Dagblaðið Vísir - DV - 05.08.2015, Blaðsíða 12

Vikublað 5.–6. ágúst 201512 Fréttir Erlent
Gyðingar undir
þýskum fána
n Makkabí-leikarnir sameina gyðinga n Þýskaland glímir við ímyndarvanda í Bandaríkjunum
Þ
að var mikið um dýrð-
ir í Berlín þegar evrópsku
Makkabí-leikarnir voru
haldnir þar í vikunni, en
eins og kunnugt er koma þá
gyðingar alls staðar að úr heiminum
til að keppa í hinum ýmsu íþróttum.
Leikarnir eru haldnir á fjögurra ára
fresti, en í þetta sinn var um sögu-
lega stund að ræða. Þetta er í fyrsta
sinn sem þeir eru haldnir í Þýska-
landi síðan fyrir stríð og jafnframt
var 50 ára stjórnmálasambandi
Ísraels og Þýskalands fagnað.
Ekki er síður táknrænt að opn-
unarathöfnin var haldin á leik-
vanginum sem var byggður fyr-
ir Ólympíuleika Hitlers árið 1936.
Meðal ræðumanna er hin 93 ára
gamla Margot Friedlander, sem
missti móður sína og bróður í
Auschwitz en lifði sjálf af. Hún flutti
til Bandaríkjanna eftir stríð en sneri
aftur árið 2010 og sagðist þá hafa
fundið nýtt Þýskaland. Og þetta er
að sjálfsögðu hið gegnumgangandi
þema leikanna. Í fyrsta sinn síð-
an þá skrýðast þýskir gyðingar fána
þjóðarinnar, en lengi vel neituðu
þeir að bera þýsk tákn. Heimamenn
eru hér með stærsta liðið, en þar á
eftir koma Bretar og síðan Banda-
ríkjamenn (þjóðir utan Evrópu fá
líka að vera með). Og eitt og ann-
að kemur á óvart. Englendingarn-
ir flagga breska fánanum, þrátt fyrir
að Skotar séu með eigið lið. Gíbralt-
ar tekur líka þátt í fyrsta sinn undir
eigin nafni, en Írar eru með minnsta
liðið, eða einn mann.
Ungir Ísraelsmenn flytja til
Berlínar
Ísraelar eru ekki með nema 7.
stærsta liðið, en meðal fjölmennari
þjóða eru Rússar, Frakkar og Tyrk-
ir. Lengst að komin eru lið frá Síle,
Argentínu, Suður-Afríku og Ástr-
alíu. Meðal Norðurlandaþjóða eru
Svíar fjölmennir og þó nokkrir Dan-
ir og Finnar, en engir Norðmenn
eða Íslendingar. Að einhverju leyti
endurspeglar þetta söguna. Dan-
ir björguðu sínum gyðingum yfir
til Svíþjóðar og Finnar neituðu að
senda sína til Þýskalands þrátt fyrir
að hafa verið með Hitler í liði. Flest-
ir gyðingar í Noregi voru sendir í út-
rýmingarbúðir, stundum með að-
stoð heimamanna, en Ísland neitaði
að mestu að taka við flóttamönnum.
Kvöldinu lýkur með Dönu
International sem vann Eurovision
fyrir Ísraels hönd árið 1998, og
næstu daga taka við stíf ræðuhöld
um hið mikla táknræna gildi leik-
anna. Daniel Botman, formaður
gyðingaráðsins í Þýskalandi, seg-
ir að eftir stríð hafi aðeins verið um
20.000 gyðingar eftir í landinu og að
flestir héldu að það yrðu endalok
samfélags þeirra þar í landi, en nú
eru þeir orðnir yfir 100.000 og mun-
ar þar miklu um innflutning fólks
frá fyrrum Sovétríkjunum. Því má
einnig bæta við að tugir þúsunda
ungra Ísraela hafa flust til borgar-
innar á undanförnum árum, sem
segir sitt um aðdráttarafl hennar.
Óttinn sjálfur
Blaðamennirnir frá Bandaríkjun-
um virðast þó ekki sannfærðir um
að allt hafi breyst. Þeir benda á hina
miklu öryggisgæslu alls staðar, ekki
bara í kringum leikana sjálfa held-
ur við synagógur, samkomuhús og
við gyðingasafnið. Telja þeir þetta
til marks um að gyðingar í Evrópu
búi við lítið öryggi og jafnvel að
gyðingahatur sé enn útbreitt undir
niðri. Einn bendir jafnvel á að fjöl-
miðlaferð þessi sé svipuð þeirri sem
var farin árið 1936, þó með öfugum
formerkjum, en allt sé gert til að láta
líta út eins og það sé í himnalagi.
Ég spyr hann á móti hvort hann
viti til þess að ráðist hafi verið á
gyðinga í Þýskalandi, en enginn get-
ur nefnt nýlegra dæmi en frá 1972
þegar Ólympíulið Ísraels var myrt af
palestínskum hryðjuverkamönnum.
Kannski er vandamálið ekki leng-
ur fyrst og fremst ógnin sjálf, heldur
óttinn við hana sem býr stundum til
skuggalegt andrúmsloft.
Eðlilegt Þýskaland?
Í ár eru 70 ár liðin frá stríðslokum og
Þýskaland er óðum að verða eðli-
legt land, eins og bæði HM í fótbolta
árið 2006 og Makkabí-leikarnir nú
eru til vitnis um. Fólk streymir til
Berlínar frá öllum heimshornum og
í Evrópu eru menn almennt farnir að
tengja Þjóðverja við ýmislegt ann-
að en stríðið, án þess þó að gleyma
því sem þá gerðist. Í Bandaríkjunum
er þessu öðruvísi farið. Þeir Banda-
ríkjamenn sem fara til gömlu álf-
unnar, og það eru hreint ekki allir,
halda gjarnan til London, Parísar og
Rómar en sleppa Þýskalandi. Þeir fá
því upplýsingar sínar helst frá bíó-
myndum, og í bíómyndunum eru
Þjóðverjar nánast alltaf í skúrkshlut-
verkinu.
Því virðist sem Þýskaland muni
áfram glíma við talsverðan ímyndar-
vanda í Bandaríkjunum, þar sem
þýski hreimurinn er sjálfkrafa
tengdur við nasista eða illmenni á
borð við Hans Gruber í Die Hard.
Eina af fáum undantekningum má
sjá í myndinni Django Unchained
þar sem Þjóðverji er hetja, en leik-
arinn Christoph Waltz sló fyrst í
gegn vestra í hlutverki harðsvíraðs
nasistaforingja í myndinni Inglori-
ous Basterds. Þangað til fleiri ásjón-
ur Þýskalands birtast í bíó mun því
seinni heimsstyrjöldin halda áfram
í hugum fólks hinum megin við Atl-
antshafið. Í Evrópu er hins vegar
kominn tími til að leggja hana til
hvílu. Þjóðverjar hafa lært að flýja
ekki fortíð sína, en það má ekki
gleyma því að takast á við framtíðina
líka. Makkabí-leikarnir árið 2015 eru
til marks um hvort tveggja. n
Táknrænt Opnunarathöfnin var haldin á leikvanginum sem var byggður fyrir Ólympíuleika
Hitlers árið 1936. Mynd ValUr GUnnarsson
langt um liðið Þetta er í fyrsta sinn sem Makkabí-leikarnir eru haldnir í Þýskalandi síðan
fyrir stríð. Mynd ValUr GUnnarsson
Makkabí-leikarnir Leikarnir eru haldnir á fjögurra ára fresti. Mynd ValUr GUnnarsson
„Meðal ræðu-
manna er hin
93 ára gamla Margot
Friedlander, sem missti
móður sína og bróður í
Auschwitz en lifði sjálf af.
Valur Gunnarsson
valurgunnars@gmail.com
Gamli GluGGinn úr nýi GluGGinn í
svo einfalt
er það!
súðarvoGur 3-5, reykjavík
GluGGaGerdin@GluGGaGerdin.is
s: 5666630 / GluGGaGerdin.is
»