Pilsaþytur: afmælisblað Kvennalistans - 19.06.1991, Blaðsíða 16

16
ÁLVER
VERÐUR EKKI ÞJÓDINNI TIL BJARGAR
Um árabll hafa íslenskir
ráðamenn verið upp-
teknir af því að það eina
sem bjargað gæti ís-
lensku atvinnulífi væri
bygging nýs álvers. Fullvíst er að þeim
fjármunum sem áætlað er að eyða til
slíkra framkvæmda af íslendinga hálfu
værl betur varið til atvinnuuppbygging-
ar á öðrum sviðum.
Álver það, sem nú eru
hugmyndlr um að byggt
verði hér á landi, veitir að-
eins rúmlega 600 manns at-
vinnu þegar byggingarfram-
kvæmdum er lokið. Slík
uppbygging er því engln
lausn í atvinnumálum eins
og haldið hefur verið fram.
Gert er ráð fyrir að álver
muni kosta um 50 milljarða
króna og virkjanir, því
tengdar, næstum annað
elns. Þama er því gert ráð
fyrir óhemju fjárfestingu fyr-
ir hvert starf.
HAGVAXTARSÓKN
EFTIR VINDI
Víst má telja að bygging
200 þúsund tonna álvers
hér á landi, með öllu sem því
fylgir, muni hafa vemleg
áhrif á þjóðarhag, þótt ekki
séu allir sammála um hvort
þau áhrif yrðu til góðs eða
ills.
Reiknimeistarar ríkisstjómarinnar
hafa komist að því að álver muni auka
hagvöxt um 1% á ári á mælikvarða
landsframleiðslu næstu árin. Ýmislegt
er vert að athuga í þeim útreikningum.
Reiknimeistararnir taka með í dæmið
vexti og arðgreiðslur sem fara til út-
lendinga og munu ekki skilja neitt eftir
sig hér á landi. Þetta er auðvitað óeðli-
legt. Að þessu tvennu frádregnu mælist
hagvöxtur vemlega minni. Ekki hefur
heldur verið gerð nein tilraun til að
meta hvaða áhrif það hefði ef hliðstæð
fjárfesting yrði í íslenskri atvinnu-
starfsemi. Þá er ekki tekið tillit til fé-
lagslegrar röskunar og umhverfisáhrifa
við útreikninga á slíkum þjóðhags-
stærðum. Aukning á hagvexti eíns og
hann er nú reiknaður er því slæmur
mælikvarði á hag fólks og velferð þegar
til lengri tíma er litið.
Þær miklu fjárfestingar sem gert er
ráð fyrir vegna álvers munu hafa í för
með sér röskun og verðbólgu ef ekkert
verður að gert. Til að draga úr þenslu
hefur verið talað um að minnka fram-
kvæmdir hins opinbera á öðrum svið-
um. Virðist þá helst litið til vegagerðar
og annarra byggingaframkvæmda. Ef
álver verður byggt á SV-landi virðist
eiga að draga saman framkvæmdir víða
um land, sem mun þýða að enn fleiri
munu flytja frá landsbyggðinni til suð-
vesturhornsins.
RAFORKUVERÐ
Gert er ráð fyrir að selja um 3 þúsund
gígavattstundir af raforku til 200 þús.
tonna álvers. í lögum um Landsvirkjun
segir að orkusölusamningar við iðjuver
til langs tíma megi ekki valda hærra
orkuverðl til almenningsveita en ella
hefði orðið. Seint verður hægt að sýna
fram á að hægt sé að standa við þetta
ákvæði.
Af þeim upplýsingum sem fengist
hafa virðist sem Landsvirkjun sé tilbú-
in að selja álveri raforkuna undir
kostnaðarverði. Það er einnig skoðun
sumra stjórnarmanna í Landsvirkjun
að nánast megi gefa orkuna frá Blöndu,
aðeins ef útlendingar vilja koma hingað
með álver. Þetta er einkennileg niður-
staða einkum þegar haft er í huga að
þegar á næsta ári verður þörf fyrir ork-
una frá Blönduvirkjun í raforkukerfinu
og virkjunin verður fullnýtt á fáum ár-
um. Farsælla væri því fyrir íslendinga
að nota þessa orku fyrir innanlands-
markað fremur en að færa hana útlend-
ingum á silfurfati.
Hingað til hefur verið gert ráð fyrir
því að orkuverð tengist álverði. Því fylg-
ir veruleg áhætta. A undanförnum ár-
um hefur verð á áli sveiflast mjög. Ef
sveiflur verða álíka og verið hefur
munu tekjur af orkusölu verða mjög
breytilegar og miklar líkur á að tap
verði þegar á heildina er litið. Eftir
byggingu 200 þús. tonna álvers yrði
rúmlega 60% af orkusölu Landsvirkjun-
ar tengt álverði, og með það í huga er
ljóst að verið er að taka mikla áhættu.
SKATTAR
Fullyrt hefur verið að verulegar fjár-
hæðir muni koma í ríkissjóð frá álveri,
í formi skatta. Það er með þetta eins og
aðra útreikninga, forsendurnar skipta
miklu máli.
Reiknimeistararnir eru bjartsýnir og
gera ráð fyrir hámarksverði á áli og
lækkandi vöxtum. Ekki er gert ráð fyrir
að álverið greiði neina tekjuskatta fyrr
en 9 árum eftir að það tekur til starfa.
Því eru fullyrðingar um miklar skatta-
tekjur ýktar eins og annað varðandi
hagnaðarvon af álverinu.
Margháttaður kostnaður s.s. eins og
af samningaviðræðum, byggingu og
viðhaldi vega, tjóni af völdum mengun-
ar og fleira er ekki inni í dæminu.
Kostnaður íslendinga af álverinu er því
langtum meiri en látið er í veðri vaka.
EFTIR HÖFÐINU
DANSA LIMIRNIR
Alvarlegasti þátturinn í þessu máli er
þó undanhald stjómvalda að því er
varðar mengunarvamir. Sífellt berast
fréttir af því að umhverfisráðherra sé
að semja við erlendu álfurstana um það
hve mikil mengun megi koma frá álver-
inu. Það er með öllu óskiljanleg hvers
vegna umhverfisráðuneytið
er að semja um slíka hluti.
íslendingar eiga að setja
fram kröfur um mengunar-
vamir sem samræmast
þeirri ímynd sem við viljum
gefa landinu sem hreinu og
óspilltu, og síðan verða þeir
sem hér starfa, erlendir
sem innlendir, að haga sér
í samræmi við það. Þeir
sem reisa hér verksmiðjur
án þess að fullkomnustu
mengunarvarna sé gætt fá í
raun að nýta náttúruauð-
lindir án endurgjalds.
Það þarf enginn að efast
um það lengur að fullyrð-
ingar iðnaðarráðherra um
að álverssamningar væm í
höfn, vom blekking ein.
Það er hins vegar umhugs-
unarefni að Landsvirkjun,
verktakar og aðrir sem sáu
fram á vinnu við virkjanir
og álver, litu þannig á að
búið væri að taka ákvörðun
um byggingu álversins. Þetta gerðu
þeir þrátt fyrir að Alþingi hafi aldrei
tekið afstöðu til málsins. Svo virðist
sem þeim þyki eðlilegt að einstakir ráð-
herrar taki sér vald til að ákveða upp á
eigin spýtur fjárfestingar eins og álver
og noti síðan Alþingi eins og stimpil-
stofnun. Þannig virðist komið fyrir lýð-
ræðinu.
En eftir höfðinu dansa limimir. Það
er öðmm fremur iðnaðarráðherra sem
hefur vaðið á undan af fýrirhyggjuleysi
með lofgjörð um „hinn hvíta málm“ og
hinir fylgt á eftir.
RÖNG STEFNA
í öllum stjómmálaflokkum, nema
Kvennalistanum, virðist sú stefna vera
ríkjandi að álver verði þjóðinni til bjarg-
ar. Þetta er varhugavert fyrir ísland. Ál-
ver leysir ekki þörfina fyrir fleiri störf
og meiri fjölbreytni í atvinnulífi. Full-
vinnsla sjávarafla og annar iðnaður og
þjónusta sem hentar okkar fámenna og
viðkvæma landi, em vænlegri kostir en
þau stóriðjuáform sem nú er einblínt á.
Stóriðja á borð við álver mun skaða
uppbyggingu annarra atvinnugreina
s.s. ferðaþjónustu. Það er sama hve
margir verða til þess kallaðir að þeysa
um heiminn til að sannfæra fólk um að
hér sé að finna frið og ró og óspillta og
ómengaða náttúm. Staðreyndin sem
við þeim blasir við komuna til landsins
verður allt önnur ef ekki á sér stað
stefnubreyting hið bráðasta.
KRISTÍN EINARSDÓTTIR
Höfundur er lífeðlisfræðingur og þingkona
Kvennalistans. Hún skipar annað sætið á
framboðslistanum í Reykjavík.
UM HVAÐ ÞARF
AÐ KJÓSA í VOR?
Spurt á Eiðistorgi
Hildur Eir Jónsdóttir,
menntaskólanemi:
JUla vega ekki utanríkismál, Lit-
háen eða Persaflóastríðið. Það á
að kjósa um það sem stendur
okkur næst, um efnahagsmál og
félagsmál.“
Ríkey Guðmundsdóttir,
matselja:
„Þarf ekki bara að kjósa um rétt-
læti! Og málefnalegri stjórnmál.
Við emm alltaf að kjósa um
menn, ekki málefni. Og það er
allt of lítill munur á flokkunum.
Nú, svo em launamálin í algjör-
um ólestri. Einnig vildi ég gjam-
an nefna byggðamálin, þau em
líka í ólestri. Fólk streymir suður
vegna þess að þar er þjónustan,
peningarnir og atvinnan. Þessari
þróun verður að snúa við.“
Sigríður Hafstað,
bóndi og hreppstjóri:
„Evrópumálin - og það mætti
gjaman fræða okkur dálítið um
þau mál fyrst. Og svo byggðamál-
in, þau em okkur sem búum úti
á landi mikið áhyggjuefni. Besta
fólkið fer suður, þau sem búin
em að mennta sig, því þar em
möguleikarnir, störfin og þjón-
ustan. Og það er orðið erfiðara
að taka á vandanum vegna þess
að nú til dags er ekkí nóg að
karlinn fái vinnu úti á landi,
konan þarf atvinnu líka og því
þurfa atvinnumöguleikamir að
vera ennþá f)ölbreyttari.“
Ragnheiður Gunnarsdóttir,
hjúkmnarfræðingur:
„Kjaramálin. Það hefur orðið svo
mikil kaupmáttarskerðing und-
anfarin ár, að launin hrökkva
alls ekki fyrir því sem maður vill
veita sér. Það hlýtur að skipta
meginmáli að rétta við það
ástand.“