um það leyti sem
ég fæddist.
Sumarnóttina í Flatey rædd-
um við minnst um þetta en
þeim mun meira um bókmennt-
ir. Mörgum árum síðar hitt-
umst við á ný. Sitjum saman til
borðs í afmælisveislu, fylgjumst
með uppákomum og hlustum á
ræður. Af skyndilegri hvatvísi
spyr ég Ólöfu hvort hún vilji
lesa yfir handrit að bók sem ég
ætlaði að senda til útgefanda
sem fyrst. Nokkrum dögum
síðar var ég komin með hand-
ritið aftur í hendur. Því fylgdu
góðar ábendingar og mikil
hvatning sem hefur fylgt mér
æ síðan.
Hún las yfir handritin mín,
samgladdist innilega þegar vel
gekk og var einstök þegar á
reyndi.
Þá sjaldan við hittumst eða
töluðum saman í síma var alltaf
eins og við hefðum alltaf
þekkst. Yfirborðsmennska var
ekki til í Ólöfu Eldjárn. Hún
kom til dyranna eins og hún
var klædd, vönduð, vandvirk
menningarkona. Fljúgandi
greind, gríðarlega vel lesin og
hafði húmor sem stundum gat
orðið skemmtilega kaldhæðinn.
Þegar við kynntumst hafði
Ólöf helgað sig þýðingum og ég
veit að framlag hennar á því
sviði er mikið.
Hún lagði sig alla í það sem
hún gerði, bar djúpa virðingu
fyrir starfi sínu og var vand-
virk með afbrigðum við öll
verk, stór sem smá.
Á síðasta ári kom út í þýð-
ingu hennar bókin Meistari
allra meina, ævisaga krabba-
meins eftir Siddhartha Muk-
herjee.
Stórvirki upp á nær 600 síð-
ur og einkar flókið í þýðingu.
„Þetta er afar fróðleg bók en
merkilega skemmtileg,“ sagði
Ólöf þegar hún rétti mér bók-
ina að gjöf. Það er von mín að
framlagi Ólafar til íslenskrar
menningar verði gerð verðug
skil með tíð og tíma.
Það er innan við ár síðan hún
sjálf greindist með krabbamein.
Hún mætti erfiðum veikindum
af einstöku æðruleysi, talaði af
hreinskilni um hlutina eins og
þeir voru en frábað sér „aum-
ingjaskap eða vorkunn“. Ég
verð ævinlega þakklát fyrir
stundina sem við áttum saman í
sumar, við hlógum mikið en töl-
uðum líka um það sem biði
hennar.
Hún sagðist vera þakklát
fyrir líf sitt og ekki óttast
dauðann en sakna þess vissu-
lega að eiga ekki lengri tíma
með ástvinum sínum. Þegar ég
spurði hana hvort hún fyndi
fyrir biturleika yfir því að hafa
fengið banvænan sjúkdóm svar-
aði hún: „Hvers vegna ekki ég
eins og hver annar?“
Eiginmanni hennar Stefáni
Erni, sonum, tengdasyni, son-
arsyni og ástvinum öllum sendi
ég mínar dýpstu samúðarkveðj-
ur. Blessuð sé minning Ólafar
Eldjárn.
Sólveig Pálsdóttir.
Vinkona okkar og bekkjar-
systir, Ólöf Eldjárn, hefur nú
horfið yfir á annað tilverustig
en við sitjum eftir með safn
góðra minninga um stórbrotna
og merkilega konu. Við fylgd-
umst að gegnum Melaskóla,
Hagaskóla og Menntaskólann í
Reykjavík, en leiðir skildu er
kom að háskólanámi. Sam-
bandið hélst þótt fundum fækk-
aði, þar sem við vorum ekki
lengur á sama stað í frímín-
útum og leiðin heim úr skóla
var önnur en forðum.
Ólöf var ákaflega vandvirk
og samviskusöm, las mikið og
var fjarska vel að sér á öllum
sviðum. Tungumál voru henni
hugleikin enda málamanneskja
góð og hún ritaði mjög góðan
stíl sem sjá má af fjölmörgum
þýðingum hennar á erlendum
bókum.
Hún var skemmtileg og hafði
góða kímnigáfu sem hún beitti
óspart, en einnig gat hún staðið
fast á sinni meiningu sem hún
efalaust hefur þurft í starfi sínu
sem verslunarstjóri, ritstjóri og
þýðandi.
Ólöf var mikill vinnuhestur
og liggur mikið og gott lífsstarf
eftir hana þar sem góð mála-
kunnátta og ritfærni hafa notið
sín vel.
Oft gleymum við að okkur er
gefinn tiltekinn tími á þessari
jörð og við sjáum ekki fyrir
þegar aðstæður breytast, ger-
um ráð fyrir að allt sé eins og
var.
Við gerum því ráð fyrir að
vinir okkar séu alltaf til staðar
og bregður þegar þeir eru kall-
aðir brott í miðjum leik. Þeir
verða ekki samferða lengur og
aðeins hlýjar minningar um
góðar stundir eru okkur hugg-
un er við kveðjum með söknuði
okkar góðu vinkonu og skóla-
systur.
Við vottum Stefáni Erni og
fjölskyldu dýpstu samúð okkar
á erfiðri stund.
Fyrir hönd bekkjarsystra
6-A árið 1967,
Ella B. Bjarnarson og
Hanna Hjördís Jónsdóttir.
• Skattaleg ráðgjöf
• Skattauppgjör dánarbús
og erfingja
• Erfðafjárskýrslugerð
• Önnur þjónusta
Spekt ehf. • S. 587 7600 • Borgartúni 3
jon@spekt.is • petur@spekt.is
Þjónusta við dánarbússkipti