SÍBS blaðið - 01.02.2015, Blaðsíða 15

SÍBS BLAÐIÐ 2015/1 15
klárlega flokkast undir mann-
réttindi en við rekum eingöngu
mál sem hafa fordæmisgildi.“
Hvernig má vera að fram-
færsluviðmið stjórnvalda eru
meira en 100% hærri en ráð-
stöfunarfé örorkulífeyrisþega?
„Þetta er alveg með
ólíkindum. Manni finnst
oft útreikningar á vegum
hins opinbera ekki tengjast
raunveruleikanum. Eins og á
dögunum þegar settar voru
fram tölur um hve mikið þyrfti
nota af laununum til að kaupa
í matinn fyrir fjögurra manna
fjölskyldu. Það voru bara
einhverjir hundraðkallar á dag
sem er algjör fjarstæða. Er
ætlast til þess að fólk eigi að
lifa á skyndinúðlum? Hvernig
yrði heilbrigði þjóðarinnar
komið þá? Það þarf líka
að hafa í huga að fólk með
skerta starfsgetu, og gjarnan
einhvern heilsubrest, þarf á
góðri næringu að halda. Ónóg
næring getur hreinlega komið
í veg fyrir bata. Þá má benda
á atriði eins og þjálfun, ég þekki til starfsmanna
sem þurfa að fara í sjúkraþjálfun tvisvar í viku til
þess eins að halda heilsu til vinnu. Ef þeir hefðu
ekki efni á því og kæmust ekki í þessa sjúkra-
þjálfun þá gætu þeir mögulega ekki stundað
neina vinnu. Og þá spyr maður líka, hver er for-
gangsröðun fjármuna og hvað er þjóðhagslega
hagkvæmt? Það hlýtur að vera hagkvæmara að
veita þessa þjónustu ókeypis til þess að fólk geti
eflt möguleika sína til þátttöku í samfélaginu. Og
möguleiki til þátttöku í samfélaginu getur bara
til dæmis snúist um það að vera virk amma. Ef
manneskja fær ekki viðeigandi þjónustu getur
það leitt til þess að hún geti ekki einu sinni verið
virk í fjölskyldulífi. Ef fólk upplifir sig utangátta
og að geta ekki tekið þátt í fjölskyldulífinu að
neinu leyti, þá er sá möguleiki fyrir hendi að
aðrar raskanir eða sjúkdómar bætist við s.s.
kvíði eða þunglyndi og þá með auknum læknis-
og lyfjakostnaði. Minni þjónusta verður dýrari
fyrir ríkið að lokum.
Sérfræðingar í eigin málum
Hafið þið reiknað út raunverulega fjárþörf
öryrkja? Hvað þarf að bæta miklu við til þess að
skapa viðunandi ástand?
„Já, við höfum komið með ákveðnar tillögur
í þessu sambandi. Við erum núna að vinna í
ráðherraskipaðri almannatrygginganefnd, sem
kallast nefnd um lífeyrisréttindi og Pétur Blöndal
er í forsvari fyrir. Hann er reyndar líka í forsvari
fyrir nefnd um greiðsluþátttöku í heilbrigðis-
þjónustu, en það er nefnd sem við höfum ekki
fengið aðkomu að. Þar er verið að ræða annars
vegar hvernig lífeyrisgreiðslukerfið eigi að vera
og hins vegar starfsgetumatið, það er að fara
úr örorkumati yfir í starfsgetumat. Við höfum
unnið þétt að því skrifa skýrslu er varðar starfs-
getumat og lífeyrisgreiðslur á grundvelli þess.
Þetta hefur bæði verið unnið í bakhópum hér
hjá ÖBÍ ásamt því að við höfum leitað ráðgjafar
hjá ýmsum sérfræðingum við þessa skýrslu. Þá
vonumst við til að stjórnvöld taki tillit til okkar til-
lagna og hlusti á raddir okkar sem best þekkjum
til. Samkvæmt okkar útreikningum, eins og fjöldi
örorkulífeyrisþega er í dag, þá myndu 15 – 20
milljarðar dekka þennan kostnað á ári, eins og
við sjáum fyrstu skrefin fyrir okkur.
Ef við höfum forsendur til að reikna út dæmin,
þá gerum við það. Allar tillögur sem við leggjum
á borð ríkisstjórnarinnar eru annars vegar tillaga
um framkvæmd og hins vegar kostnaðarútreikn-
ingur ef við mögulega getum. Í sumum tilfellum
höfum við ekki forsendur til útreiknings, en þá
segjumst við alltaf vera reiðubúin til samstarfs
og samræðu. Við leggjum fram tillögur sem
má stundum semja um, en okkur þykir gríðar-
lega mikilvægt að það sé tekið tillit til okkar og
hlustað á okkar tillögur sem við höfum lagt mikla
vinnu í og leitumst við að setja faglega fram.
Stundum finnst okkur nefnilega eins og menn
kjósi heldur að setja tappa í eyrun eða hlusta
frekar á aðila vinnumarkaðarins, þrátt fyrir að
tillögurnar varði okkur og okkar málefni, en ekki
þeirra. Og hverjir eru meiri sérfræðingar í okkar
málum aðrir en við sjálf?“
Mannréttindi
víða brotin
Ellen Calmon: Manni finnst oft útreikningar á vegum hins opinbera ekki tengjast raunveruleikanum.