Morgunblaðið - 07.11.2016, Blaðsíða 10

10 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 7. NÓVEMBER 2016
SVIÐSLJÓS
Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
„Við erum fyrst og fremst að vekja
athygli á stöðunni eins og hún er, því
að það tekur tíma að bregðast við.
Það er mikilvægt að sveitarfélögin
séu vel meðvituð um hvert stefnir og
hvar við stöndum, þannig að þau geti
með einhverjum
hætti brugðist
við. Markaður
með raforku er
frjáls og þar geta
jafnvel falist
tækifæri fyrir
sveitarfélögin, að
vera sjálfbær um
sína orku eða
geta selt út fyrir
svæðið,“ segir
Erla Björk Þor-
geirsdóttir, verkefnisstjóri hjá
Orkustofnun, en hún hefur átt fundi
með nokkrum sveitarfélögum að
undanförnu þar sem staða orkumála
hefur verið kynnt og óskað hefur
verið eftir samvinnu Orkustofnunar
og sveitarfélaga um að kanna mögu-
leika á virkjunum á viðkomandi
svæðum.
Engir verkferlar til
Ný raforkulög hafa verið í gildi frá
árinu 2003 og síðan hefur raf-
orkuframleiðsla og sala verið sam-
keppnisstarfsemi.
Erla segir ganga illa að koma
virkjunarkostum í gegnum ramma-
áætlun og nú sé verið að tala um að
friðlýsa hálendið. Bendir hún á að í
skýrslu verkefnisstjórnar þriðja
áfanga rammaáætlunar komi fram í
niðurstöðum samfélagshóps að
Orkustofnun megi eiga í meira sam-
tali við fólk úti um land. Af þeim sök-
um m.a. hafi verið ákveðið að efna til
þessara funda með sveitar-
félögunum.
Hins vegar séu ekki til neinir
verkferlar til að tryggja orkuöryggi
og -framboð. „Stóri bróðir“ geti ekki
tryggt framboðið og því sé mik-
ilvægt að Orkustofnun veki athygli á
vandanum.
„Við höfum áhyggjur af orku-
öryggismálum, ekki bara með tilliti
til framboðs heldur liggur það til
dæmis fyrir að tæplega 70% af virkj-
unum á Íslandi eru á gosbeltinu.
Þess vegna hefði Orkustofnun
gjarnan viljað sjá verkefnisstjórn
þriðja áfanga rammaáætlunar setja
orkukosti í vatnsafli að minnsta
kosti öðru hvoru megin við gosbeltið,
eins og í Skagafirði eða á norðaust-
urhorni landsins, í nýtingarflokk.
Það hefur ekki gerst,“ segir Erla
Björk og bendir jafnframt á að flutn-
ingskerfi raforku sé nánast sprung-
ið.
Allir vilja fá rafmagn
„Ef við ætlum að tryggja orku-
öryggi og framboð verðum við að líta
til smærri virkjana, sem ekki þurfa
að fara í gegnum rammaáætlun og/
eða tengjast flutningskerfinu,“ bæt-
ir hún við og vísar þar til virkjana
undir 10 MW að stærð.
Erla segir Orkustofnun telja það
farsælla að sveitarfélögin finni álit-
lega virkjunarkosti þar sem landeig-
endur séu áhugasamir. Bendir hún á
að uppbygging á flutningskerfinu
hafi gengið treglega þar sem enginn
vilji fá þessi mannvirki í bakgarðinn
hjá sér.
„Allir vilja rafmagn og líta á það
sem sjálfsagðan hlut en fáir tala fyr-
ir flutningsmannvirkjum og virkj-
unum. Við þyrftum að taka höndum
saman um að snúa þessari þróun við.
Mörg svæði á landinu eru orðin illa
stödd því ekki er hægt að flytja
meiri raforku þangað,“ segir Erla
Björk, en uppsett afl í landinu er um
2.760 MW. Flutningsgeta flutnings-
kerfisins, eða byggðalínunnar, er
hins vegar aðeins um 100 MW. Tak-
markaðir möguleikar eru á álags-
aukningu í flestum landshlutum, að
suðvesturhorninu undanskildu.
Þetta sést nánar á meðfylgjandi
korti, sem byggir á kerfisáætlun
Landsnets.
Erla Björk segir að smávirkjanir
kringum landið myndu hjálpa mikið
upp á orkuöryggi og -framboð. „Það
myndi einnig dreifa álagi á flutn-
ingskerfið ef hver landshluti væri
meira sjálfbær með eigin orku.“
Erla hefur átt fundi með sveitar-
félögum á Austurlandi, Suðurlandi
og Vesturlandi og vonast til að kom-
ast á fund með öðrum landshlutum á
næstu vikum.
Ef í ljós kemur í samstarfi sveitar-
félaga og Orkustofnunar að ein-
hverjir virkjunarkostir séu stærri en
10 MW mun Orkustofnun leggja þá
fram í rammaáætlun, í samvinnu við
viðkomandi sveitarfélög. „Aðallega
erum við að leita að hugmyndum og
virkja sveitarfélögin til að fara að
hugsa um orkumál. Þú byggir ekki
upp atvinnulíf ef þú hefur ekki
orku,“ segir Erla en það er ekki bara
vatnsaflið sem Orkustofnun bendir
á, heldur einnig jarðvarma og vind-
orku. Þar séu mikil tækifæri víða um
land, þannig hafi tækninni fleytt
fram í nýtingu lághita og mögulegt
sé að nýta þá orku jafnframt til hús-
hitunar eða heilsutengdrar ferða-
þjónustu.
Vindorkan samkeppnishæf
Þó að þessir kostir séu til staðar
bendir Erla á að vatnsaflið sé eini
virkjunarkosturinn sem geti fylgt
orkunotkun á hverjum tíma og raf-
orkuþörf breytist innan dagsins og
árstíða. Því sé miðlun með vatnsafli
mjög nauðsynleg.
„Vindorkan er líka orðin vel sam-
keppnishæf og tilraunir Landsvirkj-
unar við Búrfell og BioCraft í
Þykkvabæ hafa gefist mjög vel. Víða
um land sýna mælingar að vind-
aðstæður séu álíka góðar og úti á
hafi. Á mörgum stöðum er stífur
vindur í eina átt. Gosbeltið myndar
nokkurs konar vindgöng í gegnum
landið og frá Melrakkasléttu og suð-
ur í Þykkvabæ er stíf norðaustanátt
ríkjandi,“ segir Erla Björk, sem tel-
ur það óneitanlega sérstakt að verk-
efnisstjórn rammaáætlunar hafi
fært vindorkugarð Landsvirkjunar
við Búrfell í biðflokk. Þar séu kjör-
aðstæður fyrir vind og hvort eð er
búið að virkja á svæðinu, ekki sé um
friðlýst svæði að ræða og tæplega sé
hægt að friðlýsa það gegn raf-
orkuframleiðslu.
Áhyggjur af orkuöryggi
 Orkustofnun fundar með sveitarfélögum um orkumál  Bent á smærri virkj-
unarkosti í heimahéraði  Flutningskerfið sprungið  Mörg svæði illa stödd
Morgunblaðið/ÞÖK
Staðan í orkumálum
Mat á mögulegri álagsaukningu afhendingarstaða í núverandi flutningskerfi
H
e
im
ild
:K
e
rfi
sá
æ
tl
u
n
L
a
n
d
sn
e
ts
Miðast við að
SN2 sé komin
0 MW
10-30 MW
30-70 MW
70-150 MW
Erla Björk
Þorgeirsdóttir
„Við höfum til
nokkurra ára haft
áhyggjur af af-
hendingaröryggi
raforku og tak-
markaðri flutn-
ingsgetu og höf-
um ályktað um
það. Þetta er
virkilegt
áhyggjuefni því
byggðalínan ræð-
ur ekki við þetta,“ segir Anna Alex-
andersdóttir, forseti bæjarstjórnar
Fljótsdalshéraðs, sem fundað hefur
með Erlu Björk ásamt fleiri sveitar-
stjórnarmönnum á Austurlandi.
Anna telur að miðað við ramma-
áætlunina virðist virkjunarkostir
þar ekki mjög raunhæfir.
„Eftir þennan fund höfum við ver-
ið með þessi mál í vinnslu hjá okkur
og þau verða líka til umræðu á næsta
fundi bæjarráðs. Við höfum fullan
áhuga á að skoða áframhaldandi nýt-
ingarkosti virkjana á svæðinu,“ seg-
ir Anna og bendir á að ótrygg raf-
orka hafi á undanförnum árum haft
áhrif á fyrirtæki á Héraði og búnað
þeirra.
Hún telur að horfa megi til virkj-
ana á svæðinu sem nýta megi betur
og nefnir í því sambandi Lágafoss-
virkjun og Grímsárvirkjun. Einnig
séu nokkrir aðilar komnir með rann-
sóknarleyfi fyrir mögulegar virkj-
anir. Þá sé full ástæða til að skoða
vindorkuna, mælingar sýni að
nokkrir staðir henti til þess, eins og
Jökulsárhlíð og Héraðssandar.
Hefur haft
áhrif á
fyrirtækin
 Orkumál til
skoðunar á Héraði
Anna
Alexandersdóttir
Töluvert er um
smávirkjanir í
landinu og hefur
Orkustofnun
fjölda slíkra
virkjana á skrá
sem ekki eru
tengdar flutn-
ingskerfinu en
eru notaðar til
heimabrúks, eins
og Erla Björk hjá
Orkustofnun orðar það. Því er ekki
vitað hve mikla raforku þær fram-
leiða. Hefur Erla í ferðum sínum
óskað eftir því að ef komið verði á
samstarfi milli sveitarfélaga og
Orkustofnunar verði það eitt af sam-
eiginlegum verkefnum að afla nánari
upplýsinga um þessar virkjanir.
Í einhverjum tilvikum getur verið
að hægt sé að stækka þessar virkj-
anir en flestar eru það smáar að þær
skipta litlu fyrir raforkukerfið í heild
sinni.
Smávirkjanir
víða um land
Orka Vatnsaflið er
virkjað víða.
Mest seldu ofnar
á Norðurlöndum